Przepisy Kodeksu pracy nakładają na pracodawcę obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz prowadzenie systematycznych szkoleń pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Jaka jest odpowiedzialność pracodawcy za brak przeszkolenia pracownika? Wyjaśniamy!
Szkolenia pracowników
Szczegółowo kwestia szkoleń została unormowana w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 roku w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Na podstawie ww. aktu prawnego pracodawca ma obowiązek zapewnienia swoim pracownikom odbycia adekwatnego do rodzaju wykonywanej pracy szkolenia, w tym przekazania informacji i instrukcji dotyczących zajmowanego stanowiska pracy lub wykonywanej pracy.
Szkolenie ma na celu:
- zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi;
- poznanie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w zakładzie pracy i na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy;
- nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi.
Szkolenie może być organizowane i prowadzone zarówno przez pracodawców, jak i na ich zlecenie – przez jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Szkolenie osób będących pracodawcami, pracowników służby BHP oraz instruktorów i wykładowców tematyki bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzą jednostki organizacyjne, prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Organizatorzy szkolenia zapewniają:
- programy poszczególnych rodzajów szkolenia opracowane dla określonych grup stanowisk;
- programy szkolenia instruktorów w zakresie metod prowadzenia instruktażu w przypadku prowadzenia takiego szkolenia;
- wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne gwarantujące właściwą realizację programów szkolenia;
- odpowiednie warunki lokalowe do prowadzenia działalności szkoleniowej;
- wyposażenie dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji programów szkolenia;
- właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzenie dokumentacji w postaci programów szkolenia, dzienników zajęć, protokołów przebiegu egzaminów i rejestru wydanych zaświadczeń.
Kogo dotyczą szkolenia BHP?
Szkoleniom z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy podlegają:
- pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę,
- osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych,
- pracownicy zatrudnieni w celu przyuczenia do wykonywania określonej pracy,
- praktykanci.
Rodzaje szkoleń
Szkolenie jest prowadzone jako wstępne i okresowe.
Instruktaż ogólny ma na celu zapewnienie pracownikowi możliwości zapoznania się z podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w Kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy, z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi w danym zakładzie pracy, a także z zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.
Instruktaż ogólny odbywają przed dopuszczeniem do wykonywania pracy:
- nowo zatrudnieni pracownicy,
- studenci odbywający u pracodawcy praktykę studencką,
- uczniowie odbywający praktyczną naukę zawodu.
Zgodnie z zapisami rozporządzenia: „Instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy, osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo pracodawca, który sam wykonuje takie zadania, lub pracownik wyznaczony przez pracodawcę posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniający właściwą realizację programu instruktażu, mający aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy”.
Instruktaż stanowiskowy ma na celu zapewnienie pracownikowi możliwości zapoznania się z czynnikami środowiska pracy występującymi na ich stanowiskach pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki, oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tych stanowiskach.
Instruktaż stanowiskowy przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku odbyć muszą:
- pracownik zatrudniony na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych;
- pracownik przenoszony na stanowisko robotnicze oraz inne, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych;
- uczeń odbywającego praktyczną naukę zawodu;
- student odbywający praktykę studencką.
Czas trwania instruktażu stanowiskowego należy dostosować do danego pracownika z uwzględnieniem jego przygotowania zawodowego, dotychczasowego stażu pracy oraz rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.
Zgodnie z przepisami rozporządzenia: „Instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te mają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego”.
Przeprowadzenie instruktażu stanowiskowego wieńczy sprawdzian wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy stanowiący podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku.
Zarówno odbycie instruktażu ogólnego, jak i stanowiskowego pracownik potwierdza na piśmie w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w jego aktach osobowych.
Obowiązek odbycia szkolenia okresowego dotyczy:
- osób będących pracodawcami oraz innych osób kierujących pracownikami, w szczególności kierowników, mistrzów i brygadzistów;
- pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych;
- pracowników inżynieryjno-techniczni, w tym projektantów, konstruktorów maszyn i innych urządzeń technicznych, technologów i organizatorów produkcji;
- pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz innych osób wykonujących zadania tej służby;
- pracowników na stanowiskach administracyjno-biurowych;
- pracowników, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych przeprowadza się nie rzadziej niż raz na 3 lata.
Ze szkolenia okresowego może być zwolniona osoba, która przedłoży aktualne zaświadczenie o odbyciu wymaganego szkolenia w tym okresie u innego pracodawcy albo odbyła w tym okresie szkolenie okresowe wymagane dla osoby zatrudnionej na stanowisku należącym do innej grupy stanowisk, jeżeli jego program uwzględnia zakres tematyczny wymagany programem szkolenia okresowego obowiązującego na nowym stanowisku pracy.
Brak przeszkolenia pracownika
Braki w przeszkoleniu pracowników najczęściej zostają ujawnione w toku postępowania kontrolnego przeprowadzanego przez inspektorów pracy działających w ramach właściwości terytorialnej okręgowych inspektoratów pracy.
Ustalenia kontroli dokumentowane są w formie protokołu.
W wyniku ustaleń dokonanych w toku kontroli właściwy inspektor pracy m.in. podejmuje inne działania, jeżeli prawo lub obowiązek ich podjęcia wynika z odrębnych przepisów.
Pracodawca może odmówić przyjęcia mandatów i wówczas sprawa trafi pod rozstrzygnięcie właściwego sądu orzekającego w sprawie na podstawie przepisów Kodeksu pracy oraz Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.
