Przedsiębiorca planujący zarabiać na prowadzeniu pojazdu i rozwożeniu osób nie może ot tak wsiąść do samochodu, „załadować” pasażerów i ruszać w trasę. Przewóz osób w Polsce jest bowiem licencjonowany. Oprócz samego prawa jazdy potrzebny jest dokument otrzymany od państwa, który uprawnia do transportu ludzi danym rodzajem pojazdu. Jeżeli zatem przedsiębiorca uzyska licencję na bus, lecz stwierdzi, że opłacalniejsza będzie taksówka, musi rozpoczynać całą procedurę od nowa. Może się to wydać nieco skomplikowane, dlatego warto wyjaśnić, czym dokładnie jest przewóz osób, jakie są jego rodzaje i co należy wykonać, aby móc dokonywać transportu osób.
Czym jest przewóz osób?
Czym właściwie jest przewóz osób, każdy się domyśla. W końcu już sama nazwa to zdradza. Dla przejrzystości jednak dokonajmy definicji tego pojęcia. Za przewóz osób należy uznać działanie, które polega na odpłatnym lub nieodpłatnym świadczeniu usługi, której efektem jest przemieszczenie osób (pasażerów) z punktu startowego do punktu docelowego.
Przewóz zarobkowy czy na cele prywatne?
Zanim przejdziemy do konkretów dotyczących licencji na przewóz osób, musimy rozróżnić ten wykonywany zarobkowo oraz ten dokonywany na cele własne. Z oczywistych powodów ten drugi rodzaj przewozu żadnego pozwolenia nie wymaga. Sytuacja, kiedy ktoś dokonuje transportu rodziny, sąsiada czy nawet swoich pracowników, jest zwolniona od jakichkolwiek pozwoleń. Taki przewóz jest również możliwy na trasach międzynarodowych.
Kwestia ta zaczyna wyglądać zupełnie inaczej w chwili, gdy kierowca otrzymuje wynagrodzenie za przejazd. W takim wypadku staje się on przedsiębiorcą. Otrzymuje ten status, nawet jeżeli nie dokonał odpowiedniego zgłoszenia w rejestrze przedsiębiorców CEIDG lub KRS.
Za Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Olsztynie należy zaakcentować, że obowiązek posiadania licencji uprawniającej do przewozu osób dotyczy podmiotów faktycznie wykonujących działalność transportu drogowego. Jest tak nawet w przypadku, gdy taka działalność nie została przez dany podmiot zgłoszona we właściwym rejestrze. Wykonywanie transportu drogowego musi być bowiem traktowane jako działanie faktyczne polegające na przewozie osób lub rzeczy, odpowiadające definiowaniu transportu drogowego, z tym że nie musi stanowić przedmiotu trwale prowadzonej działalności gospodarczej, a tym bardziej ewidencjonowanej (por. wyrok WSA w Olsztynie z 6 lutego 2018 roku, sygn. akt: II SA/Ol 977/17).
Przewóz osób krajowy czy międzynarodowy?
Zgodnie z przepisami ustawy o transporcie drogowym licencja wydawana jest oddzielnie na krajowy transport drogowy osób oraz transport międzynarodowy. Zanim zatem przedsiębiorca złoży wniosek o wydanie właściwego zezwolenia, musi przemyśleć, jakie trasy zamierza wykonywać.
Krajowy przewóz osób jest to działalność gospodarcza w zakresie transportu drogowego osób pojazdami samochodowymi zarejestrowanymi w kraju, na terytorium RP, po drogach, które znajdują się na terytorium kraju.
Z kolei przewóz międzynarodowy to działalność transportowa pojazdami samochodowymi, przy czym trasa między miejscem początkowym i docelowym odbywa się z przekroczeniem granicy RP.
Licencja na przewóz krajowy
Przejdźmy zatem do obowiązku posiadania licencji przy transporcie krajowym. Wykonywanie zarobkowego przewozu krajowego w zakresie transportu osób:
- samochodem osobowym;
- pojazdem samochodowym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu powyżej 7 i nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą;
- taksówką
– wymaga uzyskania odpowiedniej licencji.
Każdy podmiot podejmujący i wykonujący transport drogowy w zakresie określonym powyżej jest zobowiązany posiadać licencję na wykonywanie przewozu drogowego. Podkreślenia wymaga, że na każdy wskazany w ustawie pojazd wymagana jest oddzielna licencja. Po otrzymaniu odpowiedniego zezwolenia przewoźnik ma obowiązek korzystania z konkretnych pojazdów wymienionych we wniosku o udzielenie licencji. Przewóz osób przy użyciu innego, niezgłoszonego samochodu, stanowi naruszenie ustawy i wiąże się z nałożeniem kary administracyjnej.
Ponadto licencjonowana jest również działalność gospodarcza w zakresie pośrednictwa przy przewozie osób. Obowiązek posiadania omawianej licencji do przewozu osób został wprowadzony do ustawy w celu dostosowania przepisów do aktualnej sytuacji na rynku przewoźników. Dla wyjaśnienia można tu podać konflikt, jaki narodził się na linii taksówkarzy z kierowcami aplikacji Uber czy Bolt. Właściciele tych aplikacji, będąc jedynie pośrednikami w wyszukiwaniu klientów, nie wymagali od kierowców świadczących usługi w ramach ich sieci posiadania rzeczonej licencji. Takie działanie spowodowało powstanie nierównych warunków na konkurencyjnym rynku przewozu osób.
Licencja na transport osób udzielana jest na wniosek, na czas oznaczony, nie krótszy jednak niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat. Wniosek przedsiębiorcy określający czas, na jaki ma być udzielona licencja, nie jest jednak dla organu wiążący. Organ ten może samodzielnie wskazać termin. Obowiązuje w tym zakresie zasada swobody administracyjnej.
Przewóz osób międzynarodowy
Transport międzynarodowy również wymaga licencji. Zasady są tutaj jednak nieco inne niż te obowiązujące przy przewozie krajowym. Warto przy tym wskazać, że mowa tu o transporcie „wspólnotowym”, czyli obowiązującym na terenach państw wchodzących do wspólnoty europejskiej.
Licencja wspólnotowa dotyczy przewozu osób na terytorium UE przez przewoźników zarobkowych, mających siedzibę w państwie członkowskim, przy użyciu pojazdów zarejestrowanych w tym państwie członkowskim, które nadają się, ze względu na swoją konstrukcję i wyposażenie, do przewozu więcej niż 9 osób, włączając kierowcę, i które są do tego celu przeznaczone, oraz do ruchu tych pojazdów pustych w związku z takim przewozem.
Jak wskazuje art. 2 pkt 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/2009 z dnia 21 października 2009 roku w sprawie wspólnych zasad dostępu do międzynarodowego rynku usług autokarowych i autobusowych i zmieniające rozporządzenie (WE) nr 561/2006, przewóz międzynarodowy oznacza:
- przejazd pojazdu, w przypadku gdy miejsce odjazdu i miejsce docelowe znajdują się w dwóch różnych państwach członkowskich, z tranzytem lub bez tranzytu przez co najmniej jedno państwo członkowskie lub państwo trzecie;
- przejazd pojazdu, w przypadku gdy miejsce odjazdu i miejsce docelowe znajdują się w tym samym państwie członkowskim, obejmujący zabieranie lub dowożenie pasażerów w innym państwie członkowskim lub państwie trzecim;
- przejazd pojazdu z jednego państwa członkowskiego do państwa trzeciego lub w odwrotnym kierunku, z tranzytem lub bez tranzytu przez co najmniej jedno państwo członkowskie lub państwo trzecie lub
- przejazd pojazdu między państwami trzecimi z tranzytem przez co najmniej jedno państwo członkowskie.
Dochodzi tu jednak do pewnej kuriozalnej sytuacji prawnej. Transport międzynarodowy osób pojazdem przeznaczonym do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą nie wymaga bowiem uzyskania licencji. Jednakże przewóz krajowy, który jest częścią transportu międzynarodowego, wymaga już licencji. Wynika z tego, że każdy taki przewoźnik, dokonując tranzytu ludzi po polskich drogach, musi mieć licencję.
Warunki wydania licencji na przewóz osób
Dokładne warunki na przewóz osób na trasach krajowych i międzynarodowych uregulowane są w wielu aktach prawnych, między innymi w ustawie o transporcie drogowym oraz rozporządzeniach unijnych. Wymienienie ich wszystkich w artykule byłoby niemożliwe, niemniej jest kilka podstawowych kwestii, które są wspólne dla wszystkich licencji.
Przede wszystkim każdy podmiot, który dokonuje odpłatnego przewozu osób, jest przedsiębiorcą. Powinien zatem mieć zarejestrowaną działalność i spełniać wszystkie obowiązki wobec urzędu skarbowego i ZUS-u, jakie są wymagane prawem.
Następnie przedsiębiorca, który wnioskuje o licencję, musi cieszyć się dobrą opinią, w tym nie może być skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwa skarbowe oraz nie może być wobec niego orzeczona kara zakazu wykonywania działalności gospodarczej w transporcie drogowym.
W przypadku spółki warunek dobrej opinii musi być spełniony wobec wszystkich członków zarządu. Ponadto jeden z nich musi posiadać certyfikat kompetencji zawodowych. Przedsiębiorstwo przewozowe musi także wykazać, że jest w dobrej sytuacji finansowej. Wobec tego do wniosku składa sprawozdanie finansowe lub inne dokumenty poświadczające dobrą sytuację majątkową firmy.
Kierowca wykonujący przewóz osób – może być to zarówno właściciel firmy przewozowej, jak i jego pracownik – musi mieć prawo jazdy kategorii B oraz stosowne badania lekarskie. Nie może być przy tym pozbawiony prawa do wykonywania zawodu kierowcy.
W kwestii pojazdu, jaki służy do transportu, wymogiem jest, że musi on spełnić wszelkie wymogi techniczne wynikające z przepisów prawa o ruchu drogowym. Ponadto samochód ten musi być własnością lub współwłasnością podmiotu posiadającego licencję. Honorowane są również pojazdy będące przedmiotem umowy leasingowej.
