W obrocie gospodarczym pomiędzy przedsiębiorcami podstawową rolę odgrywa sprzedaż towarów. Zdarzają się jednak sytuacje, że podatnicy przekazują swoje produkty na podstawie darowizny, a więc w sposób nieodpłatny. Czy w takim przypadku mają oni obowiązek rozliczenia się z podatku VAT z fiskusem? Poznaj szczegóły, jak wygląda darowizna w VAT.
Darowizna może podlegać opodatkowaniu
Zgodnie z naczelną zasadą opodatkowaniu podatkiem VAT podlega odpłatna dostawa towarów. Mając jednak na uwadze zasadę powszechności opodatkowania, ustawodawca w przepisach VAT zrównał niektóre świadczenia nieodpłatne z czynnościami wykonywanymi za otrzymane wynagrodzenie. Mówi o tym art. 7 ust. 2 ustawy VAT, który w swojej treści stanowi, że przez dostawę towarów rozumie się również nieodpłatne przekazanie przez podatnika towarów należących do przedsiębiorstwa, w szczególności:
-
przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
-
wszelkie inne darowizny,
- jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu, imporcie lub wytworzeniu tych towarów.
Z powyższego wynika, że można mówić o obowiązku opodatkowania darowizny gdy spełnione są łącznie dwa warunki. Po pierwsze nieodpłatne przekazanie towarów następuje na cele niezwiązane z prowadzoną działalnością. Po drugie podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia lub wytworzenia tych towarów. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że istotne jest posiadanie samego prawa do odliczenia, natomiast podatnik niekoniecznie musiał z niego skorzystać.
Przykład 1.
Pan Tomasz zakupił dla swoich pracowników podstawowe artykuły spożywcze, takie jak kawa czy herbata, i przekazał im je do korzystania w czasie pracy. Taka darowizna nie podlega opodatkowaniu, bowiem towary nie zostały przekazane na cele osobiste pracowników, lecz mają związek z prowadzoną działalnością gospodarczą. Pan Tomasz zachowa prawo do odliczenia VAT-u od zakupionych towarów.
Przykład 2.
Pani Katarzyna w ramach prowadzonej działalności kupiła od swojego ojca skuter, który został wprowadzony do ewidencji środków trwałych. Pani Katarzyna postanowiła nieodpłatnie przekazać ten skuter jednemu ze swoich pracowników na jego cele osobiste. Taka darowizna nie podlega opodatkowaniu, pani Katarzynie nie przysługiwało bowiem prawo do odliczenia VAT-u z tytułu zakupu skutera (nabycie od osoby fizycznej niebędącej podatnikiem VAT).
Przykład 3.
Pani Paulina zakupiła do swojej firmy fotel, który następnie przekazała w darowiźnie swojej siostrze. Taka darowizna podlega opodatkowaniu VAT, ponieważ przy zakupie fotela pani Paulinie przysługiwało prawo do odliczenia VAT-u, zaś fotel został przekazany na cele osobiste siostry.
W przypadku przekazania towarów na rzecz podmiotów innych niż wymienione w powyższym przepisie lub na cele w ramach działalności gospodarczej również nie wystąpi obowiązek rozliczenia VAT-u. Jako sztandarowy przykład może posłużyć przekazywanie poczęstunku na rzecz klientów firmy. Jak czytamy w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 7 kwietnia 2015 r., sygn. IBPP1/443-1295/14/LSz:
Z wniosku wynika bowiem, że Wnioskodawca serwuje ww. poczęstunki w formie napojów także kontrahentom oraz klientom podczas negocjacji czy narad służbowych. W świetle powyższego stwierdzić należy, że zużycie napojów przez kontrahentów i klientów podczas narad czy negocjacji należy również uznać za zużycie związane z prowadzonym przez Wnioskodawcę przedsiębiorstwem, zatem nie stanowi ono zużycia ani przekazania, czy też darowizny, które podlegałyby opodatkowaniu w trybie art. 7 ust. 2 ustawy VAT.
Należy również podkreślić, że obowiązek podatkowy powstaje w momencie faktycznego przekazania towarów w formie darowizny. Samo podpisanie umowy darowizny i zobowiązanie się do przeniesienia towarów nie jest wystarczające, bowiem w myśl przepisów kluczowe jest przeniesienie faktycznej możliwości dysponowania rzeczą. Zatem jeżeli dojdzie do fizycznego przekazania rzeczy, będzie można określić moment powstania obowiązku podatkowego w VAT.
Przykład 4.
Przedsiębiorca zawarł z fundacją 26 września pisemną umowę darowizny. Towary zostały przekazane do obdarowanego 15 października. W zakresie nieodpłatnego przekazania zostały spełnione warunki z art. 7 ust. 2 ustawy VAT. Obowiązek odprowadzenia podatku od dokonanej darowizny powstanie w rozliczeniu za październik.
Sposób dokumentowania darowizny
Zgodnie z przepisami ustawy VAT obowiązującymi przed 1 stycznia 2014 r. czynność dokonania darowizny musiała być obowiązkowo udokumentowana fakturą wewnętrzną. Obecne brzmienie przepisów ustawy nie przewiduje już konieczności wystawiania faktur wewnętrznych. Oznacza to, że przedsiębiorca posiada dowolność co do udokumentowania przekazanej darowizny, może to uczynić zarówno za pomocą faktury wewnętrznej, jak i przykładowo noty księgowej.
Kiedy darowizna w VAT nie podlega odliczeniu?
Trzeba pamiętać, że osoba otrzymująca towar w darowiźnie nie ma prawa do odliczenia z tego tytułu podatku naliczonego. W przypadku czynności nieodpłatnych obowiązek zapłaty podatku ciąży na dostawcy towarów. Z uwagi na nieodpłatność darowizny nabywca nie ponosi z tego tytułu żadnych wydatków, w tym nie ponosi ciężaru podatku VAT, nie ma zatem podstaw do odliczania przez niego VAT-u rozliczonego przez darczyńcę. Wynika to przede wszystkim z obowiązującej zasady neutralności podatku VAT. Dodatkowo należy wskazać, że obecnie w przypadku darowizny mogą być wystawiane faktury wewnętrzne, które nie dają podstawy do odliczenia VAT-u.
Darowizna produktów spożywczych
Bardzo często przedsiębiorcy dokonują darowizny produktów spożywczych na rzecz podmiotów prowadzących działalność charytatywną. Warto wiedzieć, że takie przekazanie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy VAT. Zgodnie z treścią tego przepisu zwalnia się od podatku nieodpłatne przekazanie towarów, które są produktami spożywczymi, z wyjątkiem pewnych napojów alkoholowych, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej. Zwolnienie to jest możliwe do zastosowania pod warunkiem, że darczyńca posiada potwierdzenie, że organizacja pożytku publicznego przeznaczyła otrzymane towary wyłącznie na działalność charytatywną.
