Typowa sytuacja obejmuje transakcje wewnątrzunijne dotyczące czynnych podatników VAT. W takim przypadku nie ma wątpliwości co do sposobu rozliczenia podatku od wartości dodanej, gdyż przepisy polskiej ustawy VAT oraz dyrektywy unijnej jasno określają, kiedy i gdzie powstaje obowiązek podatkowy. Wątpliwości pojawiają się, gdy przez polskiego przedsiębiorcę będącego czynnym podatnikiem VAT jest usługa świadczona na rzecz podatnika z UE, który korzysta ze zwolnienia od podatku od wartości dodanej. W dzisiejszym artykule przedstawimy podatkowe konsekwencje takiej transakcji.
Podmioty zwolnione z VAT
Ustawa o podatku od towarów i usług przewiduje dwa rodzaje zwolnienia od podatku VAT. Jest to zwolnienie przedmiotowe (art. 43 ustawy), które przysługuje z uwagi na rodzaj wykonywanych czynności, oraz zwolnienie podmiotowe (art. 113 ustawy) dotyczące podatników, których obrót nie przekroczył limitu 200 000 zł.
Jak powszechnie wiadomo, polska ustawa o podatku od towarów i usług oparta jest na Dyrektywie Rady UE 2006/112/WE dotyczącej podatku VAT. Akt ten obowiązuje na terenie całej Unii Europejskiej i wszystkie kraje członkowskie zobowiązane były do dostosowania swoich przepisów do regulacji unijnych. W konsekwencji różnego rodzaju zwolnienia od podatku VAT mogą występować także w innych krajach. Pojawia się zatem pytanie, w jaki sposób ustalić miejsce świadczenia dla nievatowców z UE i jak prawidłowo rozliczyć podatek należny.
Podstawowe reguły ustalania miejsca świadczenia usług
Obowiązek podatkowy w VAT powstaje w tym kraju, w którym według przepisów mamy do czynienia z miejscem świadczenia usług. W tym zakresie możemy wyróżnić dwie reguły podstawowe.
Pierwsza z nich jest uregulowana w art. 28b ustawy VAT. W świetle tej normy miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej. W dalszej kolejności wskazać należy na treść art. 28c ustawy, który stanowi, że miejscem świadczenia usług na rzecz podmiotów niebędących podatnikami jest miejsce, w którym usługodawca posiada siedzibę działalności gospodarczej.
Z przedstawionych przepisów wynika, że kryterium ustalenia miejsca świadczenia uzależnione jest od statusu usługobiorcy. Jeżeli bowiem osoba, na rzecz której świadczymy usługi, jest podatnikiem, to miejscem opodatkowania takiej czynności jest kraj właściwy dla tego podatnika. Jeśli jest usługa świadczona na rzecz podatnika z UE, który korzysta ze zwolnienia z VAT, to podatek od takiej sprzedaży jest płatny w kraju siedziby przedsiębiorcy.
Przykład 1.
Podatnik z Polski świadczy usługi prawne na rzecz podatnika z Niemiec. Biorąc pod uwagę fakt, iż usługobiorca jest podatnikiem podatku VAT, rozliczenie podatku należnego będzie miało miejsce w kraju usługobiorcy, czyli w Niemczech.
Przykład 2.
Podatnik z Polski świadczy usługi prawne na rzecz osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej i mieszkającej we Francji. Biorąc pod uwagę fakt, iż usługobiorca nie jest podatnikiem podatku VAT, rozliczenie podatku należnego będzie miało miejsce w kraju usługodawcy, czyli we Francji.
Usługa świadczona na rzecz podatnika z UE zwolnionego z VAT
Poznaliśmy dwa podstawowe sposoby ustalania miejsca świadczenia. W dalszej kolejności trzeba zastanowić się, do której grupy należy przyporządkować podatników z innych krajów korzystających ze zwolnienia z podatku VAT.
Odpowiedź na to pytanie odnajdziemy w art. 28a ustawy VAT. Przepis ten wprowadza autonomiczną definicję podatnika wyłącznie na potrzeby stosowania oraz interpretacji przepisów rozdziału o miejscu świadczenia usług. Wspomniany artykuł wskazuje, że ilekroć jest mowa o podatniku – rozumie się przez to:
- podmioty, które wykonują samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2, lub działalność gospodarczą odpowiadającą tej działalności, bez względu na cel czy rezultat takiej działalności,
- osobę prawną niebędącą podatnikiem na podstawie lit. a, która jest zidentyfikowana lub obowiązana do identyfikacji do celów podatku lub podatku od wartości dodanej;
- podatnika, który prowadzi również działalność lub dokonuje transakcji nieuznawanych za podlegające opodatkowaniu dostawy towarów lub świadczenia usług zgodnie z art. 5 ust. 1, uznaje się za podatnika w odniesieniu do wszystkich świadczonych na jego rzecz usług.
W konsekwencji na gruncie przepisów podatku od towarów i usług przedsiębiorcy z innych krajów UE, którzy posiadają status nievatowca z uwagi na skorzystanie ze zwolnienia, są uznawani za podatników. Powoduje to, że do takich podmiotów ma zastosowanie art. 28b ustawy VAT.
Powyższe potwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z 29.05.2016 roku, sygn. 1061-IPTPP2.4512.102.2016.2.KW:
Natomiast zgodnie z art. 28b miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej, stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, lub stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu. W związku z powyższym wykonywanie usług dla podatników z Unii Europejskiej, a nie zarejestrowanych dla potrzeb podatku VAT nie podlega opodatkowaniu w Polsce, lecz zobowiązanym do rozliczenia podatku jest nabywca usługi. Dlatego też transakcja ta powinna zostać wykazana w deklaracji VAT-7 w pozycji Dostawa towarów oraz świadczenie usług poza terytorium kraju, w tym świadczenie usług, o których mowa w art. 100 ust. 1 pkt 4 ustawy, oraz nie powinna być wykazywana w informacji podsumowującej VAT-UE z uwagi na brak numeru NIP.
Podsumowując powyższe, świadczona usługa na rzecz podatnika z UE zwolnionego z VAT opodatkowane będzie w kraju siedziby usługobiorcy. Powoduje to, że polski podatnik wystawi dla odbiorcy fakturę z odwrotnym obciążeniem, natomiast po stronie zagranicznego nievatowca dojdzie do importu usług. W rezultacie zasady opodatkowania oraz wystawiania faktur są identyczne, niezależnie czy usługa świadczona jest na rzecz podatnika VAT czynnego, czy też podatnika zwolnionego z VAT, mającego siedzibę działalności w innym kraju UE.
