Przedsiębiorcy w wielu przypadkach zastanawiają się, czy ich działalność jest opodatkowana podatkiem VAT. W szczególności dotyczy do działalności wykonywanych na zlecenie organów państwowych, organów samorządowych, sądów czy też prokuratury lub policji. Szczególnie wiele osób wykonuje swoje usługi na rzecz sądów. Czy opodatkowanie syndyka jest obligatoryjne?
Syndyk to obecnie doradca restrukturyzacyjny
W związku z wejściem w życie w styczniu 2016 roku prawa restrukturyzacyjnego powstał nowy zawód – doradca restrukturyzacyjny. Zastąpił on dotychczasowy zawód syndyka. W praktyce gospodarczej jednak nadal większość osób używa nazwy „syndyk”.
Doradca restrukturyzacyjny odpowiada za prawidłowe przeprowadzenie postępowania upadłościowego przedsiębiorcy.
Co ważne, jego działania są szersze niż syndyka. Ma on także:
ograniczyć koszty postępowania,
negocjować z wierzycielami,
zawierać układy i je realizować
pozyskiwać środki finansowe na oddłużenie.
Działalność doradcy restrukturyzacyjnego nie ogranicza się więc do działań sądowych. Musi skupiać się także na działaniach pozasądowych.
W pierwszym okresie doradcami restrukturyzacyjnymi zostali syndycy. Jednak już od kilku lat także inne osoby mogą starać się o licencję.
Kto może zostać doradcą restrukturyzacyjnym?
Ustawodawca dość dokładnie określił, kto może zostać doradcą restrukturyzacyjnym. Może nim zostać osoba:
będąca obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej albo Norwegii, Islandii, Liechtensteinu czy też Szwajcarii;
znająca język polski w zakresie niezbędnym do wykonywania czynności syndyka, nadzorcy lub zarządcy;
która ma pełną zdolność do czynności prawnych;
która ukończyła wyższe studia i uzyskała tytuł magistra lub równorzędny w państwie członkowskim Unii Europejskiej albo Norwegii, Islandii, Liechtensteinu czy też Szwajcarii;
posiadająca nieposzlakowaną opinię;
która w okresie 15 lat przed złożeniem wniosku o licencję doradcy restrukturyzacyjnego przez co najmniej 3 lata zarządzała majątkiem upadłego przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwem lub jego wyodrębnioną częścią w Polsce lub państwie członkowskim Unii Europejskiej, lub Norwegii, Islandii, Liechtensteinu czy też Szwajcarii;
która nie była karana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe;
która nie jest podejrzana albo oskarżona o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe;
która nie jest wpisana do rejestru dłużników niewypłacalnych Krajowego Rejestru Sądowego;
która złożyła z pozytywnym wynikiem egzamin przed Komisją Egzaminacyjną powołaną przez Ministra Sprawiedliwości.
Z powyższych warunków dwa wydają się najtrudniejsze do spełnienia. Kandydat musi zdać trudny egzamin państwowy. Ponadto musi mieć doświadczenie w prowadzeniu przedsiębiorstwa.
Opodatkowanie syndyka podatkiem VAT a prowadzenie działalności gospodarczej
W myśl art. 15 ust. 1 ustawy podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ustawie, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (patrz art. 15 ust. 2 ustawy o VAT).
Czy działalność syndyka jest działalnością wykonywaną samodzielnie?
Przypomnijmy, że za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa powyżej, nie uznaje się czynności, z których tytułu przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2–9 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu ich wykonania osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
W przypadku syndyka (doradcy restrukturyzacyjnego) powyższe unormowania nie znajdą zastosowania.
Powyższe potwierdza wyrok NSA (sygn. akt I FSK 1312/07), w którym czytamy: „Ponieważ tak rozumiana odpowiedzialność zlecającego sądu za czynności syndyka nie występuje na gruncie przepisów u.p.u.n., czynności syndyka nie mogą być uznane za pozbawione samodzielności na podstawie art. 15 ust. 3 pkt 3 u.p.t.u., gdyż jego działalność ze swojej istoty nie spełnia określonego w tym przepisie warunku odnośnie odpowiedzialności zlecającego (sądu) wobec osób trzecich za czynności syndyka. Tym samym stosunek łączący syndyka z sadem nie ma charakteru stosunku zbliżonego do pkt 3 u.p.t.u., gdyż jego działalność ze swojej istoty nie spełnia określonego w tym przepisie warunku odnośnie odpowiedzialności zlecającego (sądu) wobec osób trzecich za czynności syndyka”.
Syndyk organem władzy
Jak stanowi art. 15 ust. 6 ustawy o VAT, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów je obsługujących w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla których realizacji zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.
Przykład 1.
Sąd powołał syndyka w celu przeprowadzenia postępowania upadłościowego spółki Alfa. Sąd sprawuje nadzór nad postępowaniem. Syndyk działa więc na jego na zlecenie i pod jego nadzorem. Co istotne, osoba prowadząca postępowanie musi mieć wpis na odpowiednią listę prowadzoną przez organy państwowe. Czy powyższe nie oznacza, że syndyk jest de facto organem realizującym zadania nałożone odrębnymi przepisami prawa? Czy w związku z tym czynności te nie będą opodatkowane podatkiem VAT?
Pomimo takiego powołania syndyka – nie jest on organem. Ponadto nie należy uznawać jego czynności jako działań organu.
Powyższe potwierdza interpretacja podatkowa Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 6 lutego 2008 roku (numer ILPP2/443-128/07-2/MN), w której czytamy: „syndyk masy upadłości wykonując czynności zarządzające i zmierzające do likwidacji majątku upadłego w oparciu o ustawę – Prawo upadłościowe i naprawcze świadczy usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT w ramach samodzielnej działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ustawy i tym samym zyskuje przymiot podatnika podatku od towarów i usług. Wobec powyższego, syndyk wykonujący czynności w powyższym zakresie nie jest objęty regulacją art. 15 ust 6 ustawy o podatku od towarów i usług”.
Podsumowując, czynności syndyka są opodatkowane podatkiem VAT.
