W toku prowadzonego postępowania podatkowego to na organie podatkowym spoczywa ciężar dowodów, co oznacza, że ma on obowiązek udowodnienia wszystkich istotnych dla sprawy faktów, które wpływają na treść rozstrzygnięcia. Nie znaczy to, że podatnik będący stroną postępowania musi pozostać bierny. Ma on bowiem uprawnienie aby przedstawić własne dowody w toku postępowania podatkowego na poparcie stawianych tez.
Dowody w toku postępowania - ogólna definicja dowodów i ich katalog
Zgodnie z ogólną teorią prawa, celem powoływania się w toku postępowania na dany dowód jest stwierdzenie faktu lub stanu faktycznego. W toku prowadzonego postępowania podatkowego dowody są ważnym instrumentem gromadzenia wiedzy i informacji na temat prawidłowości wywiązywania się przez podatników z obowiązku zapłaty podatku.
Ustawa Ordynacja podatkowa wskazuje, że jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w szczególności księgi podatkowe, o ile są prowadzone w sposób rzetelny i niewadliwy, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej oraz materiały zgromadzone w toku postępowania karnego albo postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe. Z powyższego zestawienia widać, że katalog dowodów ma charakter otwarty i o ile dany dowód nie jest sprzeczny z prawem, podatnik może go przedstawić w toku postępowania podatkowego.
Przykład 1.
Podatnik w toku postępowania powołuje się na fakty ustalone w oparciu o nielegalny podsłuch kontrahenta. Z uwagi na fakt, że nielegalne nagrywanie jest sprzeczne z prawem, dowód taki nie może zostać dopuszczony przez organ.
Możliwe jest również potwierdzenie pewnych faktów przy pomocy zaświadczenia wydanego przez kompetentny organ władzy publicznej lub też oświadczenie strony złożone na jej wniosek pod rygorem odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań.
Dowód z zeznania świadka
Co do zasady świadkiem określana jest osoba fizyczna, która ma pewną wiedzę co do okoliczności rozpatrywanych w toku postępowania podatkowego oraz jest zdolna do spostrzegania oraz komunikowania.
Ordynacja podatkowa zawiera katalog osób, które nie mogą występować jako świadkowie. W takim charakterze nie można powoływać:
-
osób niezdolnych do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń;
-
osób obowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej lub służbowej na okoliczności objęte tą tajemnicą, chyba że zostały zgodnie z przepisami zwolnione z obowiązku jej zachowania;
-
a także duchownych prawnie uznanych wyznań co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.
W zakresie prawa do odmowy zeznań w charakterze świadka, ustawodawca przyznał to uprawnienie najbliższej rodzinie strony postępowania, tj. małżonkowi, wstępnym, zstępnym, rodzeństwu, powinowatym I stopnia, a także osobom pozostającym ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo do odmowy złożenia zeznań przysługuje nadal mimo ustania stosunku małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.
Przykład 2.
Organ podatkowy w toku prowadzonego postępowania powołał na świadka byłego małżonka podatnika. Małżonek może w tym przypadku odmówić zeznań w charakterze świadka.
Od prawa do odmowy zeznań należy odróżnić prawo do odmowy udzielenia odpowiedzi na dane pytanie. Świadek posiada uprawnienie do odmowy wówczas, gdy odpowiedź mogłaby narazić świadka lub jego wyżej wymienionych bliskich na odpowiedzialność karną, karną skarbową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej. O tym, czy świadkowi przysługuje prawo odmowy składania zeznań lub prawo do odmowy udzielenia odpowiedzi na zadane pytanie, decyduje organ prowadzący postępowanie.
Przesłuchanie strony postępowania
Ustawa przewiduje również, że dowodem w postępowaniu mogą być informacje uzyskane w wyniku przesłuchania strony. Jednak aby wykorzystać ten dowód, konieczne jest uzyskanie zgody osoby występującej w roli strony postępowania. Do przesłuchania strony mają zastosowanie wszystkie przepisy dotyczące zeznań świadka, z wyjątkiem możliwości zastosowania środków przymusu.
Opinia biegłego
Biegły to osoba wezwana do wyrażenia opinii w sprawie, posiadająca informacje specjalne, która ma fachową wiedzę co do okoliczności rozpatrywanych w ramach prowadzonego postępowania podatkowego. Inicjatywa powołania osoby biegłego należy zarówno do organu skarbowego, jak i do strony postępowania. Warto pamiętać, że Ordynacja podatkowa daje organowi podatkowemu swobodę wykorzystania opinii biegłego przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy.
Sankcje stosowane wobec świadków i biegłych
W przypadku gdy świadkowie lub biegli nie wykonują nałożonych na nich obowiązków, mogą narazić się na stosowne sankcje. Otóż ww. osoby, jeżeli pomimo prawidłowego wezwania organu podatkowego:
-
nie stawili się osobiście bez uzasadnionej przyczyny, mimo że byli do tego zobowiązani;
-
bezzasadnie odmówili lub nie dokonali w terminie wyznaczonym w wezwaniu złożenia zeznań, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin;
-
bezzasadnie odmówili okazania lub nie przedstawili w wyznaczonym terminie dokumentów, których obowiązek posiadania wynika z przepisów prawa, ksiąg podatkowych, dowodów księgowych będących podstawą zapisów w tych księgach;
-
bez zezwolenia organu opuścili miejsce przeprowadzenia czynności przed jej zakończeniem
- mogą zostać ukarani karą porządkową w wysokości do 2800 zł.
Jak już zostało powiedziane powyżej, przepis ten nie dotyczy podatnika przesłuchiwanego jako strona postępowania.
Przykład 3.
Podatnik będący stroną postępowania odmówił złożenia wyjaśnień. Z tego tytułu nie może zostać ukarany karą porządkową. Jeżeli w podobnej sytuacji świadek odmówiłby niezasadnie złożenia zeznania, może zostać ukarany tą sankcją.
