Oferent to osoba, która składa drugiej stronie ofertę zawarcia umowy. Złożenie oferty wywołuje poważne skutki: jeśli zostanie przyjęta, dojdzie do zawarcia umowy. W stosunkach między przedsiębiorcami, brak niezwłocznej odpowiedzi na otrzymaną ofertę może doprowadzić do jej milczącego przyjęcia i zawarcia umowy.
Oferent - kto to taki?
Oferent to osoba, która złożyła drugiej stronie ofertę, czyli oświadczenie woli zawarcia umowy, które zawiera istotne elementy tej umowy.
Kiedy dochodzi do zawarcia umowy w wyniku złożenia oferty? Co do zasady wtedy, gdy oferta została przyjęta i oferent dostał oświadczenie o przyjęciu oferty (art. 70 § 1 Kodeksu cywilnego). Od tej zasady są jednak wyjątki, bo do zawarcia umowy może dojść również w wyniku tzw. milczącego przyjęcia oferty czy w wyniku przystąpienia do realizacji umowy. Piszemy o tym w dalszej cześci.
Gdy oferent nie dostał odpowiedzi od przedsiębiorcy
Nie tylko oferent powinien uważać na to, jakiej treści ofertę składa. Również przedsiębiorcy powinni zwrócić uwagę na oferty otrzymywane od osób, z którymi pozostają w stałych stosunkach gospodarczych. Dlaczego? Bo brak odpowiedzi na taką ofertę może doprowadzić do jej milczącego przyjęcia, a tym samym zawarcia niechcianej umowy. Nawet wtedy, gdy oferty nikt nie otworzył.
Do milczącego zawarcia umowy w wyniku braku odpowiedzi na ofertę dojdzie, jeśli spełnione są trzy warunki:
-
ofertę otrzymał przedsiębiorca; oferent, czyli składający ofertę, nie musi być przedsiębiorcą;
-
oferta dotyczy umowy w ramach działalności osoby, która ją otrzymała;
-
oferent i osoba, której złożył ofertę, pozostają w stałych stosunkach gospodarczych.
Stałe stosunki gospodarcze - co to znaczy?
Najwięcej wątpliwości przy ocenie, czy doszło do milczącego zawarcia umowy w wyniku braku odpowiedzi na ofertę, wywołuje wymóg “pozostawania w stałych stosunkach gospodarczych”. Oferent musi w takich stałych stosunkach pozostawać z przedsiębiorcą, któremu złożył ofertę. Tylko wtedy milczenie przedsiębiorcy będzie oznaczać przyjęcie oferty i zawarcie umowy.
Wskazówki, jak należy rozumieć “pozostawanie w stałych stosunkach gospodarczych” dały sądy w wyrokach.
Sąd Najwyższy w wyroku z 5 grudnia 2003 r. (sygn. akt IV CK 286/02) uznał, że jedynie stałe kontakty, które doprowadziły do wytworzenia się zwyczajowego, stałego trybu zawierania umów, w którym reakcje każdej ze stron na czynności drugiej strony są zawsze podobne i łatwe do przewidzenia, a do zawierania umów dochodzi rutynowo i niejako automatycznie, mogą uzasadniać przyjęcie, że strony pozostają w stałych stosunkach, w których brak odpowiedzi na ofertę może być uznany za jej przyjęcie. Zdaniem Sądu Najwyższego, dla przyjęcia istnienia stałych stosunków nie jest obojętna ilość, wielkość, powtarzalność i częstotliwość zawieranych między stronami transakcji oraz wielkość obrotów. Jednak decydujące znaczenie ma stały charakter tych kontaktów umożliwiający przewidzenie zarówno tego, że oferta zostanie złożona, jak i jej przybliżonej wielkości, a przede wszystkim zachowania stron związanego ze składaniem i przyjmowaniem ofert oraz zawieraniem umów.
Z kolei Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 18 marca 2004 r. (sygn. akt I ACa 1238/03) stwierdził, że o “stałości stosunków" można mówić w sytuacji, gdy strony związane są pewnymi umowami gospodarczymi w dłuższym okresie (np. kooperacji, franchisingu itp.), powodującymi stałą współpracę gospodarczą między stronami. Natomiast incydentalne umowy danego typu, zawierane pomiędzy stronami co jakiś czas, nie mieszczą się w pojęciu "stałych stosunków", w rozumieniu omawianej regulacji prawnej i nie dają podstaw do jej stosowania, gdy nie prowadzą do powstania stałej współpracy gospodarczej.
Dorozumiane przyjęcie oferty
Od milczącego przyjęcia oferty należy odróżnić sytuację, gdy do zawarcia umowy dochodzi w wyniku przystąpienia do jej realizacji. Chodzi tu o takie sytuacje, gdy zgodnie z panującymi zwyczajami lub treści oferty, nie jest wymagane dojście do oferenta odpowiedzi na złożoną ofertę. Ma to szczególnie miejsce wtedy, gdy składający ofertę żąda niezwłocznego wykonania umowy. Wówczas mowa dochodzi do skutku,jeśli druga strona we właściwym czasie przystąpi do jej wykonania. W przeciwnym razie oferta przestaje wiązać (art. 69 K.c.).
Przykład 1.
Przedsiębiorca X zajmuje się usuwaniem awarii instalacji elektrycznych. Na jego stronie internetowej znajduje się cennik. Przedsiębiorca otrzymuje maila z prośbą o szybkie usunięcie awarii w budynku. Niezwłocznie wysyła ekipę na miejsce, która awarię wysyła. Przedsiębiorca nie odpisał jednak na maila, do oferenta nie doszło oświadczenie o przyjęciu oferty. Mimo to umowa została zawarta.
Oferta w postaci elektronicznej - na co uważać?
Oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże składającego, jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie. Zasada ta nie ma zastosowania do zawierania umów za pomocą poczty elektronicznej albo podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość (np. SMS). Nie stosuje się jej także w stosunkach między przedsiębiorcami, jeżeli strony tak postanowiły. Wynika to z art. 66 K.c.
W praktyce przepis ten ma zastosowanie np. do sklepów internetowych. Bez odpowiednich zapisów w regulaminie sklepu, witryna sklepu internetowego, z wystawionym towarem, będzie traktowana jako oferta zawarcia umowy. Ma to znaczenie np. wtedy, gdy w cenie towaru na stronie www jest błąd. dlatego zalecane jest zapisanie w regulaminie sklepu, że strona internetowa Sklepu nie stanowi oferty w rozumieniu Kodeksu cywilnego, lecz zaproszenie do składania ofert.
Więcej o tym problemie, sposobach jego uniknięcia i możliwych wyjściach z sytuacji można przeczytać tutaj.
Oferta przyjęta ze zmianami
Co jeśli oferent złożył ofertę, ale w odpowiedzi na nią dostał informację, że jest ona przyjęta, jednak ze zmianami?
Zasadą jest, że przyjęcie oferty dokonane z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treści poczytuje się za nową ofertę (art. 68 K.c.). Czyli osoba, która na ofertę odpowiada, że przyjmuje ją ze zmianami - sama składa w ten sposób ofertę. Można taką ofertę przyjąć albo odrzucić. Można też w odpowiedzi złożyć kolejną ofertę.
Inaczej wygląda sytuacja, gdy oferent i osoba, której złożył ofertę, są przedsiębiorcami (art. 681 K.c.). Wówczas odpowiedź na ofertę z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień niezmieniających istotnie treści oferty poczytuje się za jej przyjęcie. W takim wypadku strony wiąże umowa o treści określonej w ofercie, z uwzględnieniem zastrzeżeń zawartych w odpowiedzi na nią.
Jak oferent może uniknąć związania umową z takimi zmianami? Ma dwa wyjścia:
-
mógł w treści swojej oferty wskazać, że może ona być przyjęta jedynie bez zastrzeżeń,
-
może niezwłocznie sprzeciwić się włączeniu zastrzeżeń do umowy.
Możliwa jest też sytuacja, gdy druga strona w odpowiedzi na ofertę uzależniła jej przyjęcie od zgody oferenta na włączenie zastrzeżeń do umowy. Jeśli takiej zgody niezwłocznie nie otrzymała, to umowa nie zostaje zawarta.
Termin związania ofertą
Jak długo oferent jest związany złożoną przez siebie ofertą? Jak długo musi liczyć się z tym, że może przyjść odpowiedź na ofertę i trzeba będzie wykonać umowę?
Najlepiej w ofercie wpisać termin, w jakim oferent jest związany ofertą. Co, jeśli tego nie zrobiono? Obowiązują dwie zasady:
-
jeżeli oferent nie oznaczył w ofercie terminu, w ciągu którego oczekiwać będzie odpowiedzi - to oferta złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje wiązać, gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie;
-
oferta złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia.
