Jedną z najbezpieczniejszych form prowadzenia działalności gospodarczej jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółka z o.o. posiada osobowość prawną, w związku z tym jest odrębnym od wspólników podmiotem prawa. Z tego względu nie odpowiadają oni za jej zobowiązania wobec wierzycieli – odpowiada za nie sama spółka swoim majątkiem. Do uzyskania przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością osobowości prawnej nie wystarczy zawarcie umowy spółki, konieczny jest także wpis do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Do tego czasu przedsiębiorstwo funkcjonuje jako spółka z o.o. w organizacji. Czym jest taka spółka i jakie ma kompetencje wyjaśniamy poniżej.
Czym jest spółka z o.o. w organizacji?
Spółka z o.o. w organizacji jest tzw. ułomną osobą prawną. Powstaje z chwilą zawarcia umowy spółki i trwa do chwili wpisu spółki do rejestru KRS, w wyniku czego samoistnie przeistacza się w spółkę z o.o., zachowując dotychczasowe prawa i obowiązki. Nie ma osobowości prawnej, ale posiada zdolność prawną oraz pełną zdolność do czynności prawnych. Wynika to z art. 11 Kodeksu spółek handlowych (ksh), który stanowi, że spółki kapitałowe w organizacji mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Umożliwia to rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej jeszcze przed uzyskaniem wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS. Jak już wyżej wspomniano, spółka z o.o. w organizacji może nabywać prawa oraz zaciągać zobowiązania. Oznacza to, że przed jej rejestracją w KRS może ona kupować nieruchomości, środki trwałe, zaciągnąć kredyt, zawierać umowy z kontrahentami i pracownikami oraz wystawiać faktury VAT.
Przykład 1.
20 marca 2016 roku zawarto umowę spółki z o.o. Następnie 10 września 2016 roku złożono wniosek o jej rejestrację. Do 20 września 2016 roku nie został on rozpatrzony, w związku z czym nie wydano postanowienia o wpisaniu spółki do rejestru przedsiębiorców KRS. Czy spółka uległa rozwiązaniu? Nie, ponieważ istotny jest moment złożenia wniosku, a nie wpisu do rejestru. W chwili złożenia wniosku nie upłynęło jeszcze sześć miesięcy od daty zawarcia umowy spółki, w związku z czym nie uległa ona rozwiązaniu.
NIP i REGON spółki z o.o. w organizacji
Spółka z o.o. w organizacji może ubiegać się o nadanie numeru REGON i NIP-u. Nie zmienią się one po rejestracji spółki.
Firma spółki
Stosownie do art. 11 § 3 ksh: firma spółki kapitałowej w organizacji powinna zawierać dodatkowe oznaczenie „w organizacji'”.
Przykład 2.
W umowie spółki wspólnicy określili nazwę spółki jako XYZ. Do momentu wpisu spółki do rejestru przedsiębiorców KRS powinni oni używać określenia XYZ sp. z o.o. w organizacji.
Czy spółka z o. o. w organizacji może prowadzić działalność gospodarczą?
Co do zasady przedsiębiorca może rozpocząć działalność gospodarczą po wpisie do rejestru przedsiębiorców. Ustawodawca przewidział wyjątek dla spółki z o.o. w organizacji. Zgodnie z art. 14 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej spółka kapitałowa w organizacji może podjąć działalność gospodarczą przed uzyskaniem wpisu do rejestru przedsiębiorców.
Czy spółka z o. o. w organizacji może ustanowić prokurenta?
Kwestię tę rozważał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 17 maja 2013 roku (II FSK 1704/11), wskazując, że jeżeli spółka z o.o. w organizacji ma możliwość działania w obrocie gospodarczym tak, jak spółka wpisana do rejestru (art. 11 § 1 i 2 KSH i art. 14 § 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej), a prokura jest ważna w chwili jej ustanowienia (udzielenia), a więc przed wpisem do rejestru, to należy przyjąć, że spółka z o.o. w organizacji posiada legitymację czynną do udzielenia prokury.
Następstwa wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS
Zgodnie z art. 12 ksh spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji z chwilą wpisu do rejestru staje się spółką z ograniczoną odpowiedzialnością i uzyskuje osobowość prawną. Wówczas zarejestrowana spółka z o.o. staje się podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji. Oznacza to, że niepotrzebne są żadne dodatkowe działania, które służyłyby przeniesieniu na spółkę z o.o. prawa spółki w organizacji. Skutek taki następuje z mocy prawa.
Zasady reprezentacji spółki z o. o. w organizacji
W spółce z o.o. w organizacji kwestia reprezentacji wygląda odmiennie w stosunku do zarejestrowanej spółki z o.o. Zgodnie z art. 161 § 2 ksh spółka z o.o. w organizacji jest reprezentowana przez zarząd albo przez pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą wspólników (jeżeli w umowie spółki nie określono składu zarządu). W przypadku jednoosobowej spółki z o.o. w organizacji, jedyny wspólnik, będąc jednocześnie jedynym członkiem zarządu, nie ma prawa reprezentacji spółki. Może on wyłącznie podpisać wniosek o rejestrację spółki w KRS, poza tym wszystkie pozostałe czynności w imieniu spółki w organizacji może wykonywać tylko pełnomocnik ustanowiony przez wspólnika. Należy podkreślić, że jedyny wspólnik spółki jednoosobowej w organizacji także nie może jej reprezentować w charakterze prokurenta.
Przykład 3.
Pan Jan jest jedynym wspólnikiem oraz członkiem zarządu spółki XYZ sp. z o.o. w organizacji. W akcie założycielskim spółki powołał prokurenta w osobie pana Marka. Który z nich może podpisać wniosek o rejestrację spółki z KRS? Wniosek ten może podpisać zarówno wspólnik – pan Jan, jak i prokurent – pan Marek.
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki z o.o. w organizacji
Zgodnie z art. 13 § 1 ksh za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają solidarnie spółka i osoby, które działały w jej imieniu. Chodzi tu o osoby uprawnione do reprezentacji, czyli zgodnie z art. 161 § 2 ksh – zarząd albo pełnomocnik powołany jednomyślną uchwałą wspólników.
§ 2 przywołanego przepisu stanowi, że wspólnik albo akcjonariusz spółki kapitałowej w organizacji odpowiada solidarnie z podmiotami, o których mowa w § 1, za jej zobowiązania do wartości niewniesionego wkładu na pokrycie objętych udziałów lub akcji. Odpowiedzialność wspólnika za zobowiązania spółki do wartości niewniesionego wkładu ustanowiona w art. 13 § 2 ksh jest wyjątkiem od ogólnej zasady, że wspólnicy sp. z o.o. nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Od odpowiedzialności zwalnia wspólnika wniesienie wkładu na pokrycie objętych udziałów. Jeżeli jednak wspólnik był jednocześnie osobą, która działała w imieniu spółki z o.o. w organizacji, może odpowiadać za zobowiązania spółki w organizacji na zasadzie art. 13 § 1 ksh. Wówczas jego odpowiedzialność będzie miała charakter nieograniczony. Przywołane przepisy mają na celu zabezpieczenie osób trzecich przed szkodą, jaka mogłaby zostać im wyrządzona przez nieuczciwych założycieli spółki, szczególnie gdyby zaniechali oni rejestracji spółki, po uprzednim zaciągnięciu zobowiązań.
Przykład 4.
Pan Jan jest wspólnikiem spółki XYZ sp. z o.o. w organizacji, w której posiada 50/100 udziałów o łącznej wartości 50 000 zł. W imieniu spółki zawarł umowę na zakup nieruchomości gruntowej za kwotę 200 000 zł. Kto ponosi odpowiedzialność za zawarte zobowiązanie? Solidarną odpowiedzialność ponoszą pan Jan oraz wpisana do rejestru spółka. Odpowiedzialność pana Jana ma charakter nieograniczony.
Podkreślenia wymaga, że spółka po wpisaniu jej do rejestru przedsiębiorców KRS odpowiada za zobowiązania zaciągnięte przez osoby działające w imieniu spółki będącej w organizacji.
Przykład 5.
Pan Jan oraz pan Marek, działając w imieniu firmy XYZ sp. z o.o. w organizacji jako członkowie zarządu, zaciągnęli kredyt na zakup środka trwałego – maszyny do cięcia laserem. Została ona zakupiona. Następnie zarejestrowano spółkę. Maszyna z mocy prawa stała się własnością firmy XYZ sp. z o.o., a spółka stała się zobowiązana do uiszczenia umówionej ceny i spłaty kredytu.
Zmiana umowy spółki z o. o. w organizacji
W doktrynie prawa zarysował się spór dotyczący sposobu zmiany umowy spółki z o.o. w organizacji. Rozważano, czy do zmiany takiej konieczna jest zgoda wszystkich stron umowy, czy też wystarczy uchwała wspólników podjęta większością 2/3 głosów. Zagadnienie to było również przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który w postanowieniu z 25 lutego 2009 roku (II CSK 489/08) wskazał, że zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji stanowi wyjątek od zasady, że zmiana umowy spółki wymaga uchwały wspólników podejmowanej większością 2/3 głosów. W przypadku spółki z o.o. w organizacji do skuteczności zmiany umowy wymagana jest jednomyślność wszystkich wspólników, a wprowadzona zmiana nie jest skutkiem powziętej uchwały wspólników, lecz zmiany samej umowy.
