Przedsiębiorcy często na swojej drodze spotykają nierzetelnych kontrahentów. W sytuacji gdy dochodzi do oszustwa (kradzież, wyłudzenie towarów) ponoszą oni wymierną stratę finansową. Powstaje wówczas pytanie, jak strata w środkach obrotowych może być rozliczona na gruncie podatku dochodowego i VAT.
Czy strata w środkach obrotowych może być zakwalifikowana jako koszt uzyskania przychodu?
Zgodnie z ogólną regułą kosztami podatkowymi mogą być tylko takie wydatki, które wpływają na osiągnięcie przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Ponadto wydatek nie może znajdować się w katalogu wydatków, które nie mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodu. Należy zatem przyjąć, iż kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalnie uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów; przy czym przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodu każdy przypadek poza wyraźnie wskazanymi w ustawie wymaga indywidualnej oceny pod kątem bezpośredniego związku z przychodami i racjonalnością działania dla osiągnięcia przychodu.
Katalog wyłączeń z kosztów uzyskania przychodów nie obejmuje swym zakresem strat, gdy strata ta jest niezawiniona, tj. jeżeli podatnikowi nie będzie można przypisać winy przy jej powstaniu, gdy podatnik nie mógł przewidzieć powstania szkody, ani też jej zapobiec. Dlatego też każdorazowo wymagane jest przeprowadzenie szczegółowej analizy sytuacji, jaka poprzedziła powstanie straty.
W przypadku strat w majątku obrotowym (kradzieży środków pieniężnych) trudno mówić, że zmierzają one do osiągnięcia przychodów. Mogą one jednak co do zasady stanowić element kosztowy w prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Możliwość zaliczenia poniesionej straty w środkach obrotowych do kosztów uzyskania przychodów uwarunkowana jest jednak od spełnienia następujących warunków:
-
strata musi być związana z całokształtem prowadzonej działalności,
-
jej powstanie musi być spowodowane działaniem niezawinionym przez podatnika,
-
musi być właściwie udokumentowana,
-
podatnik winien podjąć właściwe działania zabezpieczające przed powstaniem tejże straty.
Dla celów podatkowych tylko kradzież, wyłudzenie powstałe na skutek zdarzeń nieprzewidywalnych, nie do uniknięcia, można uznać za zdarzenie losowe, które uzasadnia zaliczenie powstałej straty w ciężar kosztów uzyskania przychodu.
Przyjmując zatem, iż strata w środkach obrotowych jest konsekwencją prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, można stwierdzić, że będzie ona kosztem uzyskania przychodu, o ile jest normalnym następstwem prowadzonej działalności w danej branży, a podatnikowi nie będzie można przypisać winy przy jej powstaniu. Jeśli podatnik zachował należną staranność przeciwdziałającą ewentualnemu wystąpieniu uszczerbku w swoim majątku, to powstałą stratę będzie mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.
Tym samym powstałe straty w środkach obrotowych, właściwie udokumentowane, mogą być zaliczone do kosztów. Zaistnienie szkody powinno być uprawdopodobnione przez właściwe organy, np. Policję (umorzenie dochodzenia), komornika sądowego (postanowienie) itp.
Również organy podatkowe potwierdzają powyższe. Przykładem może być pismo Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 2461-IBPB-1-1.4511.45.2017.2.BK, z 9 maja 2017 r., gdzie możemy przeczytać:
„(…) W przypadku strat w majątku obrotowym (kradzieży środków pieniężnych) trudno mówić, że zmierzają one do osiągnięcia przychodów. Mogą one jednak co do zasady stanowić element kosztowy w prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Możliwość zaliczenia poniesionej straty w środkach obrotowych do kosztów uzyskania przychodów uwarunkowana jest jednak od spełnienia następujących warunków:
-
strata musi być związana z całokształtem prowadzonej działalności,
-
jej powstanie musi być spowodowane działaniem niezawinionym przez podatnika,
-
musi być właściwie udokumentowana,
-
podatnik winien podjąć właściwe działania zabezpieczające przed powstaniem tejże straty.
Powyższe oznacza, iż jeżeli strata w środkach obrotowych jest normalnym następstwem prowadzonej działalności w danej branży, a podatnikowi nie będzie można przypisać winy przy jej powstaniu, jeśli jednocześnie podatnik zachował należną staranność, przeciwdziałając ewentualnemu wystąpieniu uszczerbku w swoim majątku, to powstałą stratę będzie mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. (…)”.
Straty a VAT
W przypadku gdy przedmiotem straty jest towar, od którego dokonano odliczenia podatku VAT, a strata jest niezawiniona, nie ma konieczności odliczenia podatku VAT. Stanowisko takie potwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w piśmie z 22 maja 2012 r., sygn. ITPP1/443-178/12/MN, w którym możemy przeczytać:
„(…) Z przedstawionych okoliczności wynika, że w 2011 r. Spółka dokonała nabycia papierosów od polskiego podatnika podatku od towarów i usług. Spółka otrzymała od dostawcy papierosów faktury VAT potwierdzające dokonanie dostawy przedmiotowych papierosów na Jej rzecz, które to dostawy nastąpiły w wyniku realizacji zamówienia złożonego przez pracowników Spółki. Po przeprowadzeniu przez oskarżonego o kradzież pracownika Spółki procedury przyjęcia ich od dostawcy na monitorowanym placu należącym do Spółki, zostały zapakowane na prywatny samochód i wywiezione poza teren sklepu. W umowach o pracę z pracownikami oskarżonymi o kradzież zawarto zapisy dotyczące odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie. Spółka zamierza obciążyć pracowników za wyrządzoną szkodę i złożyła doniesienie o przestępstwie.
Odnosząc przedstawiony stan faktyczny do powołanych w sprawie przepisów prawa stwierdzić należy, iż w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z niedoborami spowodowanymi kradzieżą przez pracowników odpowiedzialnych materialnie za ich powstanie, zatem niedobory te należy uznać za braki niezawinione przez Wnioskodawcę.
Wobec powyższego, w przypadku utraty towaru z przyczyn niezależnych od Wnioskodawcy, który jednocześnie dopełnił wszelkiej staranności by niedoborów uniknąć, prawo do odliczenia podatku naliczonego w związku z ww. nabyciem zostaje zachowane, a co za tym idzie, nie ma również podstaw do dokonywania korekt odliczonego podatku (…)”.
