Zatrudniając pracownika młodocianego, należy pamiętać, że obowiązują go inne prawa niż pozostałych pracowników. Różnice dotyczą m.in. norm czasu pracy, wymiaru urlopu wypoczynkowego czy ochrony zdrowia. Największe rozbieżności występują w przypadku zatrudniania osób młodocianych w celu przygotowania zawodowego. A jakie prawa ma młodociany, który ukończył naukę zawodu?
Pracownik młodociany
Młodociany to osoba w wieku między 15 a 18 lat (art. 190 § 1 Kodeksu pracy).Aby pracownik młodociany mógł podjąć zatrudnienie, musi mieć ukończone co najmniej gimnazjum. Dodatkowo lekarz musi stwierdzić brak przeciwwskazań do pracy danego typu (art. 191 § 1 Kodeksu pracy).
Zatrudnienie pracownika młodocianego w celu przygotowania zawodowego
Z pracownikiem młodocianym nieposiadającym kwalifikacji zawodowych, zatrudnionym w celu nauki zawodu, zawiera się umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego. Mimo że w umowie tej podaje się okres przygotowania zawodowego, ma ona charakter umowy na czas nieokreślony (art. 194 Kodeksu pracy). Zawiera się w niej również m.in. sposób dokształcania teoretycznego i wysokość wynagrodzenia (art. 195 § 1 Kodeksu pracy).
Przygotowanie zawodowe występuje w dwóch formach:
- nauka zawodu - trwa zazwyczaj od 24 do 36 miesięcy,
- przyuczenie do wykonywania określonej pracy - trwa z reguły od 3 do 6 miesięcy.
Wyjątkowo prawo pracy zezwala na zawarcie z osobą młodocianą umowy o pracę na czas określony, lecz na czas nie krótszy niż nauka zawodu. Dozwolone jest to wówczas, kiedy pracodawca zatrudnia młodocianych w większej liczbie niż ma zapotrzebowanie.
O zawarciu umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego należy poinformować wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, właściwego ze względu na adres zamieszkania młodocianego, a jeżeli pracodawca jest rzemieślnikiem - właściwą izbę rzemieślniczą.
Pracownika młodocianego obowiązują m.in.:
- inne normy czasu pracy - 8 godzin w przypadku młodocianego, który ukończył 16 lat (art. 202 § 2 Kodeksu pracy);
- zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych i porze nocnej, tj. między godziną 22.00 a 6.00 (art. 203 § 1 Kodeksu pracy);
- 30-minutowa przerwa wliczana do czasu pracy w przypadku pracy powyżej 4,5 godziny (art. 202 § 31 Kodeksu pracy);
- co najmniej 48-godzinny nieprzerwany tygodniowy odpoczynek obejmujący niedzielę (art. 203 § 3 Kodeksu pracy);
- inny wymiar urlopu wypoczynkowego;
- niższe wynagrodzenie;
- odpowiednie warunki pracy (temperatura nie wyższa niż 30 stopni, a wilgotność nie większa niż 65% oraz brak bezpośredniego oddziaływania otwartego źródła promieniowania).
Pracownik młodociany, który ukończył naukę zawodu
W związku z tym, że umowa zawarta z młodocianym, który zatrudniony jest w celu przygotowania zawodowego, jest traktowana jak umowa na czas nieokreślony, ukończenie nauki zawodu (zdanie egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe) nie oznacza zakończenia czy wygaśnięcia umowy i utraty zatrudnienia. Pracodawca też nie ma prawa wypowiedzieć młodocianemu umowy w związku z zaliczeniem egzaminu.
W sytuacji kiedy pracownik młodociany zakańcza przygotowanie zawodowe, najlepiej jest:
- rozwiązać dotychczasową umowę na mocy porozumienia stron albo
- wręczyć młodocianemu porozumienie zmieniające lub wypowiedzenie warunków pracy i płacy
i zawrzeć nową, zwykłą umowę, która będzie obowiązywała od następnego dnia po dniu zdania egzaminu.
Młodociany od dnia zawarcia umowy podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu, dlatego należy zgłosić go do ZUS-u na druku ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 20 X X. Kod ten obowiązuje do ukończenia przez osobę młodocianą 18 r.ż. lub w przypadku przedłużenia okresu nauki do czasu jej zakończenia. Po ukończeniu tego wieku lub odpowiednio zakończeniu nauki, młodocianego należy zgłosić do ZUS-u z kodem 01 10 X X.
Podsumowując, ze względu na szczególny charakter umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, młodociany, który ukończył naukę zawodu, nie traci zatrudnienia wraz z zakończeniem nauki i uzyskaniem kwalifikacji zawodowych.
