Na co dzień, aby dane przedsiębiorstwo mogło odpowiednio funkcjonować, pracodawca powierza pracownikom stosowne narzędzia, np. maszyny, odzież roboczą, środki ochrony itp. Mienie pracodawcy musi zostać odpowiednio powierzone mienie pracownikowi, a sam pracodawca zobowiązany jest do stworzenia warunków przechowywania i zabezpieczenia mienia. Co się jednak stanie, jeżeli dojdzie do nieumyślnej lub umyślnej szkody wyrządzonej przez pracownika? Jaki jest czas na dochodzenie naprawienia roszczeń?
Powierzone mienie – charakter i czas
Do mienia powierzonego przez pracodawcę zaliczamy w szczególności kosztowności, pieniądze, środki ochrony, odzież, papiery wartościowe, narzędzia i inne podobne przedmioty, np. towar pracodawcy. Mienie powierzone odnosi się do mienia z obowiązkiem zwrotu albo wyliczenia, to znaczy, że pracodawca przekazuje je pracownikowi np. w drodze inwentaryzacji lub potwierdzenie odbioru (art. 124 § 1 Kodeksu pracy).
Pracodawca ma możliwość powierzenia mienia pracownikowi indywidualnie bądź konkretnej grupie, która na podstawie zawartej umowy zgadza się na współodpowiedzialność za powierzone mienie (art. 125 § 1–2 kp). W przypadku mienia powierzonego jednemu pracownikowi, musi on wyrazić na to zgodę, jednakże nie ma określonej formy dla wyrażanej zgody, dlatego też może ona zostać dokonana pisemnie, ustnie lub w sposób dorozumiany. Natomiast samo mienie może zostać przekazany na czas określony bądź nieokreślony i wszystko będzie zależało od wykonywanej pracy przez pracownika.
Przykład 1.
Pracownik biura nieruchomości jest zobowiązany odbyć podróż służbową do innego miasta. W związku z kosztami podróży otrzymał jednorazowo sumę pieniędzy z obowiązkiem wyliczenia się.
Przykład 2.
Pracownik handlu w ramach pracy zdalnej otrzymał sprzęt elektroniczny w postaci monitorów i komputera na rok z obowiązkiem zwrotu.
Odpowiedzialność za powierzone mienie
Na podstawie przepisów Kodeksu pracy (art. 124 § 2 kp) pracownik za powierzone mienie będzie odpowiadał do pełnej wysokości za wyrządzoną szkodę. Istnieje również możliwość odpowiedzialności umownej. Wiąże się to z naprawieniem szkody przez pracownika w ramach ugody zawartej z pracodawcą. W przypadku ugody istnieje możliwość naprawienia szkody według ustaleń pracodawcy z pracownikiem, niekoniecznie do pełnej wysokości za wyrządzoną szkodę (art. 121 § 1–2 kp). Niemniej, pracownik będzie odpowiadał tylko za normalne następstwa zaniechania lub działania.
Przykład 3.
Pracownik z uprawnieniami obsługujący wózek widłowy nie zabezpieczył przewożonego na nim towaru, który się ześlizgnął i przewrócił, przez co został całkowicie zniszczony. W tym wypadku przez swoje zaniechanie będzie odpowiadał za powierzone mu mienie w postaci przewożonego towaru.
Naprawienie szkody
Kiedy już dojdzie do wyrządzenia szkody w mieniu powierzonym pracownikowi, pracownik zobowiązany jest do jej naprawienia. Szkoda może zostać naprawiona na dwa sposoby, poprzez przywrócenie do stanu poprzedniego albo w formie pieniężnej. Drugi z wymienianych sposób jest najbardziej charakterystyczny i używany w praktyce. Na wysokość odszkodowania będzie się składała wysokość szkody, przyczynienie się innych osób, treść ugody oraz całokształt okoliczności, który doprowadził do zdarzenia.
Termin przedawnienia – wina nieumyślna
W przypadku, kiedy dochodzi do wyrządzenia szkody przez pracownika z winy nieumyślnej, czyli lekkomyślności bądź niedbalstwa, zastosowanie będą miały przepisy Kodeksu pracy (art. 291 kp). Kluczowym aspektem jest wiedza pracodawcy o dokonanej szkodzie oraz jej sprawcy, ponieważ od momentu uzyskania wiadomości o powstałej szkodzie i pracowniku, który jej dokonał, zaczyna się bieg terminu przedawnienia na dochodzenie roszczenia przez pracodawcę, który wynosi rok.
Pracodawca nie musi posiadać wiedzy o wysokości szkody, a informację o zaistniałej szkodzie może uzyskać ze struktur wewnętrznych przedsiębiorstwa lub z zewnątrz. W przypadku, kiedy dokonuje on czynności zmierzających do ustalenia szkody i jej sprawcy, to nie wlicza się tego do biegu przedawnienia.
W skrócie pracodawca ma rok na domaganie się naprawienia szkody od momentu uzyskania wiadomości o niej i odpowiedzialnym pracowniku, ale maksymalnie może tego dokonać w ciągu 3 lat od jej wyrządzenia.
Przykład 4.
Pracodawca 21 stycznia 2021 roku dowiedział się o zniszczonym komputerze, który został powierzony jednemu z pracowników – Janowi Kowalskiemu. Pan Jan przyznał się do szkody i powiedział, że zdarzenie to nastąpiło 15 stycznia 2021 roku. Od 21 stycznia 2021 roku pracodawca ma rok na dochodzenie roszczeń o naprawienie szkody. W tym przypadku ma czas do 21 stycznia 2022 roku, ponieważ 22 styczna 2022 roku roszczenie będzie już przedawnione. Gdyby pracodawca dowiedział się o tym w późniejszym czasie, to maksymalnie ma czas na dochodzenie swoich roszczeń do 15 stycznia 2024 roku, czyli 3 lata od wyrządzenia szkody.
Termin przedawnienia – wina umyślna
Sprawa przedawnienia wygląda inaczej, kiedy pracownik dokonał szkody w sposób umyślny, czyli chce wyrządzić szkodę i jest w pełni świadomy swojego postępowania. W tym wypadku zastosowanie będą miały przepisy Kodeksu cywilnego (art. 415), a termin przedawnienia roszczeń znacznie się wydłuża.
Przykład 5.
Pan Janusz pracujący na budowie wściekł się na swojego pracodawcę, ponieważ nie pozwolił mu on wyjść wcześniej ze względu na brak wcześniejszej informacji oraz nadmiar pracy. Pan Janusz pod wpływem emocji zniszczył betoniarkę, której używał. W ramach tego pracodawca może żądać od niego naprawienia szkody za umyślne wyrządzenie szkody.
Pracodawca może domagać się naprawienia szkody w ciągu 3 lat od dnia, w którym dowiedział się o szkodzie oraz osobie, która ją wyrządziła albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się o tym dowiedzieć. Niemniej, poszkodowany, czyli pracodawca, może rościć o naprawienie szkody maksymalnie w ciągu 10 lat od zdarzenia, które ją spowodowało (art. 442¹ kc).
W okoliczności, kiedy szkoda zostanie spowodowana w ramach przestępstwa lub występku, pracodawca ma możliwość dochodzenia swoich roszczeń przez 20 lat od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na czas, w którym pracodawca dowiedział się o szkodzie i jej sprawcy.
