Warunki zatrudnienia, jakie zostały określone w umowie o pracę, mają wiążący charakter zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika. W okresie trwania stosunku pracy może dojść do sytuacji, w której konieczne będzie dokonanie zmian w zakresie postanowień umownych — jest to dozwolone np. w drodze wypowiedzenia zmieniającego. Modyfikacja treści stosunku pracy jest także możliwa przez porozumienie zmieniające. Czy w takim trybie jest dopuszczalne zawarcie porozumienia z pracownikiem w celu obniżenia wynagrodzenia związanego ze zmianą stanowiska pracy? Więcej informacji na ten temat w artykule.
Porozumienie zmieniające — charakterystyka postępowania w odniesieniu do modyfikacji treści stosunku pracy
W przeciwieństwie do procedury wypowiedzenia zmieniającego porozumienie zmieniające nie jest uregulowane w żadnym konkretnym przepisie Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku — Kodeks pracy (kp). Uwzględnia się natomiast w tym przypadku jedną z ogólnych zasad prawa pracy (art. 11 kp), zgodnie z którą nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika. Skoro zatem u podstaw nawiązania stosunku pracy leży zgodne działanie stron, to mogą one również dokonać zmian za porozumieniem w zakresie treści warunków umownych.
Jak już wspomnieliśmy, porozumienie zmieniające nie jest szczegółowo unormowane przez regulacje kp. Jednocześnie mają do tego trybu zastosowanie pewne postanowienia Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku — Kodeks cywilny (kc), co umożliwia przepis odsyłający, czyli art. 300 kp.
Warto podkreślić, że dokonanie porozumienia zmieniającego wymaga spełnienia określonych wymogów, zgodnie bowiem z art. 29 § 4 kp zmiana warunków umowy o pracę wymaga formy pisemnej. Modyfikacja dokonana wyłącznie w formie ustnej jest wprawdzie ważna, jednak w świetle przywołanego przepisu – wadliwa.
Porozumienie zmieniające — jakie elementy stosunku pracy mogą być modyfikowane oraz od kiedy obowiązują?
Czy przy stosowaniu procedury porozumienia zmieniającego istnieją jakieś ograniczenia natury przedmiotowej?
Oznacza to zatem, że porozumienie zmieniające można zastosować w szczególności przy zmianie:
warunków płacowych,
warunków zatrudnienia,
rodzaju umowy o pracę.
Inicjatorem zmiany warunków zatrudnienia w trybie porozumienia zmieniającego może być zarówno pracodawca, jak i pracownik. W świetle wyroku Sądu Najwyższego z 17 września 1997 roku pracodawca nie jest jednak obowiązany do przyjęcia propozycji pracownika (I PKN 268/97, OSNAPiUS 1998, nr 13 poz. 393).
Strony stosunku pracy powinny zgodnie wskazać termin, od którego uzgodnione zmiany będą obowiązywać. W razie braku uzgodnienia w tym zakresie — przyjmuje się, że modyfikacje w przedmiocie postanowień umownych obowiązują od daty zawarcia porozumienia zmieniającego.
Porozumienie zmieniające a modyfikacja warunków wynagradzania na niekorzyść pracownika
Jedną z przesłanek zastosowania porozumienia zmieniającego jest modyfikacja w zakresie wynagradzania pracownika.
Wspomnieliśmy już, że korekty treści umowy o pracę w tym zakresie są dopuszczalne, czy mogą jednak wprowadzić również zmiany na niekorzyść pracownika?
Mówiąc krótko, niekorzystna dla pracownika zmiana w zakresie płacowym jest dopuszczalna w drodze porozumienia zmieniającego.
Należy jednocześnie pamiętać o dopełnieniu niezbędnych formalności związanych z trybem modyfikacji zasad wynagradzania, tak aby nowe postanowienia były odpowiednio sformułowane. Była już mowa o tym, że porozumienie powinno zostać zawarte w formie pisemnej.
Przykład 1.
Pracodawca i pracownik postanowili zawrzeć porozumienie zmieniające w zakresie warunków wynagradzania na niekorzyść pracownika (ze względu na jego sytuację osobistą). W pisemnym dokumencie należy zamieścić oświadczenie stron wskazujące rodzaj oraz zakres zmian, a także nowe warunki zatrudnienia. Z oświadczenia tego powinno także wynikać, że pozostałe warunki pracy pozostają bez zmian. Pożądane jest ponadto określenie terminu, od którego nowe warunki będą obowiązywać.
Jeżeli np. pracownik jest wynagradzany na podstawie minimalnej stawki wynagrodzenia obowiązującej w danym roku kalendarzowym, to w trybie porozumienia zmieniającego nie można obniżyć jego pensji poniżej minimalnego wynagrodzenia za pracę (chyba że wynika to ze zmniejszenia dotychczasowego etatu).
Porozumienie z pracownikiem w celu obniżenia wynagrodzenia związanego ze zmianą stanowiska pracy
Czy istnieje możliwość zmiany stanowiska pracy połączonej z obniżeniem wynagrodzenia pracownika na podstawie porozumienia zmieniającego? W świetle uprzednio omówionych zasad, według których w powyższym trybie można dokonać modyfikacji wszystkich elementów stosunku pracy, nie ma ku temu przeszkód. Oczywiście w tym przypadku należy również dopełnić wszelkich formalności oraz pamiętać o niedopuszczalności stosowania postanowień mniej korzystnych niż wynikające z przepisów określających minimalne wynagrodzenie za pracę.
Przykład 2.
Pracownik będący rencistą zwrócił się do pracodawcy o przeniesienie na inne stanowisko pracy, na którym nie przysługują dodatkowe składniki wynagrodzenia. Spowoduje to obniżenie wynagrodzenia, pracownik jednak akceptuje to rozwiązanie, ponieważ dorabia sobie do renty i w związku ze zmianą limitów zarobkowych obowiązujących w ZUS-ie oznacza to zmniejszenie świadczeń przy zachowaniu dotychczasowego uposażenia. Propozycja pracownika dotyczy zmiany za porozumieniem stron. Pracodawca może przyjąć ofertę pracownika, ponieważ jest to możliwe ze względu na organizację pracy.
Zastosowanie porozumienia zmieniającego jest zatem dozwolone w powyższych okolicznościach, tym bardziej że z wnioskiem o zmianę wystąpił pracownik.
Czy dopuszczalne jest zawarcie porozumienia z pracownikiem w celu obniżenia wynagrodzenia związanego ze zmianą stanowiska pracy? Podsumowanie
Porozumienie zmieniające jest najmniej sformalizowanym sposobem zmiany treści łączącego strony stosunku pracy. Niemniej pewne formalności, takie jak pisemna forma i określone zapisy, powinny być dochowane. Przy zastosowaniu porozumienia zmieniającego strony mogą dokonać modyfikacji w zakresie wszystkich postanowień umowy o pracę. Jeżeli pracownik wystąpi z wnioskiem o zmianę stanowiska pracy połączoną z obniżeniem wynagrodzenia, pracodawca powinien rozważyć taką propozycję.
