Przedsiębiorcy realizujący projekty dofinansowane z funduszy europejskich przyzwyczaili się do dwóch form wsparcia – dotacji bezzwrotnych i pożyczek. W perspektywie finansowej na lata 2021-2027 w tym zakresie dochodzi do zasadniczej zmiany, gdyż dostępna będzie jeszcze jedna opcja – dotacja warunkowa. Najprościej rzecz ujmując, dotacja warunkowa jest połączeniem klasycznej dotacji oraz instrumentów zwrotnych. Jak sama nazwa wskazuje, dotacja warunkowa charakteryzuje się tym, że jej całkowity lub częściowy zwrot jest uzależniony od spełnienia określonych w umowie o dofinansowanie warunków. Jakie to mogą być warunki i czy takie rozwiązanie jest korzystne dla przedsiębiorców? Odpowiadamy w artykule.
Dotacja warunkowa - jakie są podstawy prawne wprowadzenia?
Regulacje prawne dotyczące wprowadzenia przez Komisję Europejską dotacji warunkowej znajdziemy w następujących aktach prawnych:
- Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady 2021/1060 (tzw. rozporządzenie ogólne) – art. 57 stanowi m.in., że państwa członkowskie mogą udzielać beneficjentom dotacji warunkowych, które podlegają pełnemu lub częściowemu zwrotowi, zgodnie z dokumentem określającym warunki wsparcia, zwrócone przez beneficjenta środki powinny być natomiast wykorzystane zgodnie z celami danego programu do 31 grudnia 2030 roku w formie dotacji warunkowej, instrumentu finansowego lub w innej formie wsparcia;
- Ustawie o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027 – zgodnie z art. 33 dysponentem zwróconych w ramach dotacji warunkowej środków finansowych jest minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego lub zarząd województwa i są wydatkowane oraz rozliczane na warunkach określonych w porozumieniach lub umowach zawieranych z właściwymi instytucjami, w celu zaś ponownego wykorzystania środków finansowych otwierany jest rachunek w Banku Gospodarstwa Krajowego lub w innym banku do ich obsługi.
Należy wspomnieć, że rozwinięciem wymienionych przepisów będzie odpowiednio regulamin konkursu, w ramach którego instytucja zarządzająca zamierza udzielać dotacji warunkowej oraz umowa o dofinansowanie projektu.
Dotacja warunkowa W jakich programach będzie miał zastosowanie mechanizm dotacji warunkowej?
Pewnie większość przedsiębiorców zastanawia się, jak duża będzie skala wprowadzenia nowej formy wsparcia. Zakończyło się już kilka konkursów w ramach nowej perspektywy finansowej i możemy śmiało powiedzieć, że dotacja warunkowa została wdrożona tylko w kilku konkursach. Beneficjenci mogą zapoznać się ze szczegółowymi warunkami nowego instrumentu w następujących programach:
- Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki – konkurs w ramach Ścieżki Smart gdzie dotacja warunkowa będzie obowiązywać przede wszystkim w module wdrożeniowym;
- Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej – m.in. konkursy Wzornictwo w MŚP oraz Automatyzacja i robotyzacja w MŚP;
- regionalne programy operacyjne poszczególnych województw – przede wszystkim konkursy, w ramach których przewiduje się finansowanie wdrażania wyników prac badawczo-rozwojowych.
Dotacja warunkowa - jaka jest koncepcja w Ścieżce Smart?
Na początku trzeba wyraźnie podkreślić, że za udzielenie dotacji warunkowej nie są pobierane żadne dodatkowe opłaty i prowizje, a kwota dotacji warunkowej jest podzielona na 2 części – bezzwrotną oraz zwrotną, których wysokości uzależnione są od wielkości przedsiębiorstwa:
- mikro i małe przedsiębiorstwa – 50% część bezzwrotna, 50% część zwrotna;
- średnie przedsiębiorstwa – 40% część bezzwrotna, 60% część zwrotna;
- duże przedsiębiorstwo – 30% część bezzwrotna, 70% część zwrotna.
Od razu nasuwa się pytanie: kiedy należy zwrócić część zwrotną? Po 4 latach od zakończenia realizacji projektu przedsiębiorca jest zobowiązany do jednorazowej spłaty odpowiedniej części zwrotnej dofinansowania (przy czym na wniosek przedsiębiorcy zwrot środków może zostać rozłożony na raty). Należy jednak pamiętać, że w przypadku braku spłaty w terminie co najmniej 1 raty od razu wymagalna jest natychmiast cała kwota do zwrotu.
Czy cała część zwrotna podlega po 4 latach zwrotowi? Instytucja przeprowadzająca nabór wniosków postanowiła nagrodzić przedsiębiorców, którzy osiągną sukces komercyjny, czyli określone przychody z przeprowadzonej inwestycji. Sukces ten mierzony jest za pomocą wskaźnika „R”, który można obliczyć w następujący sposób: R = (suma przychodów netto z 4 lat / wysokość dotacji zwrotnej * 100%) – 100%.
Z przedstawionych informacji wynika, że poziom zwrotu jest uzależniony od wielkości przedsiębiorstwa oraz osiągniętego przez beneficjenta poziomu wskaźnika „R”. Zobaczmy, jak przedstawiają się progi dla wskaźnika „R” i jakie przypisano im wartości procentowe zwrotu „części zwrotnej dotacji warunkowej” dla MŚP. Jeżeli wskaźnik „R” wynosi:
- poniżej 20% – beneficjent oddaje 100% części zwrotnej,
- od 20%-40% – zwrot wynosi 35%,
- od 40-60% – zwrot wynosi 30%,
- od 60%-80% – zwrot wynosi 25%,
- od 80% – 90% – zwrot wynosi 20%,
- od 90%-100% – zwrot wynosi 10%,
- powyżej 100% – zwrot wynosi 5%.
Wnioskodawca składa wniosek o rozliczenie dotacji warunkowej w terminie 30 dni roboczych od upływu 4 lat od zakończenia realizacji projektu. Na prośbę beneficjenta zwrot może być rozłożony na raty, nie częstsze niż raz na kwartał, jednak okres spłaty nie może być dłuższy niż 36 miesięcy. W tym miejscu należy wspomnieć, że przedsiębiorca ma możliwość skorzystania z dodatkowego bonusu. Im szybciej zostanie dokonany zwrot części dotacji, tym kwota zwrotu będzie mniejsza. W przypadku mikro i małych przedsiębiorstw wygląda to następująco:
- 80% zwrotu – w przypadku jednorazowej spłaty do 30 dni,
- 85% zwrotu – w przypadku rozłożenia na raty do 12 miesięcy,
- 90% zwrotu – w przypadku rozłożenia na raty do 24 miesięcy,
- 100% zwrotu – w przypadku rozłożenia na raty do 36 miesięcy.
Jak wygląda dotacja warunkowa na konkretnych liczbach?
Opisany powyżej mechanizm może wydawać się bardzo skomplikowany. Jeżeli do wzorów podstawimy konkretne liczby, nie taki diabeł straszny, jak go malują. Zakładamy, że moduł wdrożeniowy o wartości 2 000 000 zł w ramach Ścieżki SMART będzie realizowało małe przedsiębiorstwo, które może liczyć na wsparcie 35% wartości projektu.
Wysokość dotacji warunkowej obliczamy w następujący sposób:
Wysokość dofinansowania – 700 000 zł (2 000 000 zł × 35%)
Część bezzwrotna dotacji – 350 000 zł (wynika to z wielkości przedsiębiorstwa)
Część zwrotna dotacji – 350 000 zł
Osiągnięty przychód po 4 latach od zakończenia realizacji projektu – zakładamy, że przychód wyniósł 600 000 zł
Wskaźnik „R” – ( 600 000 zł/350 000 × 100%) – 100% = 71,42%
Poziom zwrotu dotacji kształtuje się na poziomie – 25%
Wysokość zwrotu po 4 latach wynosi – 87 500 zł. Gdyby przedsiębiorca zdecydował się na jednorazową spłatę w terminie 30 dni od otrzymania decyzji od Instytucji Pośredniczącej, wówczas kwota ta zostałaby pomniejszona do 70 000 zł (87 500 × 80%).
W ramach Ścieżki SMART koncepcyjnie dotacja warunkowa opiera się o kryterium osiągniętych przychodów (im wyższy dochód, tym mniejszy zwrot). Przyjęcie takiego rozwiązania wydaje się bardzo zasadne. Ostatecznie to rynek (czyli zapotrzebowanie na dany produkt czy usługę) decyduje, czy wdrożenie było konieczne.
Na jakich wskaźnikach oparta jest dotacja warunkowa w Funduszach Europejskich dla Polski Wschodniej?
Regulacje dotyczące dotacji warunkowej znajdziemy również w programie Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027. Opierają się one jednak na całkowicie innych założeniach, niż ma to miejsce w Ścieżce SMART. Zobaczmy, jak to wygląda na przykładzie działań Automatyzacja i robotyzacja MŚP oraz Wzornictwo w MŚP. Załącznik nr 4 do umowy o dofinansowanie określa szczegółowe warunki zwrotu dotacji warunkowej, które uzależnione są od:
daty rozpoczęcia działalności gospodarczej przez beneficjenta w CEIDG lub KRS – jeżeli beneficjent rozpoczął działalność gospodarczą nie wcześniej niż 5 lat, licząc od daty ogłoszenia naboru dla działania (z zastrzeżeniem, że beneficjent nie został utworzony w wyniku połączenia, przekształcenia lub podziału), wówczas zwrotowi podlega 5% kwoty dofinansowania objętej dotacją warunkową.
Co w przypadku podmiotów niespełniających powyższego warunku? Wówczas w zależności od statusu beneficjenta dotacja warunkowa podlega zwrotowi w następujących wysokościach:
- 25% kwoty dofinansowania objętej dotacją warunkową dla mikro przedsiębiorstwa,
- 30% kwoty dofinansowania objętej dotacją warunkową dla małych przedsiębiorstw,
- 40% kwoty dofinansowania objętej dotacją warunkową dla średnich przedsiębiorstw.
Od powyższej zasady obowiązują 2 wyjątki. Beneficjent ma możliwość zmniejszenia powyższych kwot w przypadku spełnienia następujących warunków:
- utrzymania średniej wielkości zatrudnienia w okresie 24 miesięcy po zakończeniu realizacji projektu (wówczas procentowa wysokość zwracanej kwoty dofinansowania objęta dotacją warunkową ulega pomniejszeniu o 10 punktów procentowych),
- zwiększenia średniej wielkości zatrudnienia w okresie 24 miesięcy po zakończeniu realizacji projektu (wówczas procentowa wysokość zwracanej kwoty dofinansowania objęta dotacją warunkową ulega pomniejszeniu o 20 punktów procentowych).
Ustalenie utrzymania lub zwiększenia średniej wielkości zatrudnienia w przedsiębiorstwie beneficjenta opiera się o zaświadczenie z ZUS-u przedstawione wraz z wnioskiem o rozliczenie dotacji warunkowej.
Po lekturze artykułu większość przedsiębiorców będzie zastanawiać się, czy takie rozwiązanie jest dla nich korzystne. Jeżeli chodzi o Ścieżkę SMART, oparcie warunków zwrotu dotacji o przychody przedsiębiorstwa w ciągu 4 lat od zakończenia realizacji projektu jest bardzo dobrym rozwiązaniem. Wskaźnik jest obiektywny i łatwy do zweryfikowania. Całkowity sukces projektu powoduje, że przedsiębiorca zwraca jedynie 5% zwrotnej części dofinansowania (z możliwością rozłożenia tej spłaty na raty). W przypadku programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej podmioty prowadzące działalność krótko (do 5 lat) również zwracają jedynie 5%. W przypadku podmiotów prowadzących działalność gospodarczą powyżej 5 lat zwrot jest większy (uzależniony od wielkości przedsiębiorstwa), ale przedsiębiorca może go zdecydowanie zmniejszyć, utrzymując lub zwiększając średnią wielkość zatrudnienia. W sytuacji, gdy nowa perspektywa finansowa przewiduje coraz więcej mechanizmów zwrotnych oraz mniejsze procentowe wartości dofinansowania projektów, wprowadzenie dotacji warunkowej należy ocenić bardzo pozytywnie. Z jednoznaczną oceną mechanizmu trzeba jednak poczekać do czasu, kiedy pierwsi przedsiębiorcy zaczną dokonywać zwrotów. Wówczas dowiemy się, jak duża jest skala zwrotów.
