Bardzo duża liczba polskich uczelni wyższych oferuje swoim studentom możliwość odbycia praktyk przygotowujących do wykonywania przyszłej pracy zawodowej. Wiąże się ona z koniecznością zawarcia konkretnego porozumienia pomiędzy władzami uczelni a miejscem wykonywania studenckiej praktyki. Jakie formalności należy spełnić, aby student mógł odbyć praktyki studenckie?
Praktyki studenckie
Zgodnie z obowiązującymi przepisami osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, może przyjmować na praktykę osobę, która ukończyła co najmniej gimnazjum lub ośmioletnią szkołę podstawową i w dniu rozpoczęcia praktyki nie ukończyła 30. roku życia, zwaną dalej praktykantem. Taką regulację stosuje się do osób, które posiadają świadectwo ukończenia szkoły za granicą, uznane za równorzędne świadectwu ukończenia polskiego gimnazjum lub ośmioletniej szkoły podstawowej zgodnie z art. 93 Ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty.
Praktyki studenckie nie muszą być obowiązkowym elementem na danej uczelni. Ustawodawca nie wprowadza takiego wymogu, choć wiele szkół wyższych preferuje takie rozwiązanie i uzależnia otrzymanie dyplomu od odbycia praktyki w pewnym minimalnym wymiarze (zazwyczaj miesięcznym).
Zasady odbywania praktyk studenckich regulowane są przez wewnętrzne regulaminy konkretnych kierunków na danej uczelni. W praktyce oznacza to, że władze uczelni same decydują o tym, na jakich warunkach będzie odbywała się dana praktyka, kto może z niej skorzystać oraz gdzie będzie miało to miejsce. Praktyki dotyczą najczęściej studentów ostatnich lat (4 i 5 roku) i nie trwają zbyt długo – student jest zobowiązany do pojawienia się w wyznaczonym miejscu oraz wykonywania zadań zlecanych przez konkretnego opiekuna (jednego z pracowników danej firmy). Praktyki studenckie są co do zasady bezpłatne, choć czasami zdarzają się bardzo rzadkie sytuacje, w których studenci otrzymują wynagrodzenie za swoją pracę. Liczba godzin praktyk jest ustalana odgórnie i student nie ma możliwości ich modyfikowania, podobnie jak raz ustalonego miejsca wykonywania praktyk (chyba że zaszłyby nadzwyczajne okoliczności, takie jak np. likwidacja miejsca praktyk).
Umowa o praktykę absolwencką
W zdecydowanej większości przypadków praktyki studenckie odbywają się w miejscach odgórnie wskazanych przez uczelnie wyższe. Niekiedy studenci mają możliwość wyboru pomiędzy konkretnymi firmami, jeśli uczelnia zawrze stosowne porozumienia z dużą liczbą przedsiębiorstw.
Wykonywanie praktyki poprzedzone jest zawarciem stosownej umowy określanej mianem umowy o praktyki absolwenckie. Zgodnie z treścią art. 5 Ustawy z dnia 17 lipca 2009 roku o praktykach absolwenckich praktykę odbywa się na podstawie pisemnej umowy o praktykę absolwencką zawieranej pomiędzy praktykantem a podmiotem przyjmującym na praktykę.
Umowa powinna określać w szczególności:
- rodzaj pracy, w której ramach praktykant ma uzyskiwać doświadczenie i nabywać umiejętności praktyczne;
- okres odbywania praktyki;
- tygodniowy wymiar czasu pracy w ramach praktyki;
- wysokość świadczenia pieniężnego, jeżeli praktyka ma być odbywana odpłatnie.
Pamiętajmy, że umowa nie może dotyczyć pracy szczególnie niebezpiecznej w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 23715 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy. Umowa o praktykę absolwencką nie może być również zawarta na okres dłuższy niż 3 miesiące. Zawarcie kolejnej umowy pomiędzy praktykantem a tym samym podmiotem przyjmującym na praktykę jest możliwe tylko na łączny okres 3 miesięcy.
W przypadku, gdy praktyka odbywana jest:
- nieodpłatnie – umowa może być rozwiązana na piśmie w każdym czasie;
- odpłatnie – umowa może być rozwiązana na piśmie z zachowaniem 7-dniowego terminu wypowiedzenia.
Praktyki absolwenckie, o których stanowi Ustawa z dnia 17 lipca 2009 roku o praktykach absolwenckich, nie są kolejną formą zatrudnienia, a tym samym zawierana – na podstawie art. 5 ust. 1 tej ustawy – umowa, nie jest umową, której przedmiotem jest zatrudnienie.
Skierowanie przez agencję pracy tymczasowej praktykanta do wykonywania pracy tymczasowej u pracodawcy użytkownika spowoduje objęcie ubezpieczeniami społecznymi skierowanego pracownika oraz powstanie obowiązku obliczenia i przekazania składek na te ubezpieczenia przez agencję pracy tymczasowej.
Praktyki studenckie a brak porozumienia z uczelnią
Zasady odbywania praktyk studenckich ustalane są w specjalnym porozumieniu pomiędzy podmiotem umożliwiającym odbywanie praktyk a daną uczelnią. W praktyce oznacza to, że student nie ma możliwości kształtowania formy i sposobu odbywania praktyk w zakresie ogólnej liczby godzin lub ewentualnego wynagrodzenia i jego wysokości. Oczywiście spora część studentów może starać się o ustalenie indywidualnego rozkładu pracy podczas odbywanych praktyk, jednak zależy to już wyłącznie od dobrej woli wyznaczonego opiekuna.
Okazuje się, że część uczelni nie oferuje swoim studentom wyznaczonych miejsc praktyk, nakazując jednocześnie ich odbycie. W takiej sytuacji studenci samodzielnie muszą znaleźć miejsce praktyk, które będzie spełniało wymogi uczelni. W tym przypadku nie dochodzi do powstania porozumienia pomiędzy uczelnią a miejscem praktyk, konieczne jest jednak podpisanie umowy ze studentem – treść takiego zobowiązania została opisana wcześniej. Warto zaznaczyć, że taka umowa nie podlega pod obowiązkowe odprowadzanie składek na ubezpieczenia do ZUS-u.
Pamiętajmy, że nie ma przeszkód do tego, aby umowa o praktyki absolwenckie została podpisana przez studenta osobiście, a nie przez władzę danej uczelni. Podmiot oferujący praktyki musi jednak zapewnić praktykantowi, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach, bezpieczne i higieniczne warunki odbywania praktyki, w tym – w zależności od rodzaju świadczeń i zagrożeń związanych z odbywaniem praktyki – odpowiednie środki ochrony indywidualnej. Podmiot przyjmujący na praktykę, na wniosek praktykanta, jest obowiązany wystawić na piśmie zaświadczenie o rodzaju wykonywanej pracy i umiejętnościach nabytych w czasie odbywania praktyki.
Praktyka studencka nie może być zaliczona do stosunku pracy, a więc praktykanta co do zasady nie obowiązują normy prawa pracy wyznaczone przez Kodeks pracy. Z drugiej jednak strony podlega on pod konkretne regulacje związane z czasem odbywania praktyki:
- wymiar praktyki nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu praktyki w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy (art. 129 § 1 kp);
- tygodniowy czas praktyki łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 131 § 1 kp);
- praktykantowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku (art. 132 § 1 kp);
- praktykantowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego (art. 133 § 1 kp);
- jeżeli dobowy wymiar czasu praktykanta wynosi co najmniej 6 godzin, ma on prawo do przerwy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu praktyki (art. 134 kp).
Podsumowanie - praktyki studenckie
Bezpłatne praktyki studenckie odbywają się co do zasady na podstawie porozumienia pomiędzy uczelnią wyższą a podmiotem oferującym możliwość odbywania praktyk. W praktyce oznacza to konieczność podpisania stosownej umowy cywilnoprawnej. Zobowiązanie może zostać zawarte również pomiędzy samym studentem i podmiotem oferującym praktyki, jeśli uczelnia nie zamierza podpisywać stosownego porozumienia. Praktyki studenckie mogą być odpłatne lub darmowe, nie powinny jednak trwać dłużej niż 3 miesiące.
