Pojęcie stażu nie jest jednoznaczne i może dotyczyć różnych form współpracy z pracodawcą. Powszechnie stażem nazywa się formę nauki, polegająca na zdobywaniu wiedzy i praktyki w miejscu pracy, na zasadach przypominających pracę wykonywaną na podstawie zatrudnienia na umowę o pracę. Taki staż może być odpłatny lub nie, funkcjonować np. na zasadach praktyki zawodowej, bądź być regulowany przez jakiś rodzaj umowy cywilnoprawnej. Kim jest i czym zajmuje się stażysta w firmie?
Czym jest staż?
W niniejszym artykule skupiam się na stażu, który regulowany jest przede wszystkim przez przepisy Ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. I tak Art. 2. ustęp 1. wspomnianej ustawy, w punkcie 34) definiuje ustawowe pojęcie stażu: Ilekroć w ustawie jest mowa o stażu – oznacza to nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą.
Jak widać jest to definicja dość ogólnikowa i odróżnia taką formę świadczenia pracy od zwykłego stosunku pracy, brakiem nawiązania z pracodawcą stosunku pracy (zawarcia umowy o pracę), a dotyczy przy tym osób bezrobotnych (posiadających formalnie taki status). Jak zatem nawiązać stosunek prawny w celu odbycia stażu, patrząc z perspektywy pracodawcy „zatrudnienia” stażysty?
Zagadnienie to reguluje przede wszystkim Art. 53. ustęp 1. ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy: Starosta może skierować bezrobotnych do odbycia stażu przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy do pracodawcy, rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub pełnoletniej osoby fizycznej, zamieszkującej i prowadzącej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej, w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym obejmującym obszar użytków rolnych o powierzchni przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub prowadzącej dział specjalny produkcji rolnej, o którym mowa w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.
W jaki sposób pracodawca może zawrzeć umowę ze stażystą?
Mówi o tym § 1. pkt. 1. Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 sierpnia 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych:
Uprawniony podmiot, zwany dalej organizatorem, o którym mowa w art. 53 ust. 1 i 8 oraz art. 61a ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zwanej dalej ustawą, zamierzający zorganizować staż dla bezrobotnych, składa do starosty wniosek o zawarcie umowy o zorganizowanie stażu, zawierający:
1) dane organizatora: firmą lub imię i nazwisko, siedzibę i miejsce prowadzenia działalności oraz imię i nazwisko osoby upoważnionej do reprezentowania organizatora;
2) liczbę pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy;
3) liczbę przewidywanych miejsc pracy, na których bezrobotni będą odbywać staż;
4) imię i nazwisko oraz stanowisko opiekuna bezrobotnego odbywającego staż;
5) proponowany okres odbywania stażu, nie krótszy niż 3 miesiące;
6) opis zadań, jakie będą wykonywane podczas stażu przez bezrobotnego, w tym nazwę zawodu lub specjalności, zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy, nazwę komórki organizacyjnej i stanowiska pracy oraz zakres zadań zawodowych;
7) wymagania dotyczące predyspozycji psychofizycznych i zdrowotnych, poziomu wykształcenia oraz minimalnych kwalifikacji niezbędnych do podjęcia stażu przez bezrobotnego na danym stanowisku pracy.
Pkt. 3. Rozporządzenia zastrzega jednak, że:
Bezrobotny nie może odbywać ponownie stażu u tego samego organizatora na tym samym stanowisku pracy, na którym wcześniej odbywał staż, przygotowanie zawodowe w miejscu pracy lub przygotowanie zawodowe dorosłych.
Stażysta w firmie a obowiązki pracodawcy
Pracodawca organizujący staż, nie ponosi z tego tytułu żadnych kosztów związanych z zatrudnieniem stażysty. Pokrywa je właściwy Powiatowy Urząd Pracy, przede wszystkim poprzez wypłacanie osobie bezrobotnej stypendium stażowego, w wysokości 120 proc. zasiłku dla bezrobotnych. Odprowadza także w jego imieniu składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Pracodawca, w związku z przyjęciem osoby na staż, zobowiązany jest wypełnić różne obowiązki, które są określone przede wszystkim w § 6. pkt. 1. rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych:
Organizator stażu:
1) zapoznaje bezrobotnego z programem stażu;
2) zapoznaje bezrobotnego z jego obowiązkami oraz uprawnieniami;
3) zapewnia bezrobotnemu bezpieczne i higieniczne warunki odbywania stażu na zasadach przewidzianych dla pracowników;
4) zapewnia bezrobotnemu profilaktyczną ochronę zdrowia w zakresie przewidzianym dla pracowników;
5) szkoli bezrobotnego na zasadach przewidzianych dla pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych oraz zapoznaje go z obowiązującym regulaminem pracy;
6) przydziela bezrobotnemu, na zasadach przewidzianych dla pracowników, odzież i obuwie robocze, środki ochrony indywidualnej oraz niezbędne środki higieny osobistej;
7) zapewnia bezrobotnemu, na zasadach przewidzianych dla pracowników, bezpłatne posiłki i napoje profilaktyczne.
Kto może odbywać staż?
Stażysta w firmie to nie tylko korzyści dla pracodawcy, w postaci współpracy z osobą bez konieczności ponoszenia zwykłych kosztów zatrudnienia, wyszkolenia pracownika zgodnie z polityką firmy i przygotowanie go do wykonywania konkretnych zadań, kiedy już będzie zatrudniony na umowę o pracę. Staż to również, a często przede wszystkim – korzyści dla przyszłego pracownika. Można tu wymienić możliwość zdobycia doświadczenia, zapoznania się z funkcjonowaniem firmy, sprawdzenia się na danym stanowisku, bądź stwierdzenia że „to nie dla mnie”. Nie każdy jednak może zostać skierowany na staż, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Na staż może zostać skierowana każda osoba bezrobotna. Doradca urzędowy analizuje jego sytuację, a także ocenia szanse danej osoby na rynku pracy i ustala indywidualny plan działania. Aby móc odbyć staż, należy zarejestrować się jako osoba bezrobotna we właściwym Urzędzie Pracy.
Bezrobotny ma szansę uzyskać skierowanie na staż na kilka sposobów:
-
na drodze porozumienia z pracodawcą, który składa do urzędu pracy odpowiedni wniosek i wskazuje kandydata;
-
poprzez złożenie do właściwego Powiatowego Urzędu Pracy wniosku o skierowanie na staż;
-
przyjmując propozycję udziału w stażu złożoną przez pracownika Urzędu Pracy;
-
przyjmując bon stażowy z Urzędu Pracy (może otrzymać go osoba, która nie ukończyła jeszcze 30 lat).
Dodatkową korzyścią dla osoby odbywającej staż, jest właśnie bon stażowy. Gwarantuje on bezrobotnemu skierowanie na staż do wskazanego przez niego pracodawcy, na okres 6 miesięcy. Istnieje jednak warunek – pracodawca musi zobowiązać się do zatrudnienia danej osoby po zakończeniu stażu.
Ponadto należy podkreślić, że stażysta w firmie, nie traci statusu osoby bezrobotnej. Dodatkowo przysługuje mu prawo do 2 dni wolnych, za każde 30 dni kalendarzowych odbywania stażu. Stażysta w firmie nie ma jednak prawa do urlopu bezpłatnego i okolicznościowego, ponieważ te uprawnienia związane są z umową o pracę. Okres pobierania stypendium, wlicza się do okresu pracy wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych oraz okresów składkowych.
Jaki jest czas trwania stażu?
Zgodnie z przepisami art. 53. ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, staż może trwać nie dłużej niż przez 6 miesięcy, a w przypadku osób, które nie ukończyły jeszcze 30 roku życia, okres ten jest przedłużony do 12 miesięcy.
Należy jednak pamiętać, że odrzucenie propozycji podjęcia stażu lub jego przerwanie z własnej winy, jest równoznaczne z utratą statusu osoby bezrobotnej. Starosta może rozwiązać umowę na wniosek odbywającego staż, np. wówczas, gdy pracodawca nie realizuje programu stażu lub nie dotrzymuje warunków jego organizacji.
Na koniec należy podkreślić fakt, iż staż o którym mowa w niniejszym artykule, zalicza się do okresu od którego zależą uprawnienia pracownicze, nomen omen – do stażu pracy – na podstawie zaświadczenia od starosty o odbyciu stażu.
Pracodawca musi zatem pamiętać o zaliczeniu tego okresu np. do dodatku stażowego, nagrody jubileuszowej, czy wymiaru urlopu wypoczynkowego.
