Osoby pomagające przy prowadzeniu działalności mogą korzystać z osobistej opieki nad dzieckiem. Jakie warunki należy spełnić i jakich formalności dopełnić, aby skorzystać z tego uprawnienia? Czy osoba współpracująca na wychowawczym całkowicie powinna zaprzestać wspierania przedsiębiorcy w prowadzeniu biznesu, czy jednak może wykonywać zadania związane z funkcjonowaniem firmy? O tym poniżej.
Osoba współpracująca
Osoba współpracująca to członek rodziny przedsiębiorcy, który pomaga mu w prowadzeniu działalności gospodarczej. Zgodnie z przepisami są to najczęściej:
małżonek;
rodzice;
dzieci (własne, drugiego małżonka, przysposobione);
macocha;
ojczym.
Ważne jest, aby osoba współpracująca spełniała łącznie 2 warunki:
wspólne gospodarstwo domowe, czyli przyjmuje się, że osoba ta musi mieszkać razem z przedsiębiorcą;
współpraca przy prowadzeniu działalności, czyli osoba ta aktywnie uczestniczy w prowadzeniu firmy.
Osoba współpracująca na wychowawczym – czy to możliwe?
Osobista opieka nad dzieckiem to prawo do przerwania pracy zawodowej i zajęcia się swoim dzieckiem przysługujące osobom prowadzącym działalność gospodarczą oraz osobom współpracującymi. Jest to alternatywa do urlopu wychowawczego, który przysługuje pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę.
Osoba współpracująca może sprawować osobistą opiekę nad dzieckiem własnym, dzieckiem swojego małżonka, dzieckiem przysposobionym.
Jak długo trwa osobista opieka nad dzieckiem?
Maksymalny okres, przez jaki można korzystać z osobistej opieki nad dzieckiem, to w przypadku dziecka:
zdrowego – 3 lata, ale nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 6 lat;
z niepełnosprawnością – 6 lat, ale nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 18 lat.
Warunki skorzystania z osobistej opieki nad dzieckiem
Aby móc skorzystać z osobistej opieki nad dzieckiem, należy spełnić następujące warunki:
nie pobierać emerytury lub renty;
nie mieć jednocześnie ubezpieczenia z innego tytułu (np. z tytułu umowy o pracę);
drugi rodzic nie może korzystać z podobnych świadczeń (np. urlop wychowawczy, zasiłek macierzyński).
Jakie ubezpieczenia przysługują podczas opieki nad dzieckiem?
To, jakie ubezpieczenia przysługują, zależy od długości, w jakim było się zgłoszonym jako osoba współpracująca. Jeśli było to:
powyżej 6 miesięcy, to budżet państwa pokrywa składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i zdrowotne:
składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wylicza się od kwoty 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego,
składkę na ubezpieczenie zdrowotne wylicza się od kwoty odpowiadającej wysokości specjalnego zasiłku opiekuńczego, który od 1 listopada 2018 roku wynosi 620 zł;
poniżej 6 miesięcy, to budżet państwa pokrywa tylko składkę na ubezpieczenie emerytalne:
składkę emerytalną wylicza się od kwoty, która stanowi 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Płatnikiem składek jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych i to on zgłasza do odpowiednich ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz wyrejestrowuje z tych ubezpieczeń. Ubezpieczeniami jest się objętym:
od dnia, który określono w oświadczeniu jako dzień, w którym rozpoczęto sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym złożono oświadczenie;
do dnia, który wskazano w oświadczeniu jako dzień, w którym przestanie się sprawować osobistą opiekę nad dzieckiem.
ZUS nie opłaca za osobę sprawującą osobistą opiekę składek na Fundusz Pracy, Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych ani Fundusz Emerytur Pomostowych.
Zanim ZUS obejmie ubezpieczeniami z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, należy zakończyć współpracę.
Jakie dokumenty trzeba złożyć w ZUS-ie?
Aby mieć ubezpieczenie z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, trzeba złożyć w ZUS-ie:
oświadczenie (jako osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem) o zamiarze podlegania:
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na druku UE-1,
ubezpieczeniu emerytalnemu na druku UE-2;
oryginał skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka;
oryginał orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecka (jeżeli dziecko je ma).
Oświadczenie zawiera takie dane jak:
imię i nazwisko;
numer PESEL (lub serię i numer dowodu osobistego albo paszportu, jeśli nie nadano numeru PESEL);
informację o ostatnim okresie ubezpieczenia;
adres;
wskazanie:
dnia, w którym rozpoczęto opiekę,
dnia, w którym zakończy się opiekę;
imię i nazwisko dziecka;
datę jego urodzenia;
informację o tym, że drugie z rodziców nie jest objęte ubezpieczeniami z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, przebywania na urlopie wychowawczym albo sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (jeśli jest – nie możesz skorzystać z ubezpieczenia).
Dokumenty te należy złożyć osobiście w dowolnej placówce ZUS-u lub przesłać pocztą.
Co ważne, jeśli dane w oświadczeniu się zmienią, trzeba zawiadomić ZUS w ciągu 7 dni, od kiedy się zmieniły.
Jak wypełnić deklaracje DRA w przypadku osoby współpracującej zatrudnionej na podstawie umowy o pracę?
W przypadku urlopu wychowawczego osoby współpracującej zatrudnionej na podstawie umowy o pracę podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi kwota 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, jednak podstawa ta nie może być wyższa niż kwota zadeklarowana do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności, za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy.
W takiej sytuacji do DRA należy dołączyć następujące raporty imienne:
ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 1211 xx i kwotą podstawy wymiaru składek,
ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 0511 xx i zerową podstawą wymiaru składek,
ZUS RSA z kodem 05 11 XX i wykazanym okresem urlopu i kodem 121 lub 122.
Osoba współpracująca na wychowawczym to członek rodziny przedsiębiorcy, który dotychczas pomagał w prowadzeniu działalności gospodarczej, ale przestaje to robić, ponieważ przebywa na urlopie wychowawczym. Jednak w jego przypadku jest to osobista opieka nad dzieckiem, a nie urlop wychowawczy.
