Praca w godzinach nocnych według Kodeksu pracy to 8 godzin pracy pomiędzy 21:00 a 7:00. Godziny te dokładnie powinny zostać opisane w Regulaminie pracy spisanym w zakładzie pracy. Każdemu pracownikowi za pracę w godzinach nocnych przysługuje dodatkowe wynagrodzenie. Czy jednak każdy pracownik może tę pracę wykonywać? Na jakie przepisy BHP należy zwrócić szczególną uwagę, planując nocne zmiany?
Praca w godzinach nocnych definicja
Praca w godzinach nocnych regulowana jest przepisami Kodeksu pracy w szczególności przez art. 151⁷ i art. 151⁸ Kodeksu pracy. Określają one dokładne ramy czasowe, kiedy możemy mówić o pracy w porze nocnej, czyli przedział pomiędzy godziną 21:00 a 7:00 rano. Wyjaśniają także pojęcie pracownika pracującego w nocy, czyli takiego, którego czas pracy w każdej dobie obejmuje co najmniej 3 godziny pory nocnej.
Jeżeli pracownik wykonuje zawód szczególnie niebezpieczny bądź związany z dużym wysiłkiem fizycznym czy umysłowym, to jego czas pracy nie może być dłuższy niż 8 godzin w porze nocnej. Nie dotyczy to jednak pracowników zarządzających zakładem w imieniu pracodawcy oraz konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
Praca w godzinach nocnych a przeciwwskazania medyczne i inne obostrzenia
Pracodawca, kierując na badania medycyny pracy pracownika, który będzie pracował w godzinach nocnych, powinien poinformować o tym fakcie lekarza orzecznika poprzez odpowiednią adnotację na skierowaniu na badania medycyny pracy. Jeżeli wystąpią bowiem przeciwwskazania zdrowotne do pracy w godzinach nocnych, pracodawca nie może takowej powierzyć pracownikowi.
Praca w godzinach nocnych nie może także być planowana kobietom w ciąży i pracownikom młodocianym, natomiast kobiety wychowujące dziecko do lat 4 muszą na taką pracę wyrazić zgodę w formie pisemnej, bez takiego oświadczenia nie można planować pracy matkom małych dzieci.
Ocena ryzyka na stanowisku, na którym będzie wykonywana praca w godzinach nocnych
Praca w godzinach nocnych często wykonywana jest w pojedynkę, gdy na przykład chodzi o nadzór czy pełnienie dyżuru. Jeżeli w pomieszczeniu, gdzie wykonywana jest praca w godzinach nocnych przez jednego pracownika, istnieje zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników, w tym między innymi niebezpieczeństwo wystąpienia pożaru, porażenia prądem elektrycznym, wybuchu, wydzielania się gazów lub par substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne, powinien zostać wprowadzony obowiązek meldowania się w określony sposób i w określonych porach. W przypadku pracy grupy pracowników w porze nocnej, obowiązek ustalenia nadzoru odbywa się na takich samych zasadach jak podczas pracy w dzień. W przypadku wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych przez brygadę musi to być nadzór bezpośredni, natomiast nad pracą jednoosobową nadzór może sprawować osoba odbierająca meldunki. W przypadku braku meldunku o wyznaczonej porze, osoba odbierająca meldunki powinna sprawdzić przyczynę jego braku.
Praca w godzinach nocnych powinna zostać uwzględniona także w ocenie ryzyka na stanowisku pracy, którego podstawowym celem jest zapewnienie pracownikom skutecznej ochrony przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy.
Wynagrodzenie za pracę w godzinach nocnych
Wynagrodzenie za pracę w godzinach nocnych wyrażone jest dodatkiem, którego wysokość to procent zależny od minimalnego wynagrodzenia określonego na dany rok. Procent ten wynosi 20% stawki godzinowej wynikającej z podzielenia kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę przez liczbę godzin, jaka przypada do przepracowania w miesiącu, w którym praca w godzinach nocnych miała miejsce.
Tabela z wysokością dodatku za pracę w porze nocnej w 2023 roku.
Miesiąc | Liczba godzin pracy | Obliczenie wysokości dodatku | Wysokość dodatku brutto za 1 godz. |
I | 168 godz. | 3490 zł / 168h x 20% | 4,15 zł |
II | 160 godz. | 3490 zł / 160h x 20% | 4,36 zł |
III | 184 godz. | 3490zł /184 h × 20% | 3,79 zł |
IV | 152 godz. | 3490 zł / 152h x 20% | 4,59 zł |
V | 168 godz. | 3490 zł / 168h x 20% | 4,15 zł |
VI | 168 godz. | 3490 zł / 168h x 20% | 4,15 zł |
VII | 168 godz. | 3600 zł / 168h x 20% | 4,29 zł |
VIII | 176 godz. | 3600 zł / 176h x 20% | 4,09 zł |
IX | 168 godz. | 3600 zł / 168h x 20% | 4,29 zł |
X | 176 godz. | 3600 zł / 176h x 20% | 4,09 zł |
XI | 160 godz. | 3600 zł / 160h x 20% | 4,50 zł |
XII | 152 godz. | 3600 zł / 152h x 20% | 4,74 zł |
Planując pracę w nocy pracodawcy powinni pamiętać, że za jej wykonywanie pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia. Wysokość dodatku zależy od wynagrodzenia minimalnego obowiązującego w danym roku i jest zmienna dla każdego miesiąca, bowiem zależy od dni roboczych przypadających w danym okresie. Finalnie pracownik otrzymuje dodatek za każdą przepracowaną w nocy godzinę.
