Małżonkowie pozostający w ustroju wspólności małżeńskiej mogą dokonać wspólnego rozliczenia podatku dochodowego w rocznej deklaracji podatkowej. Jednocześnie w okresie, kiedy zobowiązanie podatkowe nie ulega przedawnieniu, możliwe jest dokonanie korekty zeznania. W związku z tym należy zastanowić się, jakie skutki wywoła korekta zeznań podatkowych małżonków (zeznania rocznego) złożona przez jednego z nich po ustanowieniu rozdzielności majątkowej.
Wspólne opodatkowanie małżonków
Zasada ogólna wyrażona w art. 6 ust. 1 ustawy PIT wskazuje, że małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu od osiąganych przez nich dochodów. W myśl natomiast art. 6 ust. 2 ustawy PIT możliwe jest wspólne opodatkowanie małżonków pozostających przez cały rok w ustroju wspólności małżeńskiej na wspólny wniosek wyrażony w zeznaniu podatkowym.
Wskazany przepis stanowi, że małżonkowie podlegający obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, pozostający w związku małżeńskim i we wspólności majątkowej:
- przez cały rok podatkowy albo
- od dnia zawarcia związku małżeńskiego do ostatniego dnia roku podatkowego – w przypadku, gdy związek małżeński został zawarty w trakcie roku podatkowego
– mogą być, z zastrzeżeniem ust. 8, na wspólny wniosek wyrażony w zeznaniu podatkowym, opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów określonych zgodnie z art. 9 ust. 1 i 1a, po uprzednim odliczeniu, odrębnie przez każdego z małżonków, kwot pomniejszających dochód; w tym przypadku podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków.
Wniosek, o którym mowa, może być wyrażony przez jednego z małżonków. Wyrażenie go przez jednego z małżonków traktuje się na równi ze złożeniem przez niego oświadczenia o upoważnieniu go przez jego współmałżonka do złożenia wniosku o łączne opodatkowanie ich dochodów. Oświadczenie to składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Z ww. przepisów wynika zatem jednoznacznie, że co do zasady małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu. Natomiast przy spełnieniu warunków wynikających z art. 6 ust. 2 oraz gdy nie znajdują do nich zastosowania wyłączenia wskazane w art. 6 ust. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, mają oni prawo do skorzystania z prawa do łącznego opodatkowania uzyskanego przez nich dochodu. Sposób takiego opodatkowania nie powstaje jednak z mocy prawa, lecz na skutek wniosku małżonków złożonego w zeznaniu podatkowym. Łączne opodatkowanie małżonków jest zatem ich prawem, a nie obowiązkiem, a wybór metody opodatkowania jest ich indywidualną decyzją.
Jeżeli z zeznania wynika kwota do zapłaty, osoby składające zeznanie zobowiązane są do jej uiszczenia – stosownie do art. 45 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – przed upływem terminu określonego na złożenie zeznania.
Wspólnie opodatkowani małżonkowie są jedną stroną postępowania i każdy z nich jest uprawniony do działania w imieniu obojga. W toku postępowania podatkowego małżonkowie są traktowani jak jeden podmiot (jedna strona postępowania). Skutkuje to w szczególności wydaniem jednej decyzji podatkowej (i innych rozstrzygnięć w sprawie) na imię obojga małżonków oraz kierowaniem adresowanej do nich wspólnie korespondencji bez konieczności odrębnego doręczania tej samej przesyłki każdemu z nich. W takim przypadku wystarczające jest bowiem, aby pismo doręczono tylko jednemu z małżonków (wyrok WSA we Wrocławiu z 9 października 2017 roku, I SA/Wr 642/16).
Korekta zeznań podatkowych małżonków dokonana przez jednego z nich
Z art. 81 § 1 Ordynacji podatkowej wynika, że jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej, podatnicy, płatnicy i inkasenci mogą skorygować uprzednio złożoną deklarację. Skorygowanie deklaracji następuje przez złożenie korygującej deklaracji.
Korekta deklaracji może dotyczyć każdej jej pozycji, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Skorygowanie deklaracji polega na ponownym poprawnym wypełnieniu formularza z zaznaczeniem, że w tym przypadku mamy do czynienia z korektą uprzednio złożonej deklaracji.
Przepisy Ordynacji podatkowej nie określają szczególnych terminów, w których przysługuje powyższe uprawnienie. Należy więc powiązać tę możliwość ze zobowiązaniem podatkowym, którego deklaracja (zeznanie) dotyczy. Prawo do korekty deklaracji (zeznania) istnieje tak długo, jak długo istnieje zobowiązanie podatkowe, czyli 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku (art. 70 § 1 ustawy – Ordynacja podatkowa).
Złożenie korekty przez jednego z małżonków oznacza obowiązek złożenia korekty również i przez drugiego małżonka. Przepisy prawne nie ograniczają prawa małżonka do dokonania korekty zeznania rocznego bez zgody drugiego.
W zakresie dokonanej korekty po ustanowieniu rozdzielności majątkowej należy sięgnąć do przepisów stanowiących o odpowiedzialności podatnika za zobowiązanie podatkowe. W myśl art. 26 Ordynacji podatkowej podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki.
Jednocześnie wskazać należy, że z art. 29 Ordynacji podatkowej wynika, że w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa w art. 26, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:
- zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej,
- zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu,
- ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka,
- uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.
Zgodnie z przyjętym orzecznictwem małżonek podatnika nie powinien być utożsamiany z osobą podatnika. Jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 stycznia 2006 roku (sygn. akt II FSK 146/05), jest rzeczą oczywistą, że współmałżonek odpowiadający za zaległość podatkową małżonka będącego podatnikiem nie jest zobowiązany jako podatnik i nie odpowiada za zobowiązania podatkowe, ponieważ jego zobowiązanie wynika z długu małżonka-podatnika i ograniczone jest do odpowiedzialności z majątku wspólnego.
Natomiast Sąd Najwyższy – Izba Cywilna w postanowieniu z 12 kwietnia 2022 roku (sygn. akt: I CSK 587/22) wyjaśnił, że art. 29 § 2 pkt 1 ustawy Ordynacja podatkowa pozwala organowi podatkowemu na egzekucję zaległości podatkowej jednego z małżonków, która powstała przed zniesieniem wspólności, lecz z tych składników majątku, które do czasu zawarcia umowy majątkowej wchodziły do majątku wspólnego. Innymi słowy, z punktu widzenia zobowiązań podatkowych tylko aktywa, które na skutek wyłączenia wspólności majątkowej utraciły charakter majątku wspólnego, mogą być traktowane tak, jakby nadal nimi były i tym samym mogą być przedmiotem egzekwowanych należności podatkowych. W przypadku zaś osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa w art. 26, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka.
Podobnie twierdzi Dyrektor KIS w interpretacji z 6 grudnia 2024 roku (nr 0115-KDIT2.4011.482.2024.1.MM). Wskazał, że zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz Ordynacji podatkowej małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu. Korekty zeznań podatkowych dotyczą indywidualnych zobowiązań podatkowych, za które podatnik odpowiada całym swoim majątkiem. W przypadku rozdzielności majątkowej odpowiedzialność podatnika za zobowiązania podatkowe powstałe przed zniesieniem wspólności majątkowej obejmuje także składniki majątku, które uprzednio wchodziły w skład majątku wspólnego.
Organ podatkowy stwierdził, że wnioskodawczyni odpowiada za zobowiązania podatkowe wynikające z korekt zeznań podatkowych za lata 2019–2021 dokonanych przez męża w 2024 roku. Odpowiedzialność ta obejmuje zarówno jej majątek odrębny, jak i składniki majątku, które uprzednio wchodziły w skład majątku wspólnego z mężem. Wnioskodawczyni nie może przenieść ciężaru tych zobowiązań na męża, mimo że w okresie, którego dotyczą korekty, rozliczali się wspólnie.
Natomiast w sytuacji, gdyby podatniczka nie uiściła wymaganych należności, organ podatkowy może zaspokoić swoje roszczenia nie tylko z jej majątku odrębnego, lecz także z tych składników majątku, które uprzednio wchodziły w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i małżonka.
Określając konsekwencje podatkowe jakie niesie korekta zeznań podatkowych małżonków po ustanowieniu rozdzielności majątkowej, należy wskazać, że skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej.
