Opodatkowanie podatkiem dochodowym ujmuje ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. W artykule skupimy się na najistotniejszych pojęciach, które reguluje wspomniany akt prawny, czyli podmiot podatku, przedmiot opodatkowania, a także źródła przychodów, które podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Osoby fizyczne a osoby prawne
Osoba fizyczna nie jest ściśle zdefiniowana w przepisach, możemy jednak wywnioskować z nich, że jest to prawne określenie człowieka od chwili urodzenia do śmierci. Osoba fizyczna wykonująca działalność gospodarczą to najprostsza organizacyjnie i najpopularniejsza forma prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Czym różni się od osoby prawnej?
Osoby prawne to Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym ustawodawca przyznaje osobowość prawną. Do takich podmiotów zalicza się między innymi:
spółki kapitałowe prawa handlowego (sp. z o.o., spółki akcyjne),
stowarzyszenia, fundacje, spółdzielnie, w tym spółdzielnie mieszkaniowe.
Zasadniczą różnicą jest więc to, że z osobą fizyczną mamy do czynienia od chwili urodzenia człowieka, natomiast osobie prawnej to przepisy szczególne nadają osobowość prawną.
Podmiot opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych
Opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych obejmuje wszystkie osoby fizyczne osiągające dochód. Obowiązek podatkowy można podzielić na:
nieograniczony - całość osiągniętych dochodów podlega opodatkowaniu;
ograniczony - opodatkowanie podatkiem dochodowym obejmuje dochody osiągnięte na terytorium Polski.
Nieograniczony obowiązek podatkowy ma każda osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Posiadanie miejsca zamieszkania na terytorium kraju oznacza, że dana osoba:
posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
przebywa na terytorium kraju dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Ograniczony obowiązek podatkowy dotyczy osób fizycznych, które nie mają na terytorium Polski miejsca zamieszkania. Jeżeli osoby fizyczne nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych w Polsce.
Opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych - przedmiot
Opodatkowanie podatkiem dochodowym dotyczy wszystkich dochodów z wyjątkiem dochodów wymienionych w:
art. 21 (np. określone renty, odszkodowania, zasiłki lub wygrane w kasynach, w grach liczbowych i loteriach pieniężnych),
52 (np. krajowe emerytury i renty oraz inne świadczenia z ubezpieczenia społecznego należne za okres do dnia 31 grudnia 1991 r.);
52a (np. dochody z tytułu odsetek i dyskonta od papierów wartościowych wyemitowanych przez Skarb Państwa oraz obligacji wyemitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego - nabytych przez podatnika przed dniem 1 grudnia 2001 r.);
52c (np. świadczenie finansowe wypłacane żołnierzowi na pokrycie kosztów najmu lokalu mieszkalnego do 500 zł) oraz
dochodów, od których na podstawie przepisów ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Dochód a przychód - podstawowa różnica
W praktyce często zdarza się, że podatnicy mają problem z prawidłowym rozróżnieniem pojęć dochodu i przychodu. Są to dwa całkowicie odmienne pojęcia mimo tego, że są ze sobą ściśle powiązane.
Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o PIT za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane po wyłączeniu wartości towarów, udzielonych bonifikat zwróconych i skont. Co istotne, u podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług. Oznacza to, że w większości przypadków przychodem jest kwota netto, wynikająca z faktury dokumentującej sprzedaż towaru lub wykonanie usługi.
Natomiast należy podkreślić, że dochodem jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania są większe od sumy przychodów, rozpoznaje się stratę. Innymi słowy, dochód jest przychodem pomniejszonym o koszty jego uzyskania.
Ważne! Przychód > koszty uzyskania przychodu = dochód Przychód < koszty uzyskania przychodu = strata |
Opodatkowanie podatkiem dochodowym - źródła przychodów
Ustawodawca nie wymienia ściśle wszystkich źródeł przychodów, których dotyczy opodatkowanie podatkiem dochodowym. Brak danego źródła w ustawie nie oznacza jednak, że taki dochód nie jest opodatkowany podatkiem dochodowym - nie podlegają mu wyłącznie dochody zwolnione na podstawie art. 21 ustawy o PIT, dochody, od których zaniechano poboru podatku lub do których ustawa o PIT nie ma zastosowania (art. 2 ust. 1).
Jeżeli określone źródło przychodów nie jest wprost wymienione w ustawie i nie odnosi się do niego żadne ze wspomnianych zwolnień, wówczas definiuje się je jako Inne źródła.
Przykładowe źródła przychodów to:
stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta;
działalność wykonywana osobiście;
pozarolnicza działalność gospodarcza;
działy specjalne produkcji rolnej;
najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą;
kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż nieruchomości, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz prawa wieczystego użytkowania gruntów.
