Czym jest prawna ochrona marki i produktu?

Na pozycję rynkową przedsiębiorstwa składa się wiele rzeczy jak renoma, rozpoznawalność, jakość czy produkt. Wartości te sprawiają, że przedsiębiorstwo zwiększa swoją wartość i przynosi wymierne korzyści finansowe. Wizerunek firmy, jej dobre imię, nazwa czy produkt jest efektem wielu lat pracy. Przedsiębiorca nie jest pozbawiony środków ochrony własnej marki oraz produktów. Sprawdź, czym jest prawna ochrona marki i produktu!

Czym są znaki towarowe?

Znaki towarowe odróżniają produkty lub usługi przedsiębiorcy od towarów lub usług konkurenta.

Na znak towarowy przyznawane jest prawo ochronne, aby było to jednak możliwe znak ochronny powinien posiadać odpowiednie właściwości: 

• zdolność odróżniająca; oznaczenie musi nadawać się do wyróżniania towarów lub usług,
• możliwość przedstawienia oznaczenia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający jednoznacznie określić, co jest przedmiotem udzielonej ochrony.

Czas trwania prawa ochronnego wynosi 10 lat, może ono jednak być odpowiednio przedłużane – bez ograniczeń pod warunkiem dokonania wymaganych odpowiednich opłat.

Ustawa prawo własności przemysłowej wskazuje kiedy wniosek spotyka się z odmową dzielenia prawa ochronnego na znak towarowy, wymieniając między innymi:

• posługiwanie się oznaczeniami rodzajowymi lub opisowymi, które składają się wyłącznie z elementów mogących służyć w obrocie do wskazania, w szczególności rodzaju towaru, jego pochodzenia, jakości, ilości, wartości, przeznaczenia, sposobu wytwarzania, składu, funkcji lub przydatności,

Przykład: przedsiębiorca sprzedający meble nie może zastrzec znaku towarowego słownego, składającego się jedynie ze słów „meble”, czy „dobre meble”, takie oznaczenie wskazywałoby jedynie na rodzaj i jakość towaru, nie identyfikując źródła pochodzenia tych towarów.

• zgłoszenie do ochrony oznaczeń, które weszły do języka potocznego lub są zwyczajowo używane w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych,
• zgłoszenie znaku towarowego, który może ze swojej istoty wprowadzać odbiorców w błąd, w szczególności co do charakteru, jakości lub pochodzenia geograficznego towaru,
• zawiera symbol Rzeczypospolitej Polskiej (godło, barwy lub hymn), a zgłaszający nie przedstawił zgody właściwego organu państwa.

Wzory przemysłowe

Odnosi się on do cech zewnętrznych produktu, nie odnosi się do kwestii użytkowych oraz wewnętrznych produktów.

Na wzór przemysłowy przyznawane jest prawo z rejestracji, uprawniające do wyłącznego korzystania na obszarze, na którym uzyskał do tego prawo na 25 lat podzielone na pięcioletnie okresy. Istnieje możliwość rejestracji znaku przemysłowego na runku polskim, europejskim a także międzynarodowym. Aby można było zastrzec wzór powinien on posiadać:

• postaci wytworu– wzór przemysłowy musi być przedmiotem materialnym, podlegającym percepcji zmysłów,
• ,nowość”– wzór musi być nowy, nie może zostać publicznie ujawniony przed zgłoszeniem do Urzędu Patentowego,
• indywidualny charakter– wzór musi wystarczająco różnić się jako całość od tych już istniejących w przestrzeni publicznej, wywoływać na zorientowanym użytkowniku ogólne wrażenie że jest odmienny od tego, co już funkcjonuje. 

Przedsiębiorca, który zastrzeże znak przemysłowy będzie posiadała wyłączne prawo do jego posiadania. Wytwarzanie produktu, wprowadzanie na rynek, sprzedaż oraz reklamowanie produktu zawierającego chroniony wzór możliwe będzie tylko za zgodą jego właściciela.

Wzory użytkowe

Kolejnym środkiem, z którego może skorzystać przedsiębiorca chroniący władny wytwór działalności jest wzór użytkowy. Ochrona prawna wzoru użytkowego przyznawana jest tylko na produkty, które posiadają zdolność ochronną, a więc są nowymi i nadającymi się do przemysłowego zastosowania rozwiązaniami o charakterze technicznym, dotyczącymi kształtu lub budowy przedmiotu o trwałej postaci lub przedmiotu składającego się ze związanych ze sobą funkcjonalnie części o trwałej postaci. Wzory użytkowe nie muszą wykazywać cech poziomu wynalazczego. Prawo ochronne na wzór użytkowy trwa 25 lat i nie może ulec przedłużeniu. 

Każdą z wyżej wymienionych form ochrony można uzyskać składając oraz wniosek do Urzędu Patentowego, wnosząc odpowiednią opłatę. Najłatwiej zdobyć ochronę w postaci wzoru przemysłowego. 

Wcześniej jednak należy zweryfikować czy produkt który chcemy chronić nie jest już objęty ochroną przysługującą innemu przedsiębiorcy, być może ktoś wcześniej zarejestrował znak lub wzór oznaczając nim te samo towary.

Ochrona produktu wytwarzanego przez przedsiębiorcę sprowadza się nie tylko do różnych form ochrony, ale przede wszystkim do środków jej egzekwowania. Pomimo skutecznej rejestracji, prawo ochronne na znak towarowy lub wzór użytkowy oraz prawo z rejestracji wzoru przemysłowego może zostać naruszone. Wówczas uprawnionemu przedsiębiorcy przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu co do takiego zgłoszenia. Ponadto może on żądać: 

• zaniechania naruszania i usunięcia skutków naruszenia,
• wydania bezpodstawnie uzyskanych pod chronionym znakiem lub wzorem korzyści,
• a w razie powstania szkody, jej naprawienia. 

Czy prawna ochrona marki wynikająca z prawa autorskiego jest wystarczająca?

Przedsiębiorcy, którzy oznaczyli swoją firmę lub produkt samodzielnie ustaloną nazwą są przekonani, że wystarczającą ochronę zapewnia im prawo autorskie. 

Trudno jednak mianem utworu określić pojedyncze słowa, aby tak się stało powinny one cechować się znacznym stopniem oryginalności, co w czasach powszechnej nowomowy i używania neologizmów wcale nie jest takie proste. Znacznie większa ochrona będzie przysługiwała autorowi loga firmy, pod warunkiem, że posiada ono indywidualne cechy. Nadal jednak ochrona ta jest niewystarczająca. Co istotne zarejestrowanie wzór przemysłowego pozwala odmiennie ukształtować ciężar dowodu. Konkurenci chcący wykazać, że prawo ochronne na wzór przemysłowa samodzielnie będą zmuszeni wykazać, że nie powinno ono zostać udzielone. Powołując się na prawa autorskie, przedsiębiorca sam będzie musiał wykazać: indywidualny charakter nazwy, fakt, że przysługują mu prawa autorskie, że zostały one zagrożone cudzym działaniem lub do naruszenia już doszło. Katalog uprawnień, które przysługują autorowi jest zbliżony do podmiotu, któremu przysługuje prawo ochronne do znaku towarowego, może on żądać:

• zaniechania działania,
• usunięcia jego skutków, w szczególności złożenia publicznego oświadczenia o odpowiedniej treści i formie,
• naprawienia wyrządzonej szkody,
• wydania uzyskanych korzyści.

Dodatkowo twórca może żądać:

• przyznania twórcy przez sąd odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
• zobowiązania sprawcy naruszenia, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Prawo autorskie gwarantuje jedynie minimalny stopień ochrony, przedsiębiorca nie powinien opierać na nim całej ochrony tożsamości firmy. 

Ochrona wynikająca z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 

Ustawa wskazuje, że czynem nieuczciwej konkurencji jest naśladowanie gotowego produktu, polegające na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcji jest kopiowana zewnętrzna postać produktu, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu. 

Jednak nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji naśladowanie cech funkcjonalnych produktu, w szczególności budowy, konstrukcji i formy zapewniającej jego użyteczność. Jeżeli naśladowanie cech funkcjonalnych gotowego produktu wymaga uwzględnienia jego charakterystycznej formy, co może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu, naśladowca jest zobowiązany odpowiednio oznaczyć produkt.

Już z treści samego przepisu wynika, że wystarczające będzie oznaczenie wizualnie podobnego produktu inną nazwą a nie zostaną spełnione przesłanki uznania za czyn niedozwolony. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 lipca 2002 r. sygn. akt I CKN 1319/00 wskazał, że wyczerpujące i wyraźne oznaczenie producenta na opakowaniu towaru oraz trwałe umieszczenie znaku towarowego bezpośrednio na produkcie wprowadzanym do obrotu wyłącza możliwość wywołania błędu zarówno co do tożsamości producenta, jak i produktu.

Co oznacza, że przedsiębiorca wzorujący się na produkcie swojego konkurenta nie dopuszcza się czynu nieuczciwej konkurencji, jeżeli prawidłowo oznaczy produkt. Ochrona wynikająca z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, w zakresie naśladownictwa produktu ma charakter pozorny. 

Ustawa skuteczniej chroni oznaczenie przedsiębiorstwa, wskazując, że nie powinno ono wprowadzać w błąd co do jego tożsamości poprzez używanie firmy, godła, nazwy, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem do oznaczenia innego przedsiębiorstwa. Ciężar udowodnienia, że istnieje niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd lub do takiego wprowadzeniu już doszło, obciąża tego przedsiębiorcę, który domaga się ochrony.

W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:

1. zaniechania niedozwolonych działań,
2. usunięcia skutków niedozwolonych działań,
3. złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,
4. naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych,
5. wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych,
6. zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego

– jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

Ochrona cywilnoprawna

Przedsiębiorca działa pod firmą, którą ujawnia się w rejestrze, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Stanowi ona istotny element przedsiębiorstwa, nie może zostać przeniesiona na inny podmiot wraz z całym przedsiębiorstwem, jednak przedsiębiorca może upoważnić innego przedsiębiorcę do korzystania ze swojej firmy, jeżeli nie wprowadza to w błąd. Firma stanowi dobro osobiste przedsiębiorstwa, co wiąże się z ochroną wynikającą z art. 23 i 24 kodeksu cywilnego. Jeżeli występuje zagrożenie naruszenia firmy przedsiębiorca może wystąpić z żądaniem powstrzymania się od takiego działania. W przypadku dokonanego naruszenia przedsiębiorca może ponadto żądać: 

1. usunięcia skutków wywołanych naruszeniem,
2. złożenia oświadczenia w odpowiedniej formie i treści,
3. naprawienia szkody majątkowej na ogólnych zasadach,
4. wydania korzyści, jakie osiągnęła osoba dokonująca naruszenia w wyniku dokonanego naruszenia.

Każda z wyżej wymienionych form ochrony przyznaje przedsiębiorcy zbliżone roszczenia. Różnica polega na zróżnicowaniu trudności ich dochodzenia. Ochrona marki i produktu pełni ważną rolę w budowaniu strategii biznesowej przedsiębiorstwa, to na niej może opierać się sukces rynkowy firmy. Przedsiębiorca powinien mieć świadomość przysługujących mu praw, by móc skutecznie z nich korzystać. Najszerszą ochronę gwarantują prawa ochronne zgłaszane/rejestrowane w Urzędzie Patentowym. Ochrona wynikająca z prawa autorskiego, prawa cywilnego czy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ma jedynie charakter uzupełniający.

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2021 r. poz. 324 t.j);
• Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1062 t.j.);
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2022 r. poz. 1233 t.j);
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1360 t.j.).

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.