Wynalazczość ciągnie całą naszą cywilizację do góry. Jednocześnie nie jest tajemnicą, że najwięksi wynalazcy stają się dzięki swoim wytworom niewyobrażalnie wręcz bogaci. To z kolei rodzi zagrożenie, że osoby trzecie będą chciały w łatwy sposób „dorobić się”, wykorzystując cudzy pomysł, podrabiając go, modyfikując lub po prostu przedstawiając jako swój. Aby temu zapobiec, powstał system patentowy, którego zadaniem jest zagwarantowanie ochrony prawnej twórcom w stosunku do ich wynalazków. Złożenie wniosku ochronnego i uzyskanie patentu nie oznacza jednak, że dany wynalazek będzie chroniony dożywotnio. Ochrona patentowa jest prawem czasowym, z możliwością jego przedłużenia, dlatego też twórcy muszą pamiętać, aby regularnie prolongować prawo do swojego pomysłu przemysłowego – w przeciwnym wypadku będzie mógł z niego skorzystać ktoś inny. Sprawdź, jak wygląda zabezpieczenie patentowe, ile trwa, ile kosztuje i co dzieje się w przypadku opóźnienia w zapłacie za przedłużenie patentu.
Czym jest patent?
Patent to nic innego, jak prawo do wyłącznego korzystania z określonego wynalazku przez określony czas, w sposób przemysłowy lub handlowy, na terytorium danego państwa lub obszaru, w którego skład wchodzi wiele krajów (np. patent europejski). Ochrona patentowa zostaje przyznawana przez kompetentny do tego organ państwowy, regionalny lub międzynarodowy. Twórca, który opracował wynalazek, może uzyskać monopol na jego komercyjne wykorzystywanie pod warunkiem złożenia wniosku o uzyskanie ochrony patentowej oraz uiszczenia stosownej opłaty. Jej wielkość jest zależna od długości okresu ochronnego.
Patent na wynalazek – co daje?
Jak zostało wskazane na wstępie, patent daje prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku przez określony czas na określonym terytorium. Wynalazek z kolei to nowe oryginalne rozwiązanie techniczne lub organizacyjne o charakterze użytkowym, którego powstanie ma znamiona aktu twórczego. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 28 września 2012 roku (II GSK 487/11), „konstytutywną cechą rozwiązań podlegających opatentowaniu jest charakter techniczny, mieszczący się implicite w samym pojęciu wynalazku. Test technicznego charakteru jest samodzielnym kryterium uznania przedmiotu zgłoszenia za wynalazek w rozumieniu art. 24 PrWłPrzem i poprzedza badanie przesłanek nowości, poziomu wynalazczego i przemysłowej stosowalności”.
Patent na wynalazek daje uprawnionemu możliwość wyłącznego korzystania z niego w sposób zarobkowy lub zawodowy na terytorium Polski (procedura krajowa), na terytorium UE (procedura regionalna) lub na terytorium państw trzecich niewchodzących w skład Wspólnoty (procedura międzynarodowa).
Uzyskanie prawa do patentu daje właścicielowi wyłączność na korzystanie z wynalazku w celach zawodowych i handlowych. Właściciel patentu może również prawo to najmować na zasadzie płatnej lub nieodpłatnej licencji, a nawet odsprzedać. W przypadku sprzedaży patentu na kupującego przechodzą wszelkie prawa i obowiązki wynikające z własności przemysłowej. Od chwili pozyskania prawa do patentu to on przejmuje prawa do rozporządzania wynalazkiem. Twórca z kolei traci wszelkie roszczenia do zbytego pomysłu.
Co może zostać opatentowane?
Raczej nikogo nie zdziwi twierdzenie, że nie każdy pomysł może zostać opatentowany. Aby dany urząd patentowy wziął na siebie odpowiedzialność za cudzy twór, musi mieć pewność, że ochrona prawna ma logiczne uzasadnienie oraz jest faktycznie możliwa. Co zatem musi wykazać twórca chcący opatentować swoje dzieło?
Przedmiot wniosku o udzielenie patentu musi posiadać tzw. zdolność patentową. Oznacza to, że:
- musi być nowy – ochronę patentową udziela się wyłącznie rozwiązaniom nowym, nieznanym wcześniej nie tylko na terytorium poszukiwanej ochrony, ale również gdziekolwiek indziej (tzw. nowość globalna),
- musi mieć poziom wynalazczy – powinien charakteryzować się innowacyjnością i nie może wynikać wprost z aktualnego stanu techniki. Wymaga się, aby wynalazek nie tylko był odmienny od znanych już rozwiązań, ale również aby posiadał pewną doniosłość techniczną,
- musi nadawać się do przemysłowego stosowania – powinien mieć praktyczne zastosowanie w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, również w rolnictwie. Wynalazek musi być przy tym powtarzalny, tzn. za każdym razem prowadzić do osiągnięcia takiego samego skutku. Nie spełnia tego wymogu rozwiązanie, które jest jednorazowe bądź które prowadzi do przypadkowych rezultatów.
Patent może zostać wydany na wynalazek stanowiący urządzenie, produkt, metodę czy proces. Nie może być natomiast udzielony na odkrycie naukowe, teorię, metodę matematyczną, wytwór o charakterze estetycznym czy metodę działalności umysłowej.
Ile trwa procedura uzyskania patentu?
Aby móc cieszyć się ochroną wynalazku, jego twórca w pierwszej kolejności powinien złożyć stosowny wniosek wraz z opisem patentowym w Urzędzie Patentowym RP. Takiego zgłoszenia można dokonać drogą tradycyjną (osobiście lub za pośrednictwem operatora pocztowego) lub online poprzez portal ePUAP.
Wniosek składany jest na specjalnym formularzu urzędowym. W dokumencie tym należy zawrzeć dokładny i precyzyjny opis patentu, m.in. chodzi o określenie dziedziny techniki, stanu tej techniki, korzystnych skutków stosowania wynalazku, a także wskazać przykład wykonania. Zgłoszenie musi także posiadać wskazanie co do oczekiwanego zakresu ochrony patentu.
Od wniosku o udzielenie ochrony patentowej wymagana jest opłata. W przypadku zgłoszenia tradycyjnego wynosi ona 550 zł, dla wniosków składanych online jest to 500 zł. Postępowanie w przedmiocie udzielenia patentu trwa około 3 lat.
Na jaki okres udzielana jest ochrona patentowa?
Patent jest prawem ograniczonym czasowo. Przepis art. 63 ustawy Prawo własności przemysłowej wskazuje, iż okres ochrony może trwać maksymalnie 20 lat. Dwudziestoletni okres ograniczenia patentu jest międzynarodowym standardem stosowanym nie tylko w Polsce, ale także na terenie Unii Europejskiej oraz w wielu innych krajach. Mimo uznania go za międzynarodowy standard, projekt ustawy nie uzasadnia, co wpłynęło na wybór akurat takiego okresu. Jak wskazuje się w doktrynie, „co prawda niektóre badania i analizy ekonomiczne weryfikują zależności między długością ochrony a zakresem patentu, jednak w praktyce z uwagi na zróżnicowane kategorie patentów i różne warunki rynkowe, w których są eksploatowane, brak potwierdzenia, że 20-letnia ochrona jest okresem najbardziej uniwersalnym dla wszystkich wynalazków z punktu widzenia efektywnej ochrony realizującej w sposób właściwy założenia prawa patentowego” (por. J. Ożegalska-Trybalska, Ograniczenia, s. 206–213).
Należy przy tym pamiętać, że okres ochrony patentowej jest liczony nie od momentu udzielenia patentu, tj. otrzymania decyzji, a od momentu dokonania prawidłowego zgłoszenia w urzędzie patentowym. Zgłoszenie to uważa się za dokonane już w chwili wpływu do Urzędu Patentowego RP.
Ile kosztuje patent?
Fakt posiadania przez wynalazek zdolności patentowej nie jest jedynym wymogiem udzielenia ochrony przemysłowej. Zabezpieczenie patentowe jest bowiem odpłatne. Ochrona wynalazku na terenie Polski może trwać maksymalnie 20 lat, warunkiem utrzymania ciągłej ochrony w tym czasie jest prawidłowe (czyt. terminowe) wnoszenie opłat za kolejne okresy ochrony.
Opłatę za pierwszy okres ochrony należy wnieść w terminie trzech miesięcy od dnia doręczenia decyzji. W przypadku niewniesienia opłaty w całości lub uchybienia terminowi urząd patentowy wyda decyzję o wygaśnięciu decyzji warunkowej o udzieleniu prawa. Opłata za pierwszy okres, to jest pierwsze 3 lata, wynosi 480 zł.
Dalsze okresy ochrony muszą być już opłacane za każdy rok. Opłata powinna zostać uiszczona z góry w ciągu jednego roku przed upływem poprzedniego okresu ochrony, nie później niż w ostatnim jego dniu. Opłaty za kolejne lata ochrony prezentują się następująco:
- 250 zł – za 4. rok ochrony,
- 300 zł za 5. rok ochrony,
- 350 zł za 6. rok ochrony,
- 400 zł za 7. rok ochrony,
- 450 zł za 8. rok ochrony,
- 550 zł za 9. rok ochrony,
- 650 zł za 10. rok ochrony,
- 750 zł za 11. rok ochrony,
- 800 zł za 12. rok ochrony,
- 900 zł za 13. rok ochrony,
- 950 zł za 14. rok ochrony,
- 1050 zł za 15. rok ochrony,
- 1150 zł za 16. rok ochrony,
- 1250 zł za 17. rok ochrony,
- 1350 zł za 18. rok ochrony,
- 1450 zł za 19. rok ochrony,
- 1550 zł za 20. rok ochrony.
Co w przypadku nieopłacenia patentu?
W tej kwestii należy rozróżnić dwie sytuacje. Pierwsza ma miejsce wtedy, gdy wynalazca nie uiści opłaty za pierwszy okres ochrony patentowej w ciągu 3 miesięcy od daty doręczenia wezwania. W tym przypadku Urząd Patentowy stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu patentu. Taki wniosek traktuje się tak, jakby nie został złożony, a patent nigdy nie został udzielony.
Druga sytuacja to taka, kiedy wynalazca nie dokonał opłaty okresowej, tj. za kolejne okresy ochrony. W tym wypadku dochodzi do wygaśnięcia patentu z dniem, w którym upłynął poprzedni okres ochrony wynalazku. Wygaśnięcie patentu z powodu nieuiszczenia opłaty okresowej stwierdzane zostaje w decyzji Urzędu Patentowego RP.
Podsumowując, ochrona patentowa na wynalazek jest instytucją, która z całą pewnością niesie pozytywne skutki dla twórcy. Daje mu bowiem monopol do korzystania ze swojego dzieła w sposób komercyjny, tj. zarobkowy lub zawodowy na terytorium Polski. Ochrona taka nie zostaje jednak udzielana z automatu w każdym wypadku stworzenia nowego dzieła. Wynalazca musi złożyć właściwy wniosek i dowieść nowość, innowacyjność oraz przydatność przemysłową swojego pomysłu. Dodatkowo ochrona patentowa nie jest dożywotnia – trwa maksymalnie 20 lat i jest płatna. Opłaty należy uiszczać za każdy rok korzystania z zabezpieczenia patentowego. Brak dokonania zapłaty za kolejny okres ochrony prowadzi do wygaśnięcia patentu, a co za tym idzie – do uchylenia wyłączności na korzystanie z wynalazku.
