Kwestie dotyczące zwolnień lekarskich oraz zasad przysługiwania zasiłku chorobowego, a także sprawy związane z prawidłowością korzystania ze wspomnianych zwolnień stanowiły przedmiot interpelacji poselskiej. Odpowiedzi na zapytania skierowane przez grupę posłów udzielił podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS). Jakie informacje zostały zawarte w tym dokumencie oraz jak przebiega kontrola zwolnień lekarskich? Wyjaśniamy.
Interpelacja poselska w sprawie zwolnień lekarskich i zasiłku chorobowego
28 marca 2024 roku Marszałek Sejmu RP przekazał do MRPiPS interpelację grupy posłów nr 2354 w sprawie zwolnień lekarskich i zasiłku chorobowego (znak: K10INT2354), określaną dalej jako „interpelacja”.
W dokumencie tym parlamentarzyści zwrócili się do resortu pracy o odpowiedź w zakresie dotyczącym:
zasad przysługiwania pracownikowi wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłku chorobowego;
wysokości zasiłku chorobowego;
kierunku prac legislacyjnych wdrażających finansowanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) zasiłku chorobowego dla pracowników od pierwszego dnia niezdolności do pracy;
prawidłowości wystawiania zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności;
kontroli prawidłowości wystawiania zaświadczeń lekarskich.
Odpowiedź resortu pracy na interpelację poselską
Odpowiedzi na interpelację poselską nr 2354 w sprawie zwolnień lekarskich i zasiłku chorobowego udzielił 22 kwietnia 2024 roku podsekretarz stanu w MRPiPS Sebastian Gajewski.
Wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy oraz zasiłek chorobowy
Jak podkreślił przedstawiciel resortu pracy, kwestia wynagrodzenia za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby została określona przepisami Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp), natomiast zasady przyznawania zasiłku chorobowego oraz jego wysokość uregulowano w przepisach Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, dalej określanej jako „ustawa zasiłkowa”.
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną – trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia – trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego – pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu – przypomniał podsekretarz stanu.
Z kolei za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek:
choroby przypadającej w czasie ciąży albo
poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów
– trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia – trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego – pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia.
W świetle obowiązujących przepisów pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego finansowanego ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS), począwszy od 34. dnia lub odpowiednio 15. dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia – kontynuował wiceminister Gajewski.
W toku dalszych wyjaśnień reprezentant resortu pracy zaznaczył, że co do zasady miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 80% podstawy wymiaru, przy czym wspomniany zasiłek wynosi 100% podstawy wymiaru, jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży, powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów albo powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.
Kierunek prac legislacyjnych wdrażających finansowanie przez ZUS zasiłku chorobowego dla pracowników od pierwszego dnia niezdolności do pracy
Podsekretarz stanu w MRPiPS podkreślił, że 9 stycznia 2024 roku Rada Ministrów przyjęła informację o kierunku prac legislacyjnych wdrażających finansowanie przez ZUS zasiłku chorobowego dla pracowników od pierwszego dnia niezdolności do pracy. Obecnie trwają analizy skutków finansowych zaproponowanego rozwiązania w różnych wariantach.
Wiceminister dodał jednocześnie, iż konieczne jest uwzględnienie tego, że proponowane zmiany wiążą się ze wzrostem wydatków FUS, w tym funduszu chorobowego, który aktualnie pozostaje funduszem deficytowym. Zatem wprowadzenie zmian w tym zakresie musi być powiązane z koniecznością szczegółowej oceny skutków projektowanych regulacji – aby wyeliminować ewentualne ryzyka towarzyszące omawianym zmianom, m.in. takie jak możliwy wzrost nieuzasadnionej absencji chorobowej.
Wobec powyższego prowadzone są jednocześnie analizy pod kątem ewentualnych zmian przepisów dotyczących orzecznictwa lekarskiego w ZUS oraz w zakresie zmian w przepisach regulujących zasady kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich.
„Należy mieć na uwadze, że wprowadzane zmiany wymagają szerokich konsultacji z przedsiębiorcami, pracodawcami, związkami zawodowymi pracowników oraz z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych z uwagi na fakt, iż dotyczą zmian zarówno organizacyjnych, kadrowych, technicznych, jak i informatycznych” – dodał przedstawiciel resortu pracy.
Prawidłowość wystawiania zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy oraz kontrola postępowania w tym zakresie
Odnosząc się do pytania dotyczącego prawidłowości wystawiania zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, wiceminister poinformował, że na podstawie ustawy zasiłkowej prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich podlega kontroli.
Wspomnianą kontrolę wykonują lekarze orzecznicy ZUS, którzy są uprawnieni – w celu kontroli – do przeprowadzenia badania lekarskiego ubezpieczonego w wyznaczonym miejscu lub w miejscu jego pobytu.
Lekarze orzecznicy mogą także:
skierować ubezpieczonego na badanie specjalistyczne przez lekarza konsultanta ZUS;
zażądać od wystawiającego zaświadczenie lekarskie udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczącej ubezpieczonego stanowiącej podstawę wydania zaświadczenia lekarskiego lub udzielenia wyjaśnień i informacji w sprawie, jak również zlecić wykonanie badań pomocniczych w wyznaczonym terminie.
W razie ujawnienia nieprawidłowości w wystawianiu zaświadczeń lekarskich, w szczególności, gdy zaświadczenie lekarskie zostało wystawione bez:
przeprowadzenia bezpośredniego badania ubezpieczonego,
udokumentowania rozpoznania stanowiącego podstawę orzeczonej czasowej niezdolności do pracy
– ZUS może (w formie decyzji) cofnąć upoważnienie do wystawiania zaświadczeń lekarskich na okres nieprzekraczający 12 miesięcy.
W odpowiedzi na interpelację poselską przypomniano również, że na podstawie przepisów ustawy zasiłkowej ZUS oraz płatnicy składek, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, są uprawnieni do kontrolowania ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy zgodnie z ich celem.
Posekretarz stanu w MRPiPS poinformował, że w roku 2023 ZUS przeprowadził 461,2 tys. kontroli osób posiadających zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy (80,7% stanowiły kontrole w zakresie prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy, a 19,3% w zakresie prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich).
„W konsekwencji wydanych zostało 28,9 tys. decyzji wstrzymujących dalszą wypłatę zasiłków chorobowych. Kwota wstrzymanych z tego tytułu zasiłków w 2023 roku wyniosła 29,3 mln” – dodał wiceminister.
Należy jednocześnie mieć na uwadze, że przedstawione dane odnoszą się do kontroli zaświadczeń lekarskich wystawianych zarówno w trakcie udzielania świadczeń zdrowotnych ubezpieczonym podczas wizyty stacjonarnej, jak i wystawianych przez lekarzy udzielających świadczeń przy wykorzystaniu środków teleinformatycznych lub systemów łączności.
Kontrola zwolnień lekarskich i zasiłku chorobowego – podsumowanie
W odpowiedzi na interpelację poselską przedstawiciel resortu pracy poinformował m.in. o przyjęciu przez rząd informacji o kierunku prac legislacyjnych wdrażających finansowanie przez ZUS zasiłku chorobowego dla pracowników od pierwszego dnia niezdolności do pracy. Dodał jednocześnie, że zmiany powinny być powiązane z faktem prognozowanego wzrostu funduszu chorobowego, który pozostaje funduszem deficytowym. Wiceminister odniósł się także do pytania dotyczącego prawidłowości wystawiania zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności.
