Ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy - ile wynoszą składki zus?

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, niezależnie od jej rodzaju, podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy trwa od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności do dnia zakończenia jej prowadzenia, z wyłączeniem okresu, na jaki zawiesiła prowadzenie tej działalności.

Ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy a preferencyjne składki 

Osoby, które rozpoczęły prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej po 25 sierpnia 2005 r. mają możliwość opłacania składki na ubezpieczenia społeczne na preferencyjnych warunkach. Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności jest kwota zadeklarowana, jednak nie niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Dodatkowo osoby te nie mają obowiązku opłacania składki na Fundusz Pracy.

• prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność,

• wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Preferencyjne składki na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy przysługują tylko osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą na mocy przepisów o działalności gospodarczej bądź innych przepisów szczególnych, w tym wspólników spółki cywilnej.

Za działalność gospodarczą uznaje się natomiast zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową, a także poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż oraz działalność zawodową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły. W związku z powyższym, wykonywanie wolnego zawodu np. lekarza jest także uznawane za działalność gospodarczą.

Jak już wcześniej wspomniano, podstawa opłacanych składek nie może być niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę. W związku z tym suma składek społecznych łącznie z chorobowym w roku 2017 nie może być niższa niż 179,82 zł (bez składki wypadkowej).

Preferencyjne minimalne składki na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy

* Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalana jest zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 1005). 

Prawo do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy na preferencyjnych warunkach przysługuje przez okres 24 miesięcy kalendarzowych. Okres ten liczony jest od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, a nie od daty powstania obowiązku ubezpieczeniowego.

Ubezpieczenie społeczne i zdrowotne przedsiębiorcy

Osoby prowadzące działalność gospodarczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. W ich przypadku obowiązek dotyczy również ubezpieczenia zdrowotnego.

Z kolei ubezpieczenie chorobowe u osób prowadzących działalność gospodarczą jest dobrowolne. Podlega się mu od dnia wskazanego we wniosku o objęcie ubezpieczeniem, jednak nie wcześniej niż od dnia zgłoszenia wniosku, którego dokonuje się na formularzu ZUS ZUA.

Zgodnie z art. 13 pkt 4 ustawy o sus osoba, która prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na mocy przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

Zawieszenie działalności gospodarczej wywiera prawne skutki w zakresie ubezpieczeń:

• od dnia zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej,

• do dnia poprzedzającego dzień wznowienia wykonywania działalności gospodarczej.

Gdy mowa o wspólnikach spółki cywilnej, zawieszenie działalności powoduje ustanie ubezpieczeń społecznych wszystkich wspólników.

W trakcie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, a więc w okresie niepodlegania ubezpieczeniom, osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą na mocy przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych:

1. mogą dobrowolnie skorzystać z ubezpieczenia emerytalnego i rentowego na zasadach przysługujących osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą,

2. mogą przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego w dowolnym momencie w okresie niepodlegania ubezpieczeniom z powodu zawieszenia wykonywania działalności,

• zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o sus, objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, jednak nie wcześniej niż od dnia zgłoszenia wniosku,

• zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy o sus, ustanie dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego następuje od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, jednak nie wcześniej niż od dnia zgłoszenia wniosku lub od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który składka należna za te ubezpieczenia nie została opłacona w terminie bądź też od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom,

      3. nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu.

Konstrukcja ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy

Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy jest kwota zadeklarowana, jednak nie niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.

Zgodnie z art. 18 ust. 8 ustawy o sus: “podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe ubezpieczonych (...) stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku”. Przeciętne wynagrodzenie w roku 2016 wynosi 4055 zł.

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy w roku 2017 wynosi: 60% z 4263 = 2557,80 zł.

Osoba, która prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą na mocy przepisów o działalności gospodarczej bądź innych przepisów szczególnych, ma możliwość opłacania składki na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy na preferencyjnych warunkach. Prawo to przysługuje przez okres 24 miesięcy kalendarzowych, liczony od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej. Podstawę wymiaru składek na przedmiotowe ubezpieczenia stanowi wówczas zadeklarowana kwota, jednak nie niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę. W roku 2017 wynosi ona: 30% z 2000 zł = 600 zł.

Wzorując się na podanych wyżej podstawach, składki na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy w roku 2017 wynoszą:

Art. 18 ust. 9 ww. ustawy wskazuje, iż “za miesiąc,w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu”. Ponadto, zgodnie z art. 18 ust. 10 ww. ustawy, na takich samych zasadach zmniejsza się podstawę wymiaru składek, jeśli mowa o “(...) niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku”.

Podstawa ubezpieczenia zdrowotnego

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osób z nimi współpracujących definiuje art. 81 ust. 2 ustawy zdrowotnej. Stanowi ją “(...) zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku”.

W IV kwartale 2016 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw wyniosło 4404,17 zł, a więc podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 75% z 4404,17 zł = 3303,13 zł.

Skoro podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność oraz osób z nimi współpracujących w roku 2017 wynosi 3303,13 zł, to składka jest równa kwocie 297,28 zł (3303,13 zł*9%), która podlega odliczeniu od podatku w wysokości 255,99 zł (3303,13*7,75%).

Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna. Wiąże się to z tym, że podstawa wymiaru tej składki nie podlega zmniejszeniu w przypadku rozpoczęcia bądź zakończenia działalności (współpracy) w trakcie miesiąca lub w sytuacji, gdy osoba prowadząca działalność (współpracująca) spełnia warunki do przyznania zasiłku.

Składka na Fundusz Pracy

Osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność, opłacają za siebie, a także za osobę współpracującą składkę na Fundusz Pracy wynoszącą 2,45% podstawy wymiaru.

Ustala się ją od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy czyli emerytalne i rentowe, wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Osoby prowadzące działalność, które opłacają składki na ubezpieczenie społeczne za siebie na preferencyjnych warunkach są zwolnione z opłacania również za siebie składki na Fundusz Pracy. Chyba, że osoba ta posiada dodatkowo inny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i łączna kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę,

Składki na Fundusz Pracy nie opłaca się za osoby, które nie osiągnęły wieku wynoszącego co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn.

Zasady i tryby opłacania składek

Jakie dokumenty należy złożyć do ZUS?

Moment rozpoczęcia wykonywania działalności wiąże się z obowiązkiem zgłoszenia przedsiębiorcy do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowego, wypadkowego oraz zdrowotnego. Formalności należy dokonać w terminie 7 dni od momentu powstania obowiązku ubezpieczeń, a więc od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności. Służy temu formularz ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 05 xx xx.

Rozpoczęcie działalności wiąże się również z obowiązkiem zgłoszenia do ZUS płatnika składek (w przypadku zatrudniania pracowników). Przedsiębiorca będący osobą fizyczną, rozpoczynający po raz pierwszy prowadzenie działalności gospodarczej jednoosobowo lub w formie spółki cywilnej, składa w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Wypełnia w tym celu formularz CEIDG-1. Dane zawarte przez niego w tym wniosku są przekazywane do ZUS, który następnie na ich podstawie sporządza za przedsiębiorcę zgłoszenie płatnika składek na formularzu ZUS ZFA. W razie potrzeby (tj. w zależności od sytuacji danego płatnika) należy dodatkowo wypełnić część CEIDG-RB wniosku o wpis (Informacja o rachunkach bankowych) i/lub część CEIDG-MW, która dotyczy dodatkowych adresów prowadzenia działalności gospodarczej. ZUS na podstawie danych zawartych w tych formularzach otrzymanych z organu ewidencyjnego z urzędu sporządzi dokumenty ZUS ZBA - informacja o numerach rachunków bankowych płatnika składek i/lub ZUS ZAA - adresy prowadzenia działalności gospodarczej przez płatnika składek.

Gdy przedsiębiorca zatrudni pracowników, to także te osoby zobowiązany jest samodzielnie zgłosić w ciągu 7 dni do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

Osoba prowadząca działalność, której kod tytułu ubezpieczeń uległ zmianie powinna:

• wyrejestrować się z dotychczasowym kodem tytułu ubezpieczeń za pomocą formularza ZUS ZWUA,

• zgłosić się do ubezpieczeń z nowym kodem ubezpieczenia za pomocą formularza ZUS ZUA/ZUS ZZA.

W jakim terminie należy składać dokumenty rozliczeniowe i opłacać składki do ZUS?

Osoba samodzielnie prowadząca działalność gospodarczą wykazuje składki na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy oraz ubezpieczenie zdrowotne w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA do 10. dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni. W terminie tym zobowiązana jest również do ich opłacenia. W przypadku, gdy osoba ta jest płatnikiem składek np. za pracowników, obowiązkiem jej jest złożenie dokumentów rozliczeniowych oraz opłacenie składek w terminie do 15. dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni.

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą i opłacające składki wyłącznie za siebie i/lub osoby współpracujące od odpowiedniej minimalnej podstawy są zwolnione z obowiązku składania miesięcznych deklaracji rozliczeniowych za kolejne miesiące, w przypadku, gdy nic nie zmienia się w stosunku do danych wykazanych w ostatnio złożonych dokumentach rozliczeniowych. Zwolnienie ww. osób ze składania dokumentów rozliczeniowych dotyczy również sytuacji, gdy następuje zmiana w ostatnio przekazanych do ZUS dokumentach, ale wynika ona jedynie ze zmiany wysokości minimalnego/przeciętnego wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru.

Nowe kody tytułu ubezpieczeń

1 stycznia 2016 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 listopada 2015 r., które zmienia dotychczasowe rozporządzenie dotyczące określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów.

Powyższe rozporządzenie wprowadza szereg nowych kodów ubezpieczeniowych, a także modyfikuje te, które obowiązują obecnie.

Zgodnie z załącznikiem nr 18 do ww. rozporządzenia powstają nowe kody ubezpieczeniowe, które:

1. obowiązują od 1 stycznia 2016:

„05 80 – osoba prowadząca pozarolniczą działalność, której zasiłek macierzyński nie przekracza kwoty świadczenia rodzicielskiego,

05 81 – osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, której zasiłek macierzyński nie przekracza kwoty świadczenia rodzicielskiego”,

      2. obowiązują od 1 kwietnia 2016:

329 – podwyższenie zasiłku macierzyńskiego do kwoty świadczenia rodzicielskiego.