Pomoc członków rodziny przy prowadzeniu przedsiębiorstwa jest zjawiskiem bardzo powszechnym. Jednak nie każdy przedsiębiorca zdaje sobie sprawę, że rodzi to konieczność rozliczeń z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Przy świadczeniu pomocy przez członka rodziny w ramach stosunku pracy lub bezumownie decydującą kwestią jest prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego. Dowiedz się, jak zatrudnianie rodziny wpływa na obowiązki wobec ZUS.
Zatrudnianie rodziny na umowę o pracę
Członek rodziny, który został zatrudniony na podstawie umowy o pracę lub pomaga przedsiębiorcy bez zawierania umowy, jest traktowany jako osoba współpracująca przy prowadzonej działalności gospodarczej. W takiej sytuacji nie bez znaczenia pozostaje fakt prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego.
Zgodnie z art. 8 ust. 11 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą oraz zleceniobiorcami uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej bądź umowy zlecenia. Przepis ten nie dotyczy osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Jeżeli pracownik spełnia powyższe kryteria, dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca. Osobami wspólpracującymi nie są inne osoby spokrewnione z przedsiębiorcą (np. brat, siostra, kuzyn). Osoby te zatrudnione na umowę o pracę podlegają ubezpieczeniom jako pracownicy - na ogólnych zasadach.
Osoba współpracująca podlega ubezpieczeniom tak samo jak przedsiębiorca, czyli ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu, a dobrowolnie może wybrać ubezpieczenie chorobowe. W przypadku osoby współpracującej nie ma możliwości skorzystania ze składek preferencyjnych dla nowych przedsiębiorców. Składki za osobę współpracującą finansuje i opłaca osoba prowadząca działalność i są one uwzględniane w jej zeznaniu rocznym.
Zatrudnianie rodziny w spółce
Pracownik - członek rodziny, który jest zatrudniony w spółce, podlega ubezpieczeniom ZUS na ogólnych zasadach, jak pracownik. Dla celów ubezpieczeniowych nie ma znaczenia fakt istnienia więzi rodzinnych z jednym ze wspólników, gdyż umowa o pracę jest zawarta pomiędzy pracownikiem a spółką, nie z konkretną osobą prowadzącą działalność gospodarczą. Pracownik jest wykazany w deklaracji rozliczeniowej spółki i to ona jest płatnikiem składek.
Porady online
Prowadzisz firmę i masz pytania?
Skorzystaj z porad ekspertów Poradnika Przedsiębiorcy
Zatrudnianie rodziny na umowę zlecenia
Prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego nie ma znaczenia przy zatrudnieniu członka rodziny na podstawie umowy zlecenia. Obowiązek ubezpieczeń z tytułu umowy zlecenia wykonywanej przez członka rodziny jest określany na zasadach ustalonych dla zleceniobiorców. Zgodnie z tym składki ZUS za zatrudnionego na podstawie umowy zlecenia członka rodziny opłaca się jak za zwykłego zleceniobiorcę, a objęcie ubezpieczeniami zależy od posiadanych do niego tytułów. Jeżeli zleceniobiorca nie ma innego tytułu do ubezpieczenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. W takiej sytuacji członek rodziny nie jest traktowany przez ZUS jako osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej, a składki naliczane są do kwoty przychodu wynikającego z umowy zlecenia.
Zatrudnianie rodziny - zgłoszenie do ZUS
Zatrudnionego członka rodziny należy zgłosić do ubezpieczeń w ZUS. Zgłoszenia dokonuje się na druku ZUS ZUA lub ZUS ZZA (zgłoszenie tylko do ubezpieczenia zdrowotnego). Osobę współpracującą lub zatrudnioną należy zgłosić do ZUS z właściwym kodem tytułu ubezpieczenia:
- 01 10 x x - osoba zatrudniona na umowę o pracę - pracownik (np. przy zatrudnieniu w spółce),
- 04 11 x x - osoba wykonująca umowę zlecenie,
- 05 11 x x - osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą
Zgłoszenia zatrudnionego członka rodziny do ubezpieczeń należy dokonać w ciągu 7 dni od dnia powstania obowiązku do ubezpieczeń.
