Odpłatne zbycie środka trwałego generuje powstanie przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej. Trzeba jednocześnie podkreślić, że możliwa jest sprzedaż środka trwałego na raty, co rodzi dodatkowe pytania o sposób rozliczenia tego rodzaju odpłatnego zbycia. W niniejszym artykule analizować będziemy kwestię podatku dochodowego od osób fizycznych.
Sprzedaż na raty - kiedy jest możliwa?
Odpłatne zbycie w systemie ratalnym uregulowane jest w Kodeksie cywilnym, gdzie możemy przeczytać, że sprzedażą na raty jest dokonana w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedaż rzeczy ruchomej osobie fizycznej za cenę płatną w określonych ratach, jeżeli według umowy rzecz ma być kupującemu wydana przed całkowitym zapłaceniem ceny.
Zasadniczo bowiem umowa sprzedaży ma charakter umowy konsensualnej i wzajemnej, co oznacza, że obie strony stosunku prawnego są wobec siebie zobowiązane do dokonania określonych świadczeń, tj. przekazania przedmiotu sprzedaży i zapłaty ustalonej ceny.
W przypadku sprzedaży ratalnej dochodzi do przekazania rzeczy przed otrzymaniem zapłaty, ponieważ ta odbywa się w częściach (ratach).
Sprzedaż środka trwałego na gruncie podatku PIT
Przypomnijmy, że środkiem trwałym są stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
- budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością;
- maszyny, urządzenia i środki transportu;
- inne przedmioty
– o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.
Natomiast w kontekście odpłatnego zbycia środka trwałego należy sięgnąć do treści art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy PIT, który podaje, że przychodem z pozarolniczej działalności są w szczególności przychody z odpłatnego zbycia składników majątku będących:
- środkami trwałymi albo wartościami niematerialnymi i prawnymi, podlegającymi ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych;
- składnikami majątku, o których mowa w art. 22d ust. 1, z wyłączeniem składników, których wartość początkowa ustalona zgodnie z art. 22g nie przekracza 1500 zł;
- składnikami majątku, które ze względu na przewidywany okres używania równy lub krótszy niż rok nie zostały zaliczone do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych;
- składnikami majątku stanowiącymi spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego lub udział w takim prawie, które zgodnie z art. 22n ust. 3 nie podlegają ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
– wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą.
W tym miejscu warto podkreślić, że ustawodawca posłużył się sformułowaniem „podlegające ujęciu”, a nie „ujęte w ewidencji”, co oznacza, że nawet jeżeli podatnik nie wpisze danego składnika majątku wykorzystywanego na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej do ewidencji ŚT, to i tak w momencie jego odpłatnego zbycia mamy do czynienia ze sprzedażą środka trwałego.
Inaczej mówiąc, dla kwalifikacji danego składnika majątku jako środka trwałego istotne znaczenie mają kryteria materialne (czyli przesłanki określone w art. 22a ustawy PIT), a nie formalne (wpisanie środka trwałego do ewidencji).
Sprzedaż środka trwałego na raty
Nie ma przeszkód, aby odpłatne zbycie środka trwałego odbywało się w systemie ratalnym. W takim jednak przypadku pojawia się pytanie o ustalenie momentu uzyskania przychodu z tego tytułu.
W celu udzielenia odpowiedzi należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy PIT za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.
Ponadto w myśl art. 14 ust. 1c ustawy PIT za datę powstania przychodu, o którym mowa w ust. 1, uważa się, z zastrzeżeniem ust. 1e, 1h–1j i 1n–1p, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:
- wystawienia faktury albo
- uregulowania należności.
Należy zaznaczyć, że ustawa PIT nie przewiduje żadnych szczególnych rozwiązań w przypadku sprzedaży na raty w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej, co oznacza, że w takim przypadku należy stosować reguły podstawowe, czyli wyżej wymienione.
W konsekwencji kluczowe znaczenie ma fakt, że w przypadku przedsiębiorców za przychód uważa się kwoty należne, choćby nawet nie zostały faktycznie otrzymane.
Powyższe powoduje, że w przypadku podatników prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą okoliczność otrzymania wynagrodzenia nie ma znaczenia w kontekście rozpoznania przychodu podlegającego opodatkowaniu.
Decydujące znaczenie ma już samo wystąpienie przychodu należnego. Powyższej okoliczności nie zmienia także przypadek, w którym sprzedaż odbywa się w systemie ratalnym. Również w tym wypadku należy stosować reguły ogólne określone w ustawie PIT.
Przykład 1.
Podatnik prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą postanowił sprzedać na raty wykorzystywaną na potrzeby firmowe maszynę produkcyjną. Została ona wydana nabywcy 1 marca. Strony ustaliły cenę sprzedaży na poziomie 200 000 zł, płatną w 40 miesięcznych ratach. W takim przypadku niezależnie od terminu płatności należności oraz ustalonego harmonogramu spłat rat obowiązek podatkowy w zakresie podatku dochodowego powstaje w dacie wydania towaru, czyli 1 marca. Podatnik wykazuje jako przychód całą kwotę należną, więc 200 000 zł.
W przypadku podatników prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów (KPiR) wartość całej sprzedaży należy wpisać w kolumnie 7 – „Wartość sprzedanych towarów i usług”.
Jak widać z przedstawionych regulacji, sprzedaż środka trwałego na raty nie jest regulowana w specyficzny sposób w ustawie podatkowej, co oznacza, że przy ustalaniu momentu powstania obowiązku podatkowego należy kierować się zasadami podstawowymi. W tym zakresie należy wskazać, że w przypadku podatników prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą przychodem jest kwota należna, choćby nie została faktycznie otrzymana, co również ma zastosowanie w przypadku sprzedaży ratalnej.
