Biorąc pod uwagę zasadę swobody umów oraz swobodę prowadzenia działalności gospodarczej możliwe jest zawieranie różnorodnych stosunków prawnych polegających na podejmowaniu wspólnego przedsięwzięcia handlowego celem osiągnięcia zysku. W poniższym artykule zastanowimy się, jak podatkowo rozliczyć tego rodzaju wspólne przedsięwzięcie handlowe.
Wspólne przedsięwzięcie handlowe – definicja
Polskie prawo nie wskazuje w Kodeksie cywilnym (kc) odrębnego typu umowy na wspólne przedsięwzięcie, niemniej jednak dopuszczalność zawierania takich umów jest możliwa w świetle zasady swobody umów. Zgodnie z art. 353(1) kc strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Natomiast w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych tylko jeden przepis odnosi się do wspólnego przedsięwzięcia handlowego. Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy PIT przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku.
Należy także wskazać, że ustawodawca w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zdefiniował pojęcia „przedsięwzięcia”. Biorąc pod uwagę wykładnię językową, możemy wskazać, że słowo „wspólny” oznacza „wykonywany lub przeżywany przez wiele osób, razem z innymi; należący do wielu osób; jednakowy dla wielu osób”. Natomiast przedsięwzięcie jest definiowane jako „projekt, działanie podjęte w jakimś celu”, a przedsięwziąć – przedsiębrać to „zdecydować się na wykonanie czegoś”.
Warto zauważyć, że wspólne przedsięwzięcie handlowe nie jest ograniczone wyłącznie do podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Również osoby fizyczne w ramach majątku prywatnego mogą je podejmować.
Rozliczenie PIT wspólnego przedsięwzięcia handlowego
W celu ustalenia sposobu rozliczenia wspólnego przedsięwzięcia należy ponownie zacytować art. 8 ust. 1 ustawy PIT. Przepis ten podaje, że przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału) oraz, z zastrzeżeniem ust. 1a, łączy się z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1. W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku (udziału) są równe.
Jednocześnie w myśl art. 8 ust. 2 pkt 1 cytowanej ustawy zasady wyrażone w ust. 1 stosuje się odpowiednio do rozliczania kosztów uzyskania przychodów, wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów i strat.
W potocznym rozumieniu przez wspólne przedsięwzięcie rozumie się podjęcie wspólnych działań w celu wykonania określonej inwestycji, czy wykonania określonych usług, sprzedaży. Ma ono w założeniu obniżyć koszty jego realizacji. Podział kosztów takiego przedsięwzięcia zwykle dokonywany jest proporcjonalnie do wielkości nakładów, poczynionych przez każdy z podmiotów uczestniczących w tym przedsięwzięciu.
Także zgodnie z art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podział kosztów między podatników w odniesieniu do wspólnego przedsięwzięcia następuje proporcjonalnie do posiadanego udziału, a gdy udziału tego nie można ustalić, przyjmuje się, że udziały te są równe. Podobnie art. 8 ust. 1 tej ustawy nakazuje rozliczanie przychodów z przedsięwzięcia.
Także z przepisów podatkowych można zatem wysnuć wniosek, że w przypadku wspólnego przedsięwzięcia wszystkie podmioty w nim uczestniczące czynią nakłady na to przedsięwzięcie i ponoszą wspólnie ekonomiczne ryzyko jego powodzenia. Przychody i koszty ich uzyskania liczone są bowiem najpierw dla całego przedsięwzięcia, a dopiero później dzielone między jego uczestników
Należy zatem zauważyć, że porozumienie dotyczące wspólnego przedsięwzięcia stanowi określony w umowie sposób regulowania rozliczeń między podmiotami je tworzącymi oraz wprowadza zasady, którymi strony powinny się kierować w swoich działaniach. Strony działające w ramach porozumienia powinny więc dokonywać m.in. podziału przychodów czy też kosztów ich uzyskania zgodnie z ustaleniami wynikającymi z zawartej umowy (proporcjonalnie do ustalonego prawa do udziału w zysku).
W świetle przywołanych przepisów podstawą rozliczenia przychodów oraz kosztów w ramach wspólnego przedsięwzięcia są ustalenia dokonane pomiędzy stronami. Dopiero w braku takich ustaleń należy przyjąć, że podział jest równy.
Jak wskazał WSA we Wrocławiu w wyroku z 9 grudnia 2014 roku (I SA/Wr 2113/14), podatnicy działający w ramach wspólnego przedsięwzięcia powinni do wzajemnych rozliczeń stosować podział kosztów zgodnie z ustaleniami wynikającymi z porozumienia między uczestnikami wspólnego przedsięwzięcia, a dowody poniesienia kosztu winny spełniać wymogi stawiane dokumentom rachunkowym dla potrzeb prowadzonej przez poszczególnych uczestników ewidencji księgowej. Rozliczenia pomiędzy podmiotami powinny być dokonywane w sposób umożliwiający właściwe i niebudzące wątpliwości określenie m.in. kosztów uzyskania przychodów przypadających na poszczególnych wspólników realizujących wspólne przedsięwzięcie.
Przy ustaleniu dochodu osoby fizycznej z udziału we wspólnym przedsięwzięciu, przyporządkować należy przychody, koszty uzyskania przychodów poszczególnym uczestnikom wspólnego przedsięwzięcia.
Przykład 1.
Pan Paweł razem ze swoim bratem znaleźli na aukcji internetowej ofertę sprzedaży zabytkowego pojazdu do remontu. Ustalili, że kupią wskazany pojazd, dokonają odpowiednich nakładów i przed upływem pół roku sprzedadzą z zyskiem. Pan Paweł wraz z bratem ustalili, że podział zysku będzie w proporcji 70/30. Koszty zakupu i naprawy wyniosły 60 000 zł, natomiast przychód ze sprzedaży to 90 000 zł. W jaki sposób pod względem podatku PIT rozliczyć powyższy przypadek?
W opisanym przypadku mamy do czynienia ze wspólnym przedsięwzięciem handlowym. Co istotne, nie jest to jednak samo w sobie źródło przychodów, w związku z czym należy odnieść się do katalogu określonego w art. 10 ust. 1 ustawy PIT. W sytuacji, gdy dochodzi do odpłatnego zbycia rzeczy ruchomej przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca nabycia, mamy do czynienia z przychodem określonym w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ustawy PIT.
Dochód ze wspólnego przedsięwzięcia wynosi w tym przypadku 30 000 zł. Z uwagi na ustalony udział w zysku dochodem pana Pawła będzie kwota 21 000 zł, natomiast dochodem jego brata będzie kwota 9000 zł.
Warto podkreślić, że umowa o wspólne przedsięwzięcie handlowe jest umową nienazwaną, czyli taką, która jest dopuszczalna w oparciu na zasadzie swobody umów, ale jej istotne elementy nie zostały wprost uregulowane w Kodeksie cywilnym. Dla tego rodzaju umowy nie przewidziano żadnej formy zastrzeżonej pod rygorem nieważności, co oznacza, że może zostać sporządzona w dowolnej postaci – również ustnie.
Kwota, jaką otrzyma podatnik w ramach wzajemnego rozliczenia inwestycji (wspólnego przedsięwzięcia), powinna być ustalona na podstawie art. 8 ust. 1 i ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z uwzględnieniem ustaleń wynikających z umowy zawartej w tym zakresie.
