Sprzedaż dla członka rodziny towaru z wysokim rabatem może jawić się jako korzystne rozwiązanie finansowe. Trzeba jednak mieć świadomość ewentualnych skutków podatkowych takiej transakcji. W poniższym artykule odniesiemy się do regulacji ustawy o PIT.
Członkowie rodziny jako podmioty powiązane
Okoliczność pozostawania w związku małżeńskim albo występowania pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia powoduje, że na gruncie ustawy o PIT takie osoby są traktowane jako podmioty powiązane.
W konsekwencji wszelkie transakcje dokonywane pomiędzy podmiotami powiązanymi należy rozpatrywać z perspektywy cen rynkowych.
W myśl art. 23o ustawy o PIT podmioty powiązane są obowiązane ustalać ceny transferowe na warunkach, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane.
Ww. cena transferowa to rezultat finansowy warunków ustalonych lub narzuconych w wyniku istniejących powiązań, w tym cenę, wynagrodzenie, wynik finansowy lub wskaźnik finansowy.
Jeżeli w wyniku istniejących powiązań zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane, i w wyniku tego podatnik wykazuje dochód niższy (stratę wyższą) od tego, jakiego należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały, organ podatkowy określa dochód (stratę) podatnika bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.
Powyższe oznacza, że podmioty powiązane w zakresie wzajemnych transakcji mają obowiązek stosowania takich samych cen rynkowych jak podmioty w żaden sposób niepowiązane.
Jeżeli natomiast z uwagi na istniejące powiązania (np. rodzinne) strony danej transakcji ustalą cenę znacznie odbiegającą od rynkowej, to organ podatkowy ma prawo do określenia dochodu lub straty bez uwzględnienia tychże powiązań – czyli na warunkach rynkowych.
Sprzedaż dla członka rodziny z wysokim rabatem a cena transferowa
W kontekście tak przedstawionych regulacji możliwe jest zatem, że organ podatkowy zakwestionuje wysoki rabat udzielony przy sprzedaży, jeśli wynika on z powodów innych niż ekonomiczne.
Można zatem stwierdzić, że fiskus ma prawo do ustalenia dochodu lub straty, jeśli wysoki rabat przy sprzedaży jest skutkiem jedynie okoliczności więzów rodzinnych.
Dalsze przepisy ustawy o PIT podają, że określając wysokość dochodu (straty) podatnika, organ podatkowy bierze pod uwagę faktyczny przebieg i okoliczności zawarcia i realizacji transakcji kontrolowanej oraz zachowanie stron tej transakcji.
W przypadku gdy organ podatkowy uzna, że w porównywalnych okolicznościach podmioty niepowiązane kierujące się racjonalnością ekonomiczną nie zawarłyby danej transakcji kontrolowanej lub zawarłyby inną transakcję, lub dokonałyby innej czynności, zwanych dalej „transakcją właściwą”, uwzględniając:
- warunki, które ustaliły między sobą podmioty powiązane;
- fakt, że warunki ustalone między podmiotami powiązanymi uniemożliwiają określenie ceny transferowej na takim poziomie, na jaki zgodziłyby się podmioty niepowiązane kierujące się racjonalnością ekonomiczną, uwzględniając opcje realistycznie dostępne w momencie zawarcia transakcji
– organ ten określa dochód (stratę) podatnika bez uwzględnienia transakcji kontrolowanej, a w przypadku gdy jest to uzasadnione, określa dochód (stratę) podatnika z transakcji właściwej względem transakcji kontrolowanej.
Ponadto zgodnie z art. 11 ust. 1a ustawy o PIT w odniesieniu do transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi do ustalenia przychodu stosuje się art. 23o.
W świetle powyższego warto zatem zwrócić uwagę, że przepisy podatkowe pozwalają organowi podatkowemu na określenie dochodu lub straty z danej transakcji, czyli odnoszą się stricte do skutków podatkowych. Nie dają natomiast możliwości wpływania i kształtowania ceny za towary. Mówiąc inaczej, organ podatkowy nie może wydać decyzji, w której nakaże kupującemu „dopłacić” do ustalonej ceny tylko dlatego, że to podmioty powiązane.
Przykład 1.
Ojciec prowadzący działalność gospodarczą postanowił sprzedać swojemu synowi towar handlowy – z tego tytułu udzielił mu przy sprzedaży 99% rabatu. Towar jest w pełni sprawny i funkcjonalny. Tak wysoki rabat nie był warunkowany względami ekonomicznymi (np. krótka data ważności), lecz wyłącznie względami rodzinnymi. Towar, którego wartość rynkowa to 10 000 zł, został zatem sprzedany za 100 zł. W jaki sposób organ podatkowy odnosi się do sprzedaży towarów z wysokim rabatem?
W takich okolicznościach organ podatkowy nie może wydać decyzji nakazującej, aby syn dopłacił ojcu 9900 zł. Organ podatkowy może jednak ustalić przychód ze sprzedaży towaru na poziomie 10 000 zł, a nie 100 zł tak jak to uczyniły podmioty powiązane.
Sporej grupie podatników ceny transferowe kojarzą się z dokumentacją, którą należy przygotować w tym zakresie. Trzeba jednak mieć na uwadze, że art. 23o ustawy o PIT może dotyczyć każdej transakcji dokonywanej pomiędzy podmiotami powiązanymi.
Na koniec dodajmy też, że podstawą zastosowania regulacji o cenach transferowych nie może być wyłącznie:
- trudność w weryfikacji ceny transferowej przez organ podatkowy, albo
- brak porównywalnych transakcji występujących pomiędzy podmiotami niepowiązanymi w porównywalnych okolicznościach.
W przypadku transakcji sprzedaży towarów najpopularniejszą metodą weryfikacji ceny transferowej jest metoda porównywalnej ceny niekontrolowanej, gdzie organ podatkowy weryfikuje, jaką cenę ustaliłby podatnik w przypadku sprzedaży takich samych towarów na rzecz podmiotu niepowiązanego.
Organ podatkowy, stosując ww. procedurę, ma obowiązek każdorazowo badać oraz analizować indywidualny stan faktyczny. Może się bowiem okazać, że pomimo istnienia powiązań rodzinnych udzielenie wysokiego rabatu jest uzasadnione ekonomicznie.
Przykładowo, jeżeli ojciec sprzeda swojemu synowi towar z krótką datą ważności lub po terminie, można przyjąć, że taki rabat ma podstawy natury ekonomicznej. Z pewnością trudno byłoby taki towar sprzedać komukolwiek innemu za rozsądną cenę rynkową z uwagi na właściwości towaru, jakie posiada w chwili sprzedaży.
Udzielenie wysokiego rabatu wyłącznie z uwagi na powiązania o charakterze rodzinnym powoduje, że mogą znaleźć zastosowanie regulacje art. 23o ustawy o PIT odnoszące się do cen rynkowych i cen transferowych. Pamiętajmy zatem, że ustawa o PIT wyposaża organy podatkowe w narzędzie służące do ustalania dochodu lub straty z danej transakcji na warunkach rynkowych i z pominięciem istniejących powiązań.
