Franczyza to model biznesowy, który jest znany i ceniony na całym świecie. Co to jest franczyza? Jakie są jej zalety? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.
Franczyza - co to jest?
Franczyza to działalność gospodarcza prowadzona pod szyldem sieci, czyli franczyzodawcy. Oznacza to, że przedsiębiorca, który jest franczyzobiorcą działa we własnym imieniu i na własny rachunek, ale zgodnie z koncepcją określoną przez franczyzodawcę, który przekazuje mu swoje know-how oraz koncepcję na biznes. Prawa i obowiązki obu stron reguluje umowa franczyzy, która jest podstawą do nawiązania tego typu współpracy. Warto również mieć świadomość, że funkcjonują różne rodzaje franczyzy, które wyróżnia się w zależności od przyjętego kryterium.
Podział franczyzy ze względu na rodzaj działalności
Podstawowym kryterium wyróżniającym typy franczyzy jest podział według rodzaju prowadzonej działalności. W tym przypadku wyróżnia się:
- franczyzę dystrybucyjną - franczyzodawca udostępnia swoje know-how w zakresie asortymentu towaru oraz wiedzy o jego sprzedaży. Franczyzobiorca prowadzi więc sprzedaż pod szyldem znanej marki;
- franczyzę usługową - franczyzobiorca przekazuje know-how w zakresie procedur wykonywanych usług. Franczyzobiorca prowadzi więc punkt usługowy pod znaną marką.
Podział franczyzy ze względu na rodzaj know-how
Innym kryterium podziału franczyzy może być rodzaj know-how. W takiej sytuacji wyróżnia się:
- franczyzę dystrybucji produktu - w tym przypadku udostępniane jest know-how obejmujące wyłącznie asortyment produktów lub usług;
- franczyzę koncepcji działalności - w takiej sytuacji przekazywane know-how obejmuje całą koncepcję prowadzenia działalności gospodarczej.
Podział franczyzy ze względu na organizację systemu
Franczyzę można sklasyfikować również pod względem organizacji systemu. W takim przypadku wyróżnia się:
- franczyzę bezpośrednią, która jest zdecydowanie najprostszym sposobem na otwarcie biznesu franczyzowego. W takiej sytuacji obie strony, czyli franczyzodawca i franczyzobiorca zawierają ze sobą bezpośrednio umowę franczyzową. Istotny jest również fakt, że franczyzodawca zobowiązuje się do samodzielnego nadzorowania współpracy, a także pomocy, doradztwa, szkolenia pracowników franczyzobiorcy, czy działań promocyjnych i marketingowych;
- franczyzę wielokrotną, w przypadku której franczyzobiorca podpisując umowę franczyzową zobowiązuje się do tworzenia na określonym terenie kolejnych punktów sieci. W efekcie staje się franczyzobiorcą wielokrotnym. W tym przypadku należy pamiętać, że liczba jednostek, które mają powstać jest ściśle określona w umowie franczyzowej;
- masterfranczyzę, czyli model, w którym franczyzobiorca ma wyłączność na korzystanie z know-how oraz marki sieci na określonym terenie.
Co obejmuje pakiet franczyzowy?
W kontekście modelu franczyzowego występuje również pojęcie pakietu franczyzowego. Co oznacza? Pakiet franczyzowy jest najobszerniejszym dokumentem odnoszącym się do franczyzy, ponieważ obejmuje całą koncepcję prowadzenia działalności przekazaną przez franczyzodawcę. Obejmuje on m.in.:
- sposób wykorzystania znaku towarowego franczyzodawcy,
- know-how,
- podręcznik operacyjny,
- opis usług świadczonych przez franczyzodawcę na rzecz franczyzobiorcy,
- określenie opłat franczyzowych oraz mechanizm ich naliczania.
Jak wygląda umowa franczyzy?
Wspomniano już wcześniej, że podstawą prowadzenia działalności w oparciu o franczyzę jest zawarcie umowy franczyzowej z siecią, która udostępnia swój model biznesu. Warto również wiedzieć, że jest to umowa nienazwana, czyli nie ma prawnego unormowania. Jej postanowienia opierają się więc na zasadzie swobody umów, która umożliwia swobodne kształtowanie jej treści oraz dowolne dobranie kontrahenta. Z tego też względu nie ma ściśle określonego wzoru umowy franczyzy, ponieważ to franczyzodawca indywidualnie decyduje o tym, co ma się w niej znaleźć. Z pewnością jednak powinna zawierać:
- definicje kluczowych pojęć, które występują w treści umowy,
- postanowienia dotyczące zawarcia umowy,
- prawa i obowiązki stron franczyzodawcy i franczyzobiorcy,
- określenie sposób w jakie umowa może zostać rozwiązana oraz wskazanie potencjalnych przyczyn.
Zalety i wady franczyzy
Franczyza to model prowadzenia działalności, który posiada zarówno zalety, jak i wady. Do korzyści wynikających z bycia franczyzobiorcą zalicza się przede wszystkim:
- korzystanie ze sprawdzonego systemu biznesowego - różne badania dowodzą, że biznesy oparte na franczyzie są bardziej stabilne i rzadziej upadają;
- wsparcie ze strony franczyzodawcy - franczyzobiorca może liczyć na szeroką pomoc ze strony sieci, co znaczenie ułatwia prowadzenie biznesu;
- ograniczenie ryzyka - biznes oparty na franczyzie to sprawdzone rozwiązanie, które zdobyło już uznanie klientów. W związku z tym ryzyko jest dużo mniejsze niż w przypadku wprowadzania na rynek nowych produktów lub usług;
- redukcja kosztów na reklamę i marketing - wydatki te ponosi sieć, która odpowiada za kampanie reklamowe.
Jak już wspomniano franczyza posiada również wady. Co można do nich zaliczyć? Przede wszystkim jest to:
- nadzór ze strony franczyzodawcy - prowadząc franczyzę należy działać zgodnie z koncepcją sieci, która na bieżąco to weryfikuje;
- opłaty - za wszystkie korzyści wynikające z franczyzy należy zapłacić w formie opłat franczyzowych;
- brak możliwości kształtowania własnej marki - mimo iż przedsiębiorca działa we własnym imieniu i na własny rachunek to buduje markę sieci;
- ryzyko nieprzedłużenia umowy - należy mieć świadomość, że umowa franczyzowa zawierana jest na czas określony, co wiąże się z ryzykiem, że franczyzodawca nie będzie chciał jej przedłużyć.
Jak widać franczyza to rozwiązanie, które posiada zarówno plusy, jak i minusy. Przed podjęciem decyzji o prowadzeniu biznesu w oparciu o współpracę z siecią należy więc dokładnie przeanalizować swoje możliwości, a także potencjalne szanse i zagrożenia. Warto też z rozwagą wybrać branżę, w której chcemy działać, ponieważ obecnie franczyzodawców można spotkać praktycznie na każdym rynku.
