Zdarza się, że młodzi przedsiębiorcy rozpoczynający działalność gospodarczą korzystają z pomocy własnej rodziny. Często polega ona na możliwości korzystania z nieruchomości, gdyż ich samodzielny wynajem stanowi znaczny koszt dla początkującego przedsiębiorcy. Sprawdź, czy nieodpłatne użyczenie lokalu użytkowego powinno być opodatkowane podatkiem VAT.
Co podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej jako ustawa o VAT) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów, a także odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Ustawodawca w art. 7 ust. 1 ustawy o VAT zawarł definicję dostawy towarów, czyli przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.
Świadczenie usług (patrz art. 8 ust. 1 ustawy o VAT) to każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. Świadczeniem usług jest również:
przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
Ustawodawca uznał, że powyższe czynności winny być odpłatne. W szczególnych przypadkach jednak również świadczenie usług nieodpłatnie jest opodatkowane.
Nieodpłatne świadczenie usług – opodatkowanie podatkiem VAT
W niektórych sytuacjach nieodpłatne świadczenie usług również podlega opodatkowaniu VAT (patrz art. 8 ust. 2 ustawy o VAT). Za odpłatne świadczenie usług uznaje się:
użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osoby prawne, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych;
nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osoby prawne, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.
Przepis art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT zawęża się wyłącznie do tych spośród usług nieodpłatnych, które spełniają dwa warunki w nim wymienione. Po pierwsze dotyczy tylko użycia towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, a po drugie tylko tych sytuacji, w których podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego zapłaconego przy nabyciu przedmiotowych towarów.
Innymi słowy przepis powyższy znajduje zastosowanie jedynie do tych usług nieodpłatnych, wskazanych w art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy, które służą celom innym niż działalność gospodarcza podatnika, a podatnikowi przysługiwało w związku z nimi prawo do odliczenia podatku naliczonego. Jeśli któryś z wymienionych warunków nie jest spełniony, nie może być mowy o potraktowaniu usługi świadczonej nieodpłatnie jako usługi odpłatnej.
Treść powołanego art. 8 ust. 2 pkt 2 stanowi, że dla ustalenia, czy konkretne nieodpłatne świadczenie usług podlega opodatkowaniu na podstawie tego przepisu, istotne jest ustalenie celu takiego świadczenia. Jeżeli nieodpłatne świadczenie wpisuje się w cel prowadzonej działalności gospodarczej, wtedy przesłanka uznania takiej nieodpłatnej czynności za odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu nie zostanie spełniona. Stwierdzenie takie uzależnione jest od konkretnych okoliczności, jakie w danej sprawie występują.
Pojęcie działalności gospodarczej
Nieodpłatne świadczenie usług podlega opodatkowaniu VAT, jeśli jest ono związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Pojęcie „działalność gospodarcza” zostało zdefiniowane w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, zgodnie z którym obejmuje ona wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Jeśli nieodpłatna usługa jest związana z prowadzoną działalnością, to podlega opodatkowaniu.
Nieodpłatne użyczenie lokalu
Podatnicy często nieodpłatnie korzystają z nieruchomości swoich bliskich. Warto przedstawić to w formie poniższego przykładu.
Przykład 1.
Podatnik prowadzi dużą hurtownię. Po ukończeniu szkoły jego syn postanowił również prowadzić działalność handlową (internetowy sklep). Ojciec postanowił użyczyć mu jedno z pomieszczeń w swojej hurtowni. Podatnik zastanawia się, czy powyższe użyczenie jest opodatkowane podatkiem VAT. W tym przypadku użyczenie jest związane z prowadzoną działalnością gospodarczą i winno być opodatkowane VAT.
Powyższe potwierdza interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 20 lutego 2017 r.:
„W świetle powyższego stwierdzić należy, że wnioskodawca czynność nieodpłatnego użyczenia środków trwałych zobowiązany jest opodatkować stawką w wysokości 23% i udokumentować tą czynność fakturą wystawioną na rzecz małżonka, zgodnie z powołanymi wyżej przepisami. W konsekwencji Wnioskodawca będzie zobowiązany do obliczenia i uiszczenia należnego podatku z tytułu nieodpłatnego użyczenia środków trwałych”.
W jaki sposób dokumentować nieodpłatne świadczenie usług
Zarówno w treści ustawy o podatku od towarów i usług, jak i w jej przepisach wykonawczych ustawodawca nie przewidział opodatkowania nieodpłatnego użyczenia zrównanego z odpłatnym świadczeniem usług stawkami obniżonymi lub zwolnienie od podatku. Fakturę VAT wystawiamy w przypadku:
sprzedaży, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 i 5 oraz ust. 1a, w których usługodawca lub dokonujący dostawy towarów nie rozlicza podatku należnego i faktura dokumentująca te transakcje nie jest wystawiana przez usługobiorcę lub nabywcę towarów w imieniu i na rzecz usługodawcy lub dokonującego dostawy towarów;
dostawy towarów i świadczenia usług dokonywanych przez podatnika posiadającego na terytorium kraju siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, z którego dokonywane są te czynności, a w przypadku braku na terytorium kraju siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, posiadającego na terytorium kraju stałe miejsce zamieszkania albo zwykłe miejsce pobytu, z którego dokonywane są te czynności, w przypadku gdy miejscem świadczenia jest terytorium:
państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju, a osobą zobowiązaną do zapłaty podatku od wartości dodanej jest nabywca towaru lub usługobiorca i faktura dokumentująca te czynności nie jest wystawiana przez tego nabywcę lub usługobiorcę w imieniu i na rzecz podatnika,
państwa trzeciego.
