Podatnik bądź płatnik, powierzając wykonywanie obowiązków z obszaru podatkowego, w tym dotyczących składania deklaracji, zakłada, że sprawy te zostaną profesjonalnie obsłużone. Biura rachunkowe jako podmioty profesjonalnie zajmujące się tego typu działalnością mają obowiązek dołożyć należytej staranności z uwzględnieniem zawodowego charakteru prowadzonej działalności w celu prawidłowego, terminowego składania deklaracji. Niekiedy jednak zdarzają się błędy i opóźnienia. Czy powierzenie rozliczeń i składania deklaracji profesjonalnemu biuru rachunkowemu zwolni podatnika/płatnika z odpowiedzialności? Jaka jest odpowiedzialność biura rachunkowego za niezłożenie deklaracji? Dowiesz się z poniższego artykułu!
Odpowiedzialność podatkowa – zasada osobistej odpowiedzialności
Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.
Zgodnie z ustawą – Ordynacja podatkowa podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. Płatnik, który nie wykonał obowiązków określonych w ustawie związanych z rolą płatnika, odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany, ale niewpłacony.
Powyższe oznacza, że bez względu na treść umowy z biurem rachunkowym podatnik/płatnik nie może przerzucić na biuro rachunkowe odpowiedzialności względem organów podatkowych za złożenie deklaracji i za zapłatę podatków. Zawarcie umowy z biurem rachunkowym i powierzenie temu podmiotowi obowiązku składania deklaracji nie zwalnia podatnika z odpowiedzialności w razie, gdyby biuro tej deklaracji nie złożyło lub nie złożyło w terminie. W takim wypadku organy podatkowe zwrócą się bezpośrednio do podatnika, a ten nie będzie mógł się powoływać na brak winy w niezłożeniu deklaracji.
Odpowiedzialność biura rachunkowego będącego pełnomocnikiem
Zgodnie z Ordynacją podatkowa, jeżeli odrębne ustawy nie stanowią inaczej, deklaracja, w tym deklaracja składana za pomocą środków komunikacji elektronicznej, może być podpisana także przez pełnomocnika podatnika, płatnika lub inkasenta. Takim pełnomocnikiem może być biuro rachunkowe.
W tym zakresie warto także posłużyć się przykładem odnoszącym się do odpowiedzialności za składanie dokumentacji ubezpieczeniowej przez biura rachunkowe, gdzie status biura rachunkowego jest podobny. W myśl orzecznictwa to klientka biura zobowiązana była do przedłożenia właściwej dokumentacji do ZUS-u, gdyż: „Zobowiązanie reprezentującego ją biura rachunkowego dotyczy wyłącznie stosunku prawnego między odwołującą a tym biurem rachunkowym i nie odnosi skutku w relacji między ubezpieczoną a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych” – wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie – VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 18 listopada 2015 roku (VI U 337/15). Analogicznie sytuacja wygląda na gruncie powierzania biuru rachunkowemu realizacji obowiązków podatkowych. Dochodzi w tym wypadku do rozdzielenia dwóch relacji – organu i podatnika/płatnika oraz biura rachunkowego i podatnika/płatnika.
Odpowiedzialność biura rachunkowego za niezłożenie deklaracji
Czy powyższe konkluzje o braku odpowiedzialności podatkowej biura podatkowego oznaczają, że biuro rachunkowe pozostanie bezkarne w razie niezłożenia deklaracji, złożenia deklaracji po terminie lub w razie niedochowania innych powierzonych mu do wykonania obowiązków?
W tym zakresie warto mieć na uwadze, że biuro rachunkowe to podmiot profesjonalny i zobowiązany do szczególnej staranności przy wykonywaniu obowiązków. Nienależyte wykonywanie obowiązków przez biuro rodzić będzie odpowiedzialność cywilnoprawną, kontraktową.
Odpowiedzialność karnoskarbowa– kto ją poniesie?
Zgodnie z art. 56 Kodeksu karnego skarbowego podatnik, który składając organowi podatkowemu, innemu uprawnionemu organowi lub płatnikowi deklarację lub oświadczenie, podaje nieprawdę lub zataja prawdę albo nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.
Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca powyższego czynu zabronionego podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. Gdy natomiast kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
Karze za wykroczenie skarbowe podlega także ten podatnik, który mimo ujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowania nie składa w terminie organowi podatkowemu lub płatnikowi deklaracji lub oświadczenia lub wbrew obowiązkowi nie składa ich za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub składa je niezgodnie z wzorem dokumentu elektronicznego.
Zgodnie jednak z § 9 ust. 3 Kodeksu karnego skarbowego za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada jak sprawca także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.
Jak wskazuje orzecznictwo, powyższa zasada: „Wyraża […] klauzulę zmieniającą zakres kryminalizacji za przestępstwa lub wykroczenia skarbowe o charakterze indywidualnym, a ściśle, poszerzającą potencjalny krąg podmiotów czynów zabronionych określonych w Kodeksie karnym skarbowym […] będzie ona oznaczać, że sprawcą przestępstwa z art. 56 § 1 kks może być nie tylko osoba reprezentująca podatnika ale i ta, która w warunkach opisanych w art. 9 § 3 kks zajmuje się sprawami gospodarczymi podatnika, w szczególności finansowymi. Nie znaczy to oczywiście, że możliwe byłoby przypisanie sprawstwa tej osobie bez uprzedniego ustalenia, iż swoim zachowaniem wypełniła wszystkie znamiona podmiotowe i przedmiotowe konkretnego przestępstwa lub wykroczenia. Jednak sformułowanie użyte w art. 9 § 3 kks, którym ustawa wiąże sprawstwo przestępstwa lub wykroczenia skarbowego z zajmowaniem się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi wymienionych tam podmiotów, nakazuje rozważenie w każdym konkretnym wypadku, czy do owego »zajmowania się sprawami« należą także zachowania wymagane normą sankcjonowaną wyrażoną w konkretnym przepisie prawa karnego skarbowego. Jeśli tak, to za naruszenie tej normy osoba, o której mowa w art. 9 § 3 kks, może odpowiadać jak sprawca” – wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna z 7 listopada 2013 roku (V KK 158/13).
W zależności zatem od konkretnego przypadku osoba zajmująca się sprawami rachunkowymi podatnika lub płatnika, która nie złożyła deklaracji w terminie, mogłaby zostać pociągnięta do odpowiedzialności karno-skarbowej.
Powyższe stanowisko potwierdza Sąd Najwyższy, który wskazuje m.in., że: „Sprawcą przestępstwa, odpowiadającym w oparciu o treść art. 9 § 3 kks, może być między innymi doradca podatkowy zajmujący się, na podstawie umowy, sprawami gospodarczymi (w tym także finansowymi) osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której przyznano zdolność prawną. Prowadzenie ksiąg rachunkowych przez doradcę podatkowego wyczerpuje znamię zajmowania się sprawami gospodarczymi” – wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna z 22 lutego 2006 roku (III KK 213/05).
Sąd Najwyższy w powyżej cytowanym wyroku podkreślił także, że pojęcie prowadzenia spraw gospodarczych, o którym mowa w art. 9 § 3 kks oznacza wszelkiego rodzaju uczynności prawne i faktyczne podejmowane w związku z działalnością podatnika lub płatnika. Nie można jednak zdaniem Sądu Najwyższego utożsamiać prowadzenia spraw gospodarczych z prowadzeniem działalności gospodarczej. W literaturze podkreśla się natomiast, że „bezsprzecznie zawsze będą miały charakter spraw gospodarczych czynności doradztwa podatkowego, w tym także prowadzenie ksiąg rachunkowych” (zob. J. Tatarczak, P. Tatarczak: Odpowiedzialność karna skarbowa doradców podatkowych i księgowych, Mon. Podat. 2002, nr 1, s. 24).
Warto natomiast mieć na uwadze fakt, że dana osoba prowadząca sprawy gospodarcze podatnika, aby odpowiadać karnie, musi przy popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego działać umyślnie. Ponadto zakres spraw, którymi zajmuje się ta osoba, musi wykonywać dane obowiązki podatkowe w zastępstwie podatnika.
