W związku z wprowadzeniem Polskiego Ładu od 1 stycznia 2022 roku miała obowiązywać tzw. abolicja podatkowa – program, za pomocą którego podatnicy uzyskiwaliby podatkowo czyste konto poprzez ujawnienie nieopodatkowanego dochodu. Zmiana ta nie została jeszcze zastosowana przez podatników, a okazuje się, że została wycofana (Polski Ład 2.0. uchylił abolicję podatkową). Sprawdźmy, czym miała być abolicja podatkowa oraz dlaczego rząd ją wycofał!
Czym miała być abolicja podatkowa?
Abolicja podatkowa miała być programem, w ramach którego od lipca do końca grudnia 2022 roku podatnik mógłby zgłosić dochód, który uzyskał w przeszłości, ale go nie opodatkował. Ministerstwo chciało, aby w ten sposób podatnik zapłacił od niego:
- 8-procentowy podatek od dochodu (tzw. ryczałt przejściowy)
- lub 2-procentową daninę od wartości majątku za granicą.
Miała to być preferencja bez naliczenia odsetek za zwłokę. Dodatkowo podatnik uiszczałby opłatę w wysokości 1% od dochodu wykazanego we wniosku.
Abolicja podatkowa miała objąć dochody z tytułu posiadania udziałów w spółkach zagranicznych, nieruchomości, instrumentów finansowych bądź sytuacje uzyskania korzyści podatkowej, której nie zadeklarowano w Polsce. Program miał dotyczyć również przypadków, w których podatnik niewłaściwie ocenił swoją rezydencję podatkową, a następnie nie opodatkował dochodu lub podjął decyzję na majątku, która nie ma ekonomicznie uzasadnionego celu.
Uchylenie abolicji podatkowej – dlaczego?
Po wdrożeniu ustawy wprowadzającej Polski Ład w życie weszła abolicja podatkowa. Miała ona obowiązywać od 1 lipca do grudnia 2022 roku. Podatnik miał dostać pół roku na przygotowanie się do tego projektu. Natomiast prezydent RP skierował do Trybunału Konstytucyjnego, w trybie kontroli następczej, wniosek o zbadania zgodności wprowadzonych przepisów z Konstytucją RP. Zarzucone zostały w szczególności:
- naruszenie zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 217 Konstytucji);
- naruszenie zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji);
- naruszenia zasady powszechności i równości opodatkowania (art. 84 Konstytucji);
- naruszenie art. 1 i art. 2 Konstytucji, w której z możliwości skorzystania z abolicji podatkowej nie zostały wykluczone osoby pełniące funkcje publiczne (funkcje, z którymi wiążą się uprawnienia decyzyjne).
To nie wszystkie zastrzeżenia podjęte przez prezydenta RP dotyczące nowego rozwiązania (abolicji podatkowej). Otóż w ocenie prezydenta:
„zakres praw i obowiązków osób pełniących funkcje publiczne uwzględniać musi wartości, jakim mają służyć instytucje władzy publicznej oraz zasadę sprawiedliwości społecznej. W przekonaniu Prezydenta RP budowanie autorytetu państwa i zaufania obywateli do jego organów wymaga tworzenia prawa w sposób wykluczający akceptację naruszających porządek prawny działań osób pełniących funkcje publiczne. Obejmuje to także zachowania polegające na uzyskiwaniu, w sposób niezgodny z prawem, korzyści majątkowych”.
Ustawodawca po uwzględnieniu argumentacji prezydenta RP oraz ponownej treści przepisu podjął decyzję, aby w ramach ustawy poprawiającej Polski Ład (tzw. ustawa Polski Ład 2.0) uchylić przepisy wprowadzające abolicję podatkową.
Abolicja podatkowa – jak inaczej opodatkować nieujawnione dochody?
Dochód nieujawniony również podlega opodatkowaniu. Wysokość przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych lub nieujawnionych źródłach przychodów ustalana jest na podstawie wydatków poniesionych przez podatnika w danym roku oraz skumulowanej wartości majątku za ten rok.
Jeżeli przedsiębiorca ponosi wydatki, które nie wchodzą w skład:
- majątku, który został zgromadzony przed poniesieniem tych wydatków
- lub akumulacji majątku z dochodów wcześniej opodatkowanych lub zwolnionych z podatku
– jest to tzw. dochód nieujawniony.
Jak w praktyce wygląda opodatkowanie dochodów nieujawnionych? Po uzgodnieniu poniesionych przez podatnika nakładów pieniężnych i skumulowanej wartości aktywów, zgodnie z art. 25e ustawy o PIT, różnica jest opodatkowana stawką 75% (z uwzględnieniem zarówno dochodu zwolnionego z podatku, jak i podlegającego opodatkowaniu). Podatki ustalane są na podstawie decyzji właściwych organów podatkowych. Jeżeli zatem organ podatkowy stwierdzi w toku postępowania skarbowego, że dochód podatnika nie został wykazany lub został zaniżony, podatnik jest zobowiązany do prawidłowego jego opodatkowania i zapłaty należnego podatku dochodowego.
„[...] aby nie narazić się na ustalenie 75% podatku, podatnik powinien wykazać, że w dacie poniesienia badanego przez organ wydatku posiadał stanowiące pokrycie wydatku zasoby pochodzące albo z przychodów (dochodów) opodatkowanych, albo z przychodów nieopodatkowanych, w stosunku do których zobowiązanie podatkowe wygasło wskutek przedawnienia”.
Przykład 1.
Pan Stefan w 2020 roku wystawiał faktury sprzedaży (łącznie na kwotę 100 000 zł), jednakże nie ujmował ich w rozliczeniu podatku dochodowego. Ponadto nie regulował od wystawionych faktur podatku PIT. Jaki podatek z tytułu nieujawnionego przychodu zapłaciłby pan Stefan, gdyby weszła abolicja podatkowa, a ile zgodnie z aktualnie obowiązującym prawem?
Gdyby pan Stefan mógł skorzystać z przejściowego ryczałtu od dochodów w roku 2022, to musiałby uregulować:
- opłatę 1% od złożonego wniosku na kwotę 1000 zł;
- podatek ryczałtowy 8% od niewykazanego przychodu na kwotę 8000 zł.
Natomiast w związku z tym, że przepis wprowadzający abolicję podatkową został uchylony, pan Stefan od nieujawnionego źródła przychodu w wyniku decyzji organu podatkowego będzie musiał uregulować podatek w wysokości 75% wartości uzyskanego przychodu, tj. 75 000 zł.
