Obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy dotyczy ogółu pracodawców i jednostek organizacyjnych zatrudniających osoby na podstawie różnych tytułów prawnych. Przepisy przewidują jednak pewne zwolnienia z tego obowiązku. Dotyczą one w szczególności składek opłacanych za zleceniobiorców. Sprawdź, kiedy pracodawca jest zwolniony z opłacania składki na FP za zleceniobiorcę.
Czym jest i jakim celom służy Fundusz Pracy?
Fundusz Pracy to państwowy fundusz celowy, którego dysponentem jest minister właściwy do spraw pracy. Środki Funduszu mogą być przeznaczane na finansowanie części działań publicznych służb zatrudnienia związanych z udziałem w sieci EURES, czyli europejskich służb zatrudnienia państw realizujących działania obejmujące w szczególności pośrednictwo pracy wraz z doradztwem w zakresie mobilności na rynku pracy. Rodzaj tych działań oraz wydatków na ich realizację określają:
- porozumienia zawierane między ministrem właściwym do spraw pracy a samorządami województw lub samorządami powiatów, lub
- umowy zawierane między Rzecząpospolitą Polską a Unią Europejską, lub
- umowy zawierane między państwami a Unią Europejską na finansowanie partnerstw transgranicznych EURES.
Środki Funduszu Pracy mogą być przeznaczane także na finansowanie części działań publicznych służb zatrudnienia określonych w Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – dalej „ustawa” – współfinansowanych z budżetu Unii Europejskiej, innych niż projekty współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego. Z Funduszu Pracy można również finansować część działań publicznych służb zatrudnienia, wynikających z zadań określonych w innych ustawach (art. 103, art. 106a, art. 106b, art. 106c ustawy).
Przychodami Funduszu Pracy są m.in.:
- obowiązkowe składki na Fundusz;
- dotacje budżetu państwa;
- środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej na współfinansowanie projektów finansowanych z Funduszu;
- odsetki od środków Funduszu pozostających na rachunkach bankowych;
- spłaty rat i odsetki od pożyczek udzielonych z Funduszu;
- środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, przeznaczone na współfinansowanie działań z zakresu udziału publicznych służb zatrudnienia w EURES (art. 106 ust. 1 ustawy).
FP za zleceniobiorcę
Obowiązkowe składki na Fundusz Pracy, ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. ograniczenia odpowiadającego 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy), wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę opłacają podmioty szczegółowo wymienione w art. 104 ustawy – w tym pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne, nie tylko za swoich pracowników, ale też m.in. za osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Składki na Fundusz Pracy opłaca się za okres trwania obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w trybie i na zasadach przewidzianych dla składek na ubezpieczenia społeczne. Poboru składek dokonuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych i przekazuje na rachunek bankowy Funduszu Pracy niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni roboczych od ich rozliczenia (art. 107 ust. 1 i 2 ustawy).
Kto i kiedy nie musi opłacać składki za zleceniobiorcę?
Składki na Fundusz Pracy nie opłaca się, jeżeli przychód z umowy zlecenia, stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jest niższy od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (art. 104 ust. 1 ustawy).
Przykład 1.
Firma kurierska zatrudniła zleceniobiorcę, w celu dokonywania dowozów posiłków, na zamówienie. Wynagrodzenie uzyskane przez zleceniobiorcę w listopadzie 2024 roku, stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, wynosi 2500 zł. W związku z tym, że wspomniany przychód jest niższy od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, czyli 4300 zł, zleceniodawca nie ma obowiązku opłacenia składki na Fundusz Pracy za zleceniobiorcę.
„Co do zasady w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy cywilnoprawnej (umowa zlecenia, agencyjna lub inna umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia), w przypadku wykonywania jej przez niepełny miesiąc nie dokonuje się przeliczenia przychodu na okres miesiąca. Wyjątek stanowią umowy zawierane na kilka miesięcy, z określonym w umowie wynagrodzeniem za pracę w stawce miesięcznej – wówczas przeliczenie takie powinno być dokonane. Oznacza to, że w sytuacji, gdy zleceniobiorca wykonywał pracę przez niepełny miesiąc, np. z uwagi na rozpoczęcie lub zakończenie wykonywania umowy zlecenia w trakcie miesiąca, chorobę lub inną nieobecność w pracy, za który uzyskał przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w wysokości niższej od minimalnego wynagrodzenia za pracę, należy ustalić, ile wyniosłaby podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, gdyby wykonywał on pracę przez cały miesiąc. Jeśli ustalona w ten sposób wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe będzie co najmniej równa kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę, zleceniodawca ma obowiązek opłacenia składki na Fundusz Pracy za tego zleceniobiorcę. […] Jeżeli natomiast w umowie nie określono wynagrodzenia za jej wykonanie w kwotowej stawce miesięcznej, ale w kwotowej stawce godzinowej, kwotowej stawce akordowej czy prowizyjnie, dla potrzeb ustalenia obowiązku opłacania składki na Fundusz Pracy nie dokonuje się przeliczenia podstawy wymiaru składek. W takiej sytuacji o obowiązku opłacania składki na Fundusz Pracy za zleceniobiorcę decyduje rzeczywista wysokość osiągniętego przychodu stanowiącego podstawę wymiaru tych składek” (Zasady opłacania składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych oraz Fundusz Solidarnościowy, poradnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych).
Przykład 2.
Urząd gminy zatrudnił zleceniobiorcę (w ramach umowy zlecenia) na okres od 1 sierpnia do 31 grudnia 2024 roku, z miesięcznym wynagrodzeniem wynoszącym 4500 zł. We wrześniu 2024 roku zleceniobiorca uzyska z omawianej umowy zlecenia przychód w kwocie 2500 zł. W analizowanym przypadku zachodzi konieczność przeliczenia przychodu na okres miesiąca, gdyż mamy do czynienia z umową zlecenia trwającą kilka miesięcy, z określonym w niej wynagrodzeniem w stawce miesięcznej. Przeliczony przychód to – opierając się na treści umowy – 4500 zł (czyli więcej niż obowiązująca kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, wynosząca 4300 zł). Zatem za wrzesień 2023 roku zleceniodawca musi opłacić składkę na Fundusz Pracy od wypłaconego zleceniobiorcy w tym miesiącu faktycznie przychodu, tj. od kwoty 2500 zł, gdyż przychód w przeliczeniu na pełny miesiąc jest wyższy od minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Osoby fizyczne będące zleceniodawcami, lecz niezatrudniające pracowników (a zatem niemające statusu pracodawcy) nie są zobowiązane do opłacania składek na Fundusz Pracy za osoby, które zatrudniają w ramach umów zlecenia. Obowiązek taki ciąży bowiem wyłącznie na zleceniodawcach będących pracodawcami lub jednostkami organizacyjnymi (art. 104 ust. 1 pkt 1 ustawy).
Przykład 3.
Osoba fizyczna, prowadząca firmę świadczącą usługi sprzątania pomieszczeń biurowych, zatrudnia wyłącznie zleceniobiorców. Podlegają oni obowiązkowi ubezpieczenia emerytalnego i ubezpieczeń rentowych. Każdy z nich osiąga przychód z umowy zlecenia w wysokości 4500 zł. Pomimo że wspomniany przychód jest wyższy od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (4300 zł w II połowie 2024 roku), zleceniodawca nie ma obowiązku opłacenia składki na Fundusz Pracy za zleceniobiorców, gdyż jest on osobą fizyczną, a nie pracodawcą (nie zatrudnia nikogo w ramach stosunku pracy) lub jednostką organizacyjną.
Jeżeli ubezpieczony (zleceniobiorca) podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i ubezpieczeniom rentowym z więcej niż 1 tytułu, obowiązek opłacania składek na Fundusz Pracy powstaje, gdy łączna kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tych tytułów wyniesie co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę (art. 104 ust. 2 ustawy). W takich przypadkach ubezpieczony składa stosowne oświadczenie każdemu pracodawcy.
Przykład 4.
Dana osoba jest zatrudniona w drugim półroczu 2024 roku w ramach stosunku pracy, w wymiarze ¼ etatu, oraz – w innej niż pracodawca jednostce organizacyjnej – w ramach umowy zlecenia. Miesięczny przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu umowy o pracę wynosi 1000 zł, a z tytułu umowy zlecenia – 2000 zł. Suma przychodów, czyli 3000 zł jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, które w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2024 roku wynosi 4300 zł. W związku z tym ani pracodawca, ani zleceniodawca wspomnianej osoby nie mają obowiązku opłacania w analizowanym okresie składki na Fundusz Pracy.
Nie opłaca się składek na Fundusz Pracy za osoby, które osiągnęły wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn (art. 104b ust. 2 ustawy). Jeżeli osiągnięcie wspomnianego wieku następuje w trakcie miesiąca kalendarzowego, zwolnienie z obowiązku opłacania składek obowiązuje dopiero od następnego miesiąca. Jeśli jednak ukończenie 55. lub 60. roku życia następuje pierwszego dnia danego miesiąca, zwolnienie z obowiązku opłacania tych składek przysługuje już od tego miesiąca.
Przykład 5.
Firma zatrudnia w ramach umowy zlecenia 2 osoby. Pierwsza z nich – kobieta – ukończyła 55 lat 3 marca. Drugi zleceniobiorca – mężczyzna – osiągnął wiek 60 lat 1 maja. W tych okolicznościach za pierwszego zleceniobiorcę nie trzeba opłacać składki na Fundusz Pracy, począwszy od kwietnia (za marzec trzeba ją jeszcze zapłacić), a za drugiego nie trzeba jej opłacać, począwszy od maja.
Zwolnienia z obowiązku opłacania składki na FP za zleceniobiorcę uzależnione są od tego, czy zleceniobiorca osiąga przychód niższy od minimalnego wynagrodzenia za pracę, czy osiągnął określony wiek oraz czy zleceniodawca jest osobą fizyczną, niebędącą pracodawcą. Wystąpienie każdej z tych okoliczności z osobna zwalnia zleceniodawcę z obowiązku opłacenia składki.
