Pracownikowi, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby, przysługuje – co do zasady – wynagrodzenie chorobowe, a następnie zasiłek chorobowy. Przepisy prawa pracy wskazują jednocześnie, w jakich okolicznościach zatrudnionemu nie zostaną wypłacone powyższe świadczenia. Kiedy zatem odmowa wypłaty wynagrodzenia chorobowego jest uzasadniona? Odpowiadamy w artykule.
Wynagrodzenie chorobowe – podstawy prawne oraz zasady wypłaty
Uprawnienia pracownicze w zakresie wynagrodzenia za czas niezdolności zatrudnionego do pracy z przyczyn zdrowotnych (wynagrodzenie chorobowe) zostały uregulowane w Ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, zwanej dalej „kp”.
Zgodnie z art. 92 § 1 kp za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek:
- choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną – trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia – trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego, pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu;
- wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby przypadającej w czasie ciąży – w okresie wskazanym w pkt 1 – pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia;
- poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów – w okresie wskazanym w pkt 1 – pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia.
Wynagrodzenie chorobowe oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i wypłaca za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.
Przepisy w zakresie wypłaty wynagrodzenia chorobowego – w części odnoszącej się do pracownika, który ukończył 50. rok życia – dotyczą niezdolności pracownika do pracy przypadającej po roku kalendarzowym, w którym pracownik ukończył 50. rok życia.
Ponadto wynagrodzenie chorobowe nie ulega obniżeniu w przypadku ograniczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.
W jakich przypadkach wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje pracownikowi?
Pracodawca jest uprawniony do odmowy wypłaty pracownikowi wynagrodzenia chorobowego, jeżeli zaistniały konkretne okoliczności wskazane w przepisach – podstawową regulacją w tym zakresie jest art. 92 § 3 pkt 2 kp.
Oznacza to zatem odesłanie do unormowań Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, określanej dalej „ustawą zasiłkową”.
Brak wynagrodzenia chorobowego z powodu nieosiągnięcia minimalnego okresu ubezpieczenia chorobowego
Jak już wspomnieliśmy, wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje w przypadkach, w których pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego na podstawie ustawy zasiłkowej. W sytuacji podlegania temu ubezpieczeniu obowiązkowo – a tak jest w odniesieniu do pracowników – minimalnym okresem ubezpieczenia chorobowego jest 30 kolejnych dni. Oznacza to, że po upływie tego czasu pracownik uzyskuje prawo do wynagrodzenia chorobowego.
Przykład 1.
Pan Marek jest zatrudniony w firmie kurierskiej na podstawie umowy o pracę i jest to jego pierwsze zatrudnienie. Dotychczas pracownik nie był objęty ubezpieczeniem chorobowym. Niestety w 25. dniu pracy pan Marek stał się niezdolny do pracy wskutek choroby, co zostało potwierdzone stosownym zaświadczeniem lekarskim. Zwolnienie lekarskie wystawiono do 32. dnia ubezpieczenia chorobowego. Oznacza to, że pan Marek nie otrzyma wynagrodzenia chorobowego za okres od 25. do 30. dnia ubezpieczenia (będzie to jednak nieobecność usprawiedliwiona). Z kolei za chorobę przypadającą w 31. i 32. dniu wspomnianego ubezpieczenia należy wypłacić wynagrodzenie chorobowe.
Może się także okazać, że pracownik – mimo braku osiągnięcia minimalnego okresu ubezpieczenia chorobowego u danego pracodawcy – nabędzie prawo do wynagrodzenia chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy z przyczyn zdrowotnych.
Przykład 2.
Pan Marian zatrudnił się w jednej z firm handlowych na stanowisku magazyniera. Nie jest to pierwsza praca pana Mariana – w przeszłości pozostawał w stosunku pracy już kilkukrotnie. W nowym miejscu zatrudnienia pracownik zachorował i od 16. dnia przebywa na zwolnieniu lekarskim. Minimalny okres ubezpieczenia chorobowego (30 dni) nie został zatem osiągnięty. Pomimo tego pan Marian uzyska prawo do wynagrodzenia chorobowego od pierwszego dnia absencji, ponieważ posiada udokumentowany wcześniejszy ponad 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego. W świetle art. 4 ust. 3 pkt 3 ustawy zasiłkowej spełnienie powyższego warunku uprawnia pracownika do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego. W tych okolicznościach pracodawca nie może odmówić wypłaty wynagrodzenia chorobowego.
Inne przypadki braku prawa do wynagrodzenia chorobowego
Ustawa zasiłkowa określa przypadki, w których pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego, a tym samym nie ma uprawnień w zakresie wynagrodzenia chorobowego.
Powyższa zasada dotyczy pracowników:
- korzystających z urlopu bezpłatnego lub wychowawczego;
- w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem sytuacji, gdy prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
- po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego;
- w czasie pierwszych 5 dni niezdolności do pracy – jeżeli niezdolność ta była spowodowana nadużyciem alkoholu;
- w czasie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, o której mowa w art. 63(2) § 8 kp. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli niezdolność do pracy powstała do dnia śmierci pracodawcy i trwa nieprzerwanie po tym dniu.
Ponadto ubezpieczony, który w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem, traci prawo do wynagrodzenia chorobowego za cały okres tego zwolnienia (art. 17 ust. 1 ustawy chorobowej w związku z art. 92 § 3 pkt 2 kp).
Wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje również wówczas, gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.
Odmowa wypłaty wynagrodzenia chorobowego – podsumowanie
Czy pracodawca może odmówić pracownikowi wypłaty wynagrodzenia chorobowego? W pewnych okolicznościach jest to dopuszczalne, przy czym takie działanie nie ma arbitralnego charakteru, natomiast musi być uzasadnione konkretnym stanem prawnym. Kp wyraźnie wskazuje, że wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje w przypadkach, w których pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego. W tym zakresie zatem należy sięgnąć do przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Pracownik nie otrzyma wynagrodzenia chorobowego np. wówczas, gdy nie legitymuje się minimalnym okresem ubezpieczenia chorobowego lub korzysta z urlopu bezpłatnego bądź wychowawczego.
