Akt oskarżenia zawiera podstawowe informacje wyjaśniające zakres i przedmiot oskarżenia, w tym kwalifikację prawną zarzucanego czynu, wymienia dowody zebrane przez oskarżyciela i przedstawia uzasadnienie oskarżenia. Akt oskarżenia powinien być doręczony oskarżonemu. Jakie jednak skutki powoduje brak doręczenia aktu oskarżenia? Sprawdź w poniższym artykule.
Akt oskarżenia – co należy wiedzieć?
Co do zasady w ciągu 14 dni od daty zamknięcia śledztwa albo od otrzymania aktu oskarżenia sporządzonego przez policję w dochodzeniu, prokurator sporządza akt oskarżenia lub zatwierdza akt oskarżenia sporządzony przez policję w dochodzeniu i wnosi go do sądu albo sam wydaje postanowienie o umorzeniu, o zawieszeniu albo o uzupełnieniu śledztwa lub dochodzenia.
Akt oskarżenia powinien zawierać:
- imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie, w tym numer telefonu, telefaksu i adres poczty elektronicznej lub informację o ich nieposiadaniu przez oskarżonego bądź niemożności ich ustalenia, dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego oraz zabezpieczenia majątkowego;
- dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody;
- wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach recydywy lub recydywy specjalnej albo w warunkach określonych w art. 37 § 1 Kodeksu karnego skarbowego;
- wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada;
- wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy.
Do aktu oskarżenia dołącza się uzasadnienie przytaczające fakty i dowody, na podstawie którego sporządzono oskarżenie, i w miarę potrzeby wyjaśniające podstawę prawną oskarżenia i omawiające okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swej obronie.
Działania sądu po otrzymaniu aktu oskarżenia
Sąd bada, czy akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym wymienionym przepisach, a także, czy nie zostały spełnione warunki wymienione w art. 334 kodeksu postępowania karnego. W razie potrzeby prezes sądu zwraca akt oskarżenia oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni.
Oskarżony ma prawo wniesienia, w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia, pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia, o czym należy go pouczyć.
W jaki sposób sąd doręcza akt oskarżenia?
Pisma w postępowaniu karnym, od których daty doręczenia biegną terminy, doręcza się przez:
- operatora pocztowego w rozumieniu Ustawy z dnia 23 listopada 2012 roku – Prawo pocztowe (Dz.U. z 2020 roku poz. 1041 i 2320),
- pracownika organu wysyłającego,
- organ procesowy dokonujący czynności procesowej – w toku tej czynności,
- policję – tylko w razie niezbędnej konieczności.
Pismo doręcza się adresatowi osobiście. Na wniosek adresata doręczenie może być dokonane na wskazany przez niego adres skrytki pocztowej.
Jeżeli doręczenia nie można dokonać w sposób wskazany powyżej, pismo przesłane za pośrednictwem operatora pocztowego w rozumieniu ustawy – Prawo pocztowe pozostawia się w najbliższej placówce pocztowej tego operatora pocztowego, a przesłane w inny sposób w najbliższej jednostce policji albo we właściwym urzędzie gminy.
O pozostawieniu pisma doręczający umieszcza zawiadomienie w skrzynce do doręczania korespondencji bądź na drzwiach mieszkania adresata lub w innym widocznym miejscu ze wskazaniem, gdzie i kiedy pismo pozostawiono oraz że należy je odebrać w ciągu 7 dni; w razie bezskutecznego upływu tego terminu, trzeba czynność zawiadomienia powtórzyć 1 raz. W razie dokonania tych czynności pismo uznaje się za doręczone.
Osobom pozbawionym wolności doręcza się pismo za pośrednictwem administracji odpowiedniego zakładu.
Jeżeli strona, nie podając nowego adresu, zmienia miejsce zamieszkania lub nie przebywa pod wskazanym przez siebie adresem, w tym także z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie, pismo wysłane pod tym adresem uważa się za doręczone. Dotyczy to także strony, która zgłosiła wniosek o dokonywanie doręczeń na adres oznaczonej skrytki pocztowej i nie zawiadomiła organu o zmianie tego adresu lub zaprzestaniu korzystania z niego.
Doręczenie bez zachowania przepisów niniejszego rozdziału uważa się za dokonane, jeżeli osoba, dla której pismo było przeznaczone, oświadczy, że pismo to otrzymała.
Brak doręczenia aktu oskarżenia a prawo do obrony
Zgodnie z kpk oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć.
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności stanowi natomiast, że każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:
- niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
- posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
- bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony – do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;
- przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;
- korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie.
Jak wskazuje orzecznictwo: „Bez wątpienia przewidziany w art. 338 § 1 kpk obowiązek sądu doręczenia oskarżonemu przyjętego aktu oskarżenia, z możliwością złożenia w ciągu 7 dni, stosownie do art. 338 § 2 kpk, odpowiedzi na tę skargę, są istotnym elementem realizacji prawa do obrony. Prawo to zaś stanowi jeden z komponentów rzetelnego procesu” (postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Karna z 13 marca 2013 roku, V KK 197/12).
Zgodnie z orzecznictwem: „Naruszenie wymogu płynącego z art. 338 § 1 kpk, przez niedoręczenie oskarżonemu odpisu aktu oskarżenia i uniemożliwienie mu tym samym złożenia odpowiedzi na ten akt (art. 338 § 2 kpk), stanowi niewątpliwie rażącą obrazę prawa procesowego, ale uchybienie przez sąd temu obowiązkowi nie może być oceniane jedynie od strony formalnej, lecz musi uwzględniać możliwość wpływu takiego naruszenia na realizację przez oskarżonego przysługującego mu prawa do obrony w realiach danej sprawy. Tylko bowiem wtedy można mówić o naruszeniu wymogów rzetelnego procesu, a tym samym i o możliwości wpływu tego uchybienia na treść wydanego orzeczenia” (postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Karna z 13 marca 2013 roku, V KK 197/12).
