Samochód osobowy wykorzystywany na cele działalności gospodarczej stanowi środek trwały podlegający amortyzacji. W przypadku gdy w toku dokonywania odpisów amortyzacyjnych samochód zostanie skradziony, pojawia się pytanie czy nieumorzona wartość skradzionego auta w kosztach podatkowych jest możliwa do rozliczenia.
Rozliczenie podatkowe straty w środkach trwałych
Na podstawie ogólnej definicji sformułowanej w art. 22 ust. 1 ustawy o PIT możemy wskazać, że warunkiem uznania wydatku poniesionego przez podatnika za koszt uzyskania przychodów jest łączne spełnienie następujących przesłanek:
- wydatek został poniesiony przez podatnika;
- jest definitywny (rzeczywisty), a więc bezzwrotny;
- pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą;
- poniesiony został w celu uzyskania przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów;
- został właściwie udokumentowany;
- nie jest kosztem wymienionym w art. 23 ustawy o PIT.
Odnosząc się zatem do treści art. 23 ustawy o PIT, wskażmy po pierwsze, że zgodnie z ust. 1 pkt 5 tego aktu nie uważa się za koszt uzyskania przychodów strat w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych. Po drugie należy zauważyć, że w myśl ust. 1 pkt 48 nie uważa się za koszt uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku utraty lub likwidacji samochodów oraz kosztów ich remontów powypadkowych, jeżeli samochody nie były objęte ubezpieczeniem dobrowolnym.
Z powyższych uregulowań prawnych wynika, że wartość utraconego, a będącego środkiem trwałym samochodu w części niepokrytej odpisami amortyzacyjnymi, jeżeli utrata nastąpiła w wyniku m.in. kradzieży, może być zaliczona w ciężar kosztów uzyskania przychodów pozarolniczej działalności gospodarczej, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:
- samochód objęty był ubezpieczeniem dobrowolnym autocasco (AC),
- strata została właściwie udokumentowana.
W tym miejscu warto też dodać, że w przypadku zaliczenia pozostałej niezamortyzowanej wartości początkowej w koszty w wyniku powstałej straty nie stosujemy limitów określonych w art. 23 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT. Zgodnie z tym przepisem nie uważa się za koszt uzyskania przychodów odpisów z tytułu zużycia samochodu osobowego, dokonywanych według zasad określonych w art. 22a-22o, w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej kwotę:
- 225 000 zł – w przypadku samochodu osobowego będącego pojazdem elektrycznym oraz w przypadku samochodu osobowego będącego pojazdem napędzanym wodorem;
- 150 000 zł – w przypadku pozostałych samochodów osobowych.
W przypadku utraty środka trwałego w postaci auta kosztem może być pozostała nieumorzona wartość początkowa, o ile pojazd miał dobrowolne ubezpieczenie AC.
Dodatkowy warunek dochowania należytej staranności
Chociaż nie wynika to wprost z treści ustawy o PIT, to jednak z treści wydawanych interpretacji indywidualnych wynika, że aby kradzież środków trwałych można było zaliczyć w straty stanowiące koszt uzyskania przychodu, poszkodowany musi udowodnić, że w danym przypadku mamy do czynienia ze zdarzeniem losowym, rozumianym jako zdarzenie nieprzewidywalne i nie do uniknięcia. Nie można jednak uznać za koszt uzyskania przychodu strat w środkach trwałych w sytuacji, gdy zostanie udowodnione, że środki te nie były zabezpieczone lub były zabezpieczone w sposób nienależyty.
Zaliczenie strat w środkach obrotowych do kosztów uzyskania przychodów powinno być każdorazowo oceniane pod kątem:
- całokształtu prowadzonej przez podatnika działalności;
- okoliczności, które spowodowały powstanie straty;
- udokumentowania straty;
- podjętych przez podatnika działań zabezpieczających.
Na ogół stratą jest zniszczenie, uszkodzenie, utracenie towarów lub maszyn i urządzeń w wyniku pożaru, powodzi lub kradzieży, czyli jest ona następstwem zdarzeń losowych i nie wynika z celowego działania podatnika. Przyjmuje się, że dla celów podatkowych tylko stratę powstałą na skutek zdarzeń nieprzewidywalnych, nie do uniknięcia przez racjonalnie działający podmiot można uznać za zdarzenie, które uzasadnia zaliczenie powstałej straty w ciężar kosztów uzyskania przychodów.
Należy podkreślić, że jedynie straty powstałe w trakcie normalnego, racjonalnego działania podatnika, ze szczególnym uwzględnieniem dochowania należytej staranności w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej, mogą być uznane za koszt uzyskania przychodu.
W konsekwencji jednym z warunków uznania straty za koszt uzyskania przychodów jest stwierdzenie, że strata powstała pomimo dochowania przez podatnika należytej staranności.
Przykładowo w interpretacji indywidualnej z 5 kwietnia 2012 roku (sygn. IBPBI/1/415-36/12/AB) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach uznał, że dla celów podatkowych tylko kradzież powstałą na skutek zdarzeń nieprzewidywalnych, nie do uniknięcia przez racjonalnie działający podmiot można uznać za zdarzenie losowe, które uzasadnia zaliczenie powstałej straty w ciężar kosztów uzyskania przychodów.
Strata może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów pod warunkiem jej prawidłowego udokumentowania i wykazania, że podatnik podjął wszelkie działania w celu należytego zabezpieczenia środków trwałych dla uniknięcia strat spowodowanych kradzieżą.
Nieumorzona wartość skradzionego auta w kosztach podatkowych
W świetle powyższego istotne jest ustalenie, czy strata związana z utratą (kradzieżą) samochodu nie powstała z winy podatnika, tj. w wyniku niedbalstwa lub naruszenia przepisów. Strata powinna być bowiem następstwem zdarzenia niezawinionego.
Na powyższą kwestię zwrócił uwagę Dyrektor IS w Katowicach w interpretacji z 29 kwietnia 2008 roku (nr IBPB1/415-100/08/AP). W piśmie tym organ podatkowy wskazał, że zważywszy na to, że skradziony samochód był objęty ubezpieczeniem dobrowolnym AC (w wariancie podstawowym), a fakt jego kradzieży został zgłoszony na policji, należy stwierdzić, że jeżeli kradzież samochodu była następstwem zdarzenia losowego, a wnioskodawca nie przyczynił się do powstania straty, w szczególności dochowując należytej staranności przy pieczy i zabezpieczeniu samochodu, to zostały spełnione przesłanki uprawniające do zaliczenia w ciężar kosztów uzyskania przychodów prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej straty powstałej w wyniku ww. kradzieży do wysokości odpowiadającej wartości początkowej utraconego środka trwałego pomniejszonej o dokonane odpisy amortyzacyjne.
Przykład 1.
Pan Tadeusz w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej posiada samochód o wartości początkowej 80 000 zł. Kwota dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych wynosi 20 000 zł. Samochód ma ubezpieczenie AC. 10 grudnia samochód został skradziony, ponieważ mężczyzna zgubił kluczyki do samochodu. Czy może on zaliczyć pozostałą niezamortyzowaną wartość początkową do kosztów podatkowych?
Pomimo że pan Tadeusz miał ubezpieczenie dobrowolne, to jednak nie można przyjąć, że utrata środka trwałego była w tym przypadku niezawiniona, ponieważ nie dochował on należytej staranności. W konsekwencji nieumorzona wartość początkowa w tych okolicznościach nie może być kosztem podatkowym.
Podsumowując, dla możliwości zaliczenia w kosztach podatkowych pozostałej nieumorzonej wartości początkowej skradzionego środka trwałego konieczne jest nie tylko spełnienie warunków ustawowych, ale również dochowanie przez podatnika należytej staranności i brak winy w powstaniu straty.
