Spłata kredytu za podatnika a zwolnienie z podatku od spadków i darowizn

Wiele osób fizycznych zaciąga wspólnie kredyty hipoteczne, aby w końcowym rozrachunku nieruchomość mieszkalna została nabyta na rzecz określonego, jednego podatnika. Najczęściej dokonuje tego oboje rodziców albo rodzice wspólnie z pełnoletnim dzieckiem. Konfiguracje spłacania takich kredytów w późniejszym czasie są różne. Wszyscy kredytobiorcy mogą do końca harmonogramu spłat kredytu spłacać go solidarnie. W pewnym momencie może nastąpić cesja wierzytelności. Może także nastąpić przekazanie kwoty na spłatę pozostałej części kredytu. Nasuwa się w tym miejscu następująca wątpliwość – czy i kiedy powstanie w tych sytuacjach darowizna po stronie beneficjenta spłat części kredytu i jak wygląda spłata kredytu za podatnika?

Przedmiot opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn

Na mocy art. 1 Ustawy o podatku od spadków i darowizn opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP.

Przedmiot opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn obejmuje m.in.:

1. dziedziczenie, zapis zwykły, dalszy zapis, zapis windykacyjny, polecenie testamentowe;
2. darowiznę, polecenie darczyńcy;
3. zasiedzenie;
4. nieodpłatne zniesienie współwłasności;
5. zachowek, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6. nieodpłatne: rentę, użytkowanie oraz służebność,
7. nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Podatnik podatku spadku i darowizn – nabywca rzeczy, nieruchomości, środków pieniężnych czy praw majątkowych może skorzystać z wielu zwolnień od tego podatku.

Ulgi te to m.in. zwolnienia:

1. z całości podatku, jeżeli podatnik dokona zgłoszenia nabycia spadku w ciągu 6 miesięcy, a spadkobierca należał do 0 grupy podatkowej (małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochy);
2. w postaci kwoty wolnej od podatku w zależności od tego, do jakiej grupy podatkowej należy spadkobierca (I grupa – 10 434 zł, II grupa – 7878 zł, III grupa – 5308 zł);
3. z podatku w części lub w całości z tytułu ustawowej ulgi mieszkaniowej;
4. wynikające z pozostałych, ustawowych możliwości.

Wspólna spłata kredytu za podatnika a zwolnienie z podatku od spadków i darowizn

Niektórzy podatnicy (najczęściej spokrewnieni ze sobą) decydują się albo wspólnie spłacać kredyt, albo spłacać kredyt za członka rodziny. Najczęściej jest to kredyt mieszkaniowy. W tym celu rodzice i dziecko podpisują umowę deweloperską, na podstawie której stają się współwłaścicielami danej nieruchomości mieszkalnej.

W dalszej kolejności podpisują oni umowę kredytową i dokonują spłat rat kredytów.

W takim wypadku patrząc na zasięg opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn, na próżno doszukiwać się wystąpienia tutaj darowizny.

Pamiętając o art. 888 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny, przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Darowizną nie będzie np. bezpłatne przysporzenie, gdy ktoś zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte.

Darowizną nie będzie także zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia, jeżeli wynika ono z umowy uregulowanej innymi przepisami kc.

Natomiast zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn z tytułu otrzymanej darowizny powstaje:

1. przy nabyciu w drodze darowizny – z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, 
2. w przypadku zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia.

Jeżeli jednak z uwagi na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.

Tak więc z powyższej sytuacji jednoznacznie wynika, że wszyscy kredytobiorcy zaciągnęli i spłacają kredyt solidarnie. Nie powstanie tutaj w żaden sposób darowizna rodziców na rzecz dziecka. Pomimo tego, że spłacają kredyt dotyczący mieszkania przeznaczonego dla dziecka, w momencie spłacania wszyscy odpowiadają solidarnie za spłaty rat kredytu. Co więcej, wszyscy są też współwłaścicielami tej nieruchomości. Wobec tego żadna ze stron nie odnosi w tym wypadku korzyści.

Cesja kredytu na podatnika a zwolnienie z podatku od spadków i darowizn

Nieco odmiennym przypadkiem od poprzedniego jest wspólne zaciągnięcie kredytu hipotecznego przez rodziców i np. ich dziecko, a więc zarówno rodzice, jak i dziecko podpisują wspólnie umowę deweloperską z deweloperem na zakup nieruchomości mieszkalnej. 

Następnie przez pewien czas zarówno rodzice, jak i dziecko spłacają wspólnie raty kredytu.

Po jakimś czasie (zależy to od indywidualnej sytuacji kredytobiorców) rodzice ubiegają się w banku kredytującym daną nieruchomość o zgodę na cesję praw i obowiązków wynikających z umowy deweloperskiej na swoje dziecko.

W wyniku tej cesji jedynym właścicielem nieruchomości staje się dziecko. Tym samym rodzice przenoszą wszelkie swoje prawa i obowiązki do nieruchomości na rzecz dziecka. Najczęściej też do dnia cesji spłacają całość albo większą część zaciągniętego kredytu.

Powstaje w tej sytuacji podstawowe pytanie, czy po stronie dziecka będzie to darowizna?

Przypominając wcześniej wymienioną definicję darowizny, jest nią nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium RP.

Darowizna powstaje więc na skutek zdarzenia skutkującego powstaniem przysporzenia po stronie obdarowanego. Obdarowany natomiast nie przekazuje ani rzeczy ruchomych bądź nieruchomości, ani środków pieniężnych, ani praw majątkowych za otrzymane przysporzenie.

Darowizna cechuje się więc nieodpłatnością obdarowanego względem darczyńcy.

Warto w tym miejscu jeszcze wskazać art. 366 kc, który mówi, że kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników).

Co więcej, wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela.

Jeżeli więc rodzice mają zamiar spłacić część lub całość zadłużenia bez odrębnego sporządzenia darowizny, czyli deklarują (i spłacają) swoje zadłużenie celem zwolnienia z długu, wówczas nie dojdzie w żaden sposób do przekazania darowizny.

Powyższe potwierdza także Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 20 maja 2021 roku (sygn. 0111-KDIB2-3.4015.47.2021.2.BD).

Przekazanie środków na spłatę kredytów a zwolnienie z podatku od spadków i darowizn

Kolejną, ostatnią w tej publikacji popularną w Polsce sytuacją w omawianej materii jest spłacanie rat kredytu dotyczącego nieruchomości mieszkalnej wspólnie przez jednego rodzica i jego dziecko.

Dość często rodzic w pewnym momencie oferuje przekazanie pozostałej kwoty kredytu celem jego całkowitej spłaty przez dziecko.

Powstaje w tym miejscu pytanie, czy jeżeli rodzic przelałby środki pieniężne na konto bankowe dziecka tytułem spłaty całości pozostałej kwoty kredytu hipotecznego i dziecko spłaciłoby wcześniej ten kredyt (przed czasem spłaty całości kredytu), to czy u dziecka powstanie obowiązek opodatkowania tej kwoty podatkiem od spadków i darowizn?

W sytuacji, gdy jedna ze stron zobowiązana solidarnie do spłaty kredytu dokonuje przekazania środków pieniężnych na rzecz dziecka na spłatę pozostałej części kredytu, otrzymanie tej kwoty przez dziecko spowoduje, że będzie ono zobowiązane do zadeklarowania i zapłaty podatku od otrzymanej kwoty.

Niemniej z uwagi na to, że dziecko i rodzic to tzw. 0 grupa podatkowa, dziecko może skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn.

W tym celu dziecko w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania środków pieniężnych od rodzica na swoje konto bankowe:

1. złoży do właściwego urzędu skarbowego formularz SD-Z2, w którym zadeklaruje otrzymaną kwotę;
2. załączy do formularza bankowe potwierdzenie otrzymania środków pieniężnych od rodzica.