Ustawa z dnia 9 listopada 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (Dz. U. z 2018 poz. 2244), implementuje od 1 stycznia 2019 roku dodatkowe zwolnienie z opodatkowania. Poprzez nową regulację zamieszczoną w art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT (analogiczny przepis wprowadzono do ustawy o CIT w art. 17 ust. 1 pkt 54a) możliwe będzie zwolnienie z opodatkowania otrzymanego odszkodowania za szkody na środkach trwałych. Skorzystanie ze zwolnienia będzie możliwe po spełnieniu określonych warunków.
Odszkodowanie zwolnione z opodatkowania po spełnieniu określonych warunków
Zwolnienie z opodatkowania odszkodowań dotyczy środków trwałych z wyłączeniem samochodów osobowych. Zastosowanie ulgi możliwie jest zatem w stosunku do składników majątku, które są środkami trwałymi przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym z pominięciem samochodów osobowych. Wyłączenie z opodatkowania otrzymanego odszkodowania nie dotyczy składników majątku, które nie spełniają powyższego warunku, np. nie zostały zaliczone do środków trwałych ze względu na przewidywany okres użytkowania równy lub krótszy niż rok. Dodatkowo otrzymane odszkodowanie za szkodę na firmowym środku trwałym należy odpowiednio spożytkować, będzie ono bowiem wolne od podatku wówczas, gdy podatnik w roku podatkowym lub w roku bezpośrednio po nim następującym wyda je na:
-
remont środka trwałego, z którym związana była szkoda lub
-
zakup lub wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego zaliczonego do tego samego rodzaju zgodnie z Klasyfikacją Środków Trwałych co środek trwały, z którym związana była szkoda.
Wydatki przeznaczone na remont, zakup lub wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego nie będą kosztem
Podatnicy, którzy nie opodatkują otrzymanego odszkodowania za szkody na środkach trwałych, nie zaliczą do kosztów uzyskania przychodów wydatków poczynionych na remont lub zakup albo wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego.
W nowo dodanej regulacji prawnej ustawodawca odwołał się do art. 23 ust. 1 pkt 45 ustawy o PIT (analogiczny zabieg zastosowano w ustawie o CIT), zgodnie z którym nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonywanych, według zasad określonych w art. 22a-22o, od tej części ich wartości, która odpowiada poniesionym wydatkom na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie tych środków lub wartości niematerialnych i prawnych, odliczonym od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym albo zwróconym podatnikowi w jakiejkolwiek formie. Z kolei podatnicy, którzy zdecydują się na remont uszkodzonego środka trwałego, poniesionych wydatków nie zaliczą do kosztów uzyskania przychodów na podstawie zmodyfikowanego art. 23 ust. 1 pkt 56, zgodnie z którym nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków i kosztów bezpośrednio sfinansowanych z dochodów (przychodów), o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 29b (...).
Zwolnienie z opodatkowania otrzymanego odszkodowania za szkody na środkach trwałych, a następnie wyłączenie z kosztów uzyskania przychodu poniesionych wydatków na remont, zakup lub wytworzenie środka trwałego sprawia, że w ogólnym rozrachunku cała operacja jest neutralna na gruncie podatku dochodowego.
Wydatki poniesione od dnia powstania szkody do dnia otrzymania odszkodowania
Procedura odszkodowawcza bywa często czasochłonna. Nierzadko przedmiotem sporu pomiędzy stronami umowy ubezpieczeniowej są okoliczności powstania szkody czy też obliczenie jej wysokości, co odsuwa w czasie moment wypłaty odszkodowania za szkody na środkach trwałych. Z kolei usunięcie szkody z reguły musi nastąpić w możliwie najkrótszym czasie, zwłaszcza w przypadku przedsiębiorcy, który musi zadbać o utrzymanie procesów wytwórczych na odpowiednim poziomie. Zważając na czynniki czysto ekonomiczne, zdarza się, że do usunięcia szkody należy przystąpić zanim ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie, co de facto wymaga zaangażowania w to innych środków
Podatnicy, którzy zwolnią z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT (art. 17 ust. 1 pkt 54a ustawy o CIT) otrzymane odszkodowania za szkody na środkach trwałych, a przed otrzymaniem odszkodowania poniosą wydatki na:
-
remont środka trwałego, z którym związana była szkoda lub
-
zakup lub wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego zaliczonego do tego samego rodzaju zgodnie z Klasyfikacją Środków Trwałych co środek trwały, z którym związana była szkoda,
wówczas wydatki te na podstawie nowo dodanego ust. 35a w art. 21 ustawy o PIT (art. 17 ust. 10a ustawy o CIT) będą traktowane jako wydatki uprawniające do skorzystania z omawianego zwolnienia. Jeżeli więc wydatki poniesione na wyżej wymienione cele do dnia otrzymania odszkodowania będą równe lub wyższe od kwoty otrzymanego w późniejszym terminie odszkodowania, wówczas warunki wynikające z art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT (art. 17 ust. 1 pkt 54a ustawy o CIT), co do sposobu i terminu spożytkowania otrzymanego odszkodowania zostaną uznane za spełnione. Co należy podkreślić, wydatki te nie mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne. Omawiana problematyka została zobrazowana za pomocą poniższego przykładu.
Przykład 1.
Wskutek przepięcia elektrycznego uszkodzeniu uległa maszyna produkcyjna (firmowy środek trwały). Podatnik (czynny podatnik VAT) przystąpił do naprawy urządzenia przed otrzymaniem odszkodowania. Kwota poniesionych wydatków wyniosła 4000 zł netto i nie została zaliczona do kosztów uzyskania przychodów.
Ubezpieczyciel wypłacił odszkodowanie w kwocie 3000 zł, które nie zostało opodatkowane na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT. Z uwagi na fakt, że podatnik:
-
wydatkował 4000 zł netto tytułem remontu środka trwałego będącego przedmiotem szkody oraz
-
wydatków związanych z remontem środka trwałego nie zaliczył do kosztów uzyskania przychodów,
uznaje się, że wypełnił on warunki zwolnienia z opodatkowania otrzymanego odszkodowania, pomimo że wydatki te zostały poniesione jeszcze przed jego otrzymaniem. Kwotę wydatków przewyższającą wysokość otrzymanego odszkodowania (1000 zł), podatnik będzie mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.
Podatkowe skutki niedochowania warunków zwolnienia
Zwolnienie z opodatkowania otrzymanego odszkodowania za szkody na środkach trwałych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT (art. 17 ust. 1 pkt 54a ustawy o CIT), przy jednoczesnym niedopełnieniu przesłanek co do sposobu i terminu wydatkowania tych środków, będzie obligować podatnika do rozpoznania przychodu z działalności gospodarczej na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 12, w świetle tego przepisu przychodem z działalności gospodarczej są bowiem otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej.
Brak zagospodarowania całości lub części otrzymanego odszkodowania za szkody na środkach trwałych, zwolnionego z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT (art. 17 ust. 1 pkt 54a ustawy o CIT) w bieżącym lub w kolejnym roku podatkowym na remont środka trwałego, który był przedmiotem szkody lub zakup albo wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego zaliczonego do tego samego rodzaju KŚT co środek trwały, który był przedmiotem szkody, spowoduje konieczność korekty rozliczenia za okres, w którym podatnik otrzymał odszkodowanie i naliczenie odsetek za zwłokę.
Co prawda ustawodawca nie przewidział szczegółowej regulacji w tym zakresie (np. ustawa precyzyjnie określa sposób postępowania w przypadku, gdy podatnik korzystający ze zwolnienia z opodatkowania dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości nie zagospodaruje środków w odpowiednim terminie na własne cele mieszkaniowe), to należy spodziewać się, że organy podatkowe staną na stanowisku, że jeżeli przychód podatnika tytułem otrzymanego odszkodowania niesłusznie korzystał ze zwolnienia z opodatkowania, podatnik będzie zobligowany do rozpoznania przychodu w okresie, w którym powstał faktyczny obowiązek jego rozliczenia. Szczegółowe procedowanie w tym zakresie będzie bez wątpienia wyjaśniane przez organy podatkowe, m.in. w interpretacjach indywidualnych.
Odszkodowania za szkody na środkach trwałych - podsumowanie
Choć korzystanie z omawianego zwolnienia podatkowego okaże się w pewnych okolicznościach problematyczne, zwłaszcza w sytuacjach gdy otrzymane odszkodowanie nie zostanie wykorzystane w pełnej wysokości w odpowiednim terminie, to nowa regulacja będzie dla podatników korzystna.
Brak konieczności rozpoznania przychodu w dacie otrzymania odszkodowania za szkody na środkach trwałych wpłynie pozytywnie na płynność finansową przedsiębiorców, zwłaszcza w przypadku szkód o znacznych rozmiarach, gdzie otrzymane odszkodowanie rodziłoby obowiązek zapłaty podatku, który tak naprawdę należałoby spożytkować na odwrócenie skutków zaistniałej szkody na majątku przedsiębiorcy.
W świetle regulacji obowiązujących do 31 grudnia 2018 roku, otrzymanie odszkodowania wiązało się z koniecznością rozpoznania przychodu w dacie jego otrzymania. Jeżeli podatnik w tym samym okresie rozliczeniowym nie poniósł wydatków na odpowiednim poziomie, wówczas był zobowiązany do zapłaty podatku, skutkiem czego zasób środków na naprawę szkody ulegał zmniejszeniu. Nowe przepisy pod pewnymi warunkami umożliwiają zwolnienie z opodatkowania otrzymanego odszkodowania, a brak obowiązku zapłaty podatku nie zmniejszy stanu środków finansowych przeznaczonych na odwrócenie skutków zaistniałej szkody.
