W sytuacji, gdy pożyczkobiorca nie reguluje zobowiązania wynikającego z zawartej umowy pożyczki, po stronie pożyczkodawcy rodzi się pytanie o skutki podatkowe takiego zdarzenia. W naszym dzisiejszym artykule zastanowimy się, czy kwota niespłaconej pożyczki może zostać zaliczona przez pożyczkodawcę do kategorii kosztów uzyskania przychodów w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej. Czy niespłacona pożyczka w kosztach podatkowych jest zasadnym kosztem? Sprawdź!
Koszty podatkowe i możliwe wyłączenia
Przedsiębiorca może do kosztów podatkowych zaliczyć wydatki wykazujące związek przyczynowo-skutkowy z prowadzoną działalnością gospodarczą. Dodatkowym warunkiem jest, aby wydatek nie został wymieniony w negatywnym katalogu określonym w art. 23 ust. 1 ustawy o PIT.
Jak wynika z treści art. 23 ust. 1 pkt 20 ustawy o PIT, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, z wyjątkiem takich wierzytelności nieściągalnych, które uprzednio zostały zarachowane jako przychody należne, i których nieściągalność została uprawdopodobniona.
Za wierzytelności, o których mowa w ust. 1 pkt 20, uważa się te wierzytelności, których nieściągalność została udokumentowana:
- postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela za odpowiadające stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego;
- postanowieniem sądu o:
- oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów, lub
- umorzeniu postępowania upadłościowego, jeżeli zachodzi okoliczność, o której mowa w lit. a, lub
- zakończeniu postępowania upadłościowego;
Z powyższej regulacji wynika zatem, że nieściągalne wierzytelności mogą stanowić koszt podatkowy, jeżeli spełnione są 2 warunki:
- wierzytelność została zarachowana jako przychód należny,
- nieściągalność wierzytelności została uprawdopodobniona.
Niespłacona pożyczka w kosztach podatkowych
Jak wskazaliśmy powyżej, jednym z warunków uznania nieściągalnej wierzytelności za koszt podatkowy jest uprzednie jej zarachowanie jako przychodu należnego.
W kontekście udzielonej pożyczki należy wskazać, że przychodem w takim przypadku będzie jedynie kwota odsetek. Zwrócony kapitał podstawowy nie jest w tym wypadku przychodem dla pożyczkodawcy, ponieważ nie występuje tu przysporzenie majątkowe, co jest kluczowe dla możliwości rozpoznania przychodu podatkowego.
Udzielenie pożyczki oraz jej późniejszy zwrot nie powodują u podmiotu udzielającego tej pożyczki przychodu podatkowego, z wyjątkiem kwoty otrzymanych odsetek od tej pożyczki.
Jeżeli chodzi natomiast o same odsetki, które mogą być kwalifikowane jako przychód, to trzeba mieć na względzie treść art. 14 ust. 3 pkt 2 ustawy o PIT, który podaje, że nie uważa się za przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej kwot naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek.
Przepis ten przesuwa w czasie moment powstania przychodów z tytułu odsetek od udzielonych pożyczek. Przychodem nie jest bowiem kwota odsetek należnych (naliczonych), lecz wyłącznie kwota odsetek faktycznie otrzymanych.
Należy jednak zauważyć, że przepis art. 14 ust. 3 pkt 2 ww. ustawy nie odnosi się do innych rodzajów przychodów z tytułu udzielanych w ramach prowadzonej działalności pożyczek (prowizji, opłat związanych z windykacją). Jak wynika wprost z jego brzmienia, dotyczy on wyłącznie odsetek.
Zgodnie z art. 14 ust. 1i wyżej cytowanej ustawy w przypadku otrzymania przychodu z działalności gospodarczej, do którego nie stosuje się ust. 1c, 1e i 1h, za datę powstania przychodu uznaje się dzień otrzymania zapłaty.
Jeżeli mamy do czynienia z niespłaconą pożyczką, to należy stwierdzić, że w ogóle nie występuje kategoria przychodu podatkowego. Po stronie pożyczkodawcy nie występuje bowiem ani przychód z tytułu udzielenia pożyczki, ani przychód z tytułu odsetek (nieotrzymane odsetki nie stanowią przychodu).
To zatem powoduje, że wykluczone w takim przypadku jest uznanie niespłaconej pożyczki za koszt podatkowy, ponieważ nie są spełnione warunki ustawowe dla takiego zaliczenia.
Przykład 1.
Przedsiębiorca udzielił innemu przedsiębiorcy pożyczki w kwocie 100 000 zł na 5 lat. Ustalili oni kwotę odsetek jako 10 000 zł. Pożyczkobiorca nie spłacił pożyczki w terminie wynikającym z umowy. Takie zdarzenie będzie dla pożyczkodawcy neutralne podatkowo. Nie występuje w tym przypadku ani przychód, ani koszt podatkowy w rozumieniu ustawy o PIT.
Identycznie w takiej samej sprawie wypowiedział się Dyrektor KIS w interpretacji z 23 kwietnia 2020 roku (nr 0113-KDIPT2-3.4011.106.2020.1.RR), gdzie organ stwierdził, że dla podatnika jako pożyczkodawcy zarówno udzielenie pożyczki, jak i jej spłata nie stanowi odpowiednio kosztu uzyskania przychodu ani przychodu podatkowego. Tym samym środki pieniężne nie tworzą kategorii przychodów i kosztów podatkowych.
Podatnik, udzielając pożyczki, poniósł wydatek, który – z uwagi na zwrotny charakter pożyczki – nie jest kwalifikowany do kosztów uzyskania przychodów. Kosztem podatkowym nie są także pożyczki stracone, wprost wyłączone z kosztów uzyskania przychodów. Ponadto – z uwagi na fakt, że udzielenie pożyczki nie powoduje powstania przychodów należnych – kwota udzielonej pożyczki nie stanowi wierzytelności, którą można zaliczyć w poczet kosztów uzyskania przychodów.
W konsekwencji podatnik nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów pożyczki, która nie jest spłacona w części, i w stosunku do której sąd wyda postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego, o którym mowa w art. 23 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
W interpretacji tej organ podatkowy odniósł się także do koncepcji poniesienia ekonomicznej straty przez pożyczkodawcę z uwagi na nieotrzymanie spłaty udzielonej pożyczki.
Dyrektor KIS wskazał, że uznanie za koszt uzyskania przychodów każdej straty oznaczałoby w rzeczywistości rekompensowanie ryzyka gospodarczego za pomocą przepisów podatkowych. Wynika to z faktu, że nie wszystkie wydatki związane z działalnością gospodarczą, nawet ekonomicznie uzasadnione oraz straty powstałe w prowadzonej działalności stanowią koszty uzyskania przychodów. W przeciwnym wypadku każde ryzyko związane z prowadzeniem działalności gospodarczej można by przenosić przy użyciu przepisów podatkowych na Skarb Państwa przez pomniejszanie dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania.
Przechodząc do podsumowania, należy wskazać, że w obecnym stanie prawnym nie ma możliwości, aby wartość niespłaconej pożyczki mogła zostać zaliczona do kosztów podatkowych. Taka pożyczka jest neutralna podatkowo.
