Wielu kontrahentów prowadzących działalność gospodarczą stara się na bieżąco wprowadzać innowacje w swojej firmie. Dotyczy to zarówno otrzymywanych i świadczonych usług, jak i nowoczesnych sprzętów i maszyn, które wykorzystywane w działalności, w istotny sposób mogą przyczynić się do szybszego jej rozwoju. W tym celu przedsiębiorcy często szukają nowoczesnych maszyn na zagranicznym rynku, które śmiało mogą konkurować z krajową ofertą, w niektórych przypadkach nawet ją przewyższając. Wówczas, gdy przedsiębiorca zdecyduje się na zakup środka trwałego od kontrahenta z UE w ramach WNT środka trwałego, warto wiedzieć, jakie obowiązki podatkowe powstaną po jego stronie jako nabywcy.
Definicja środka trwałego
Zgodnie z art. 22a ust. 1 ustawy o PIT za środki trwałe są uważane składniki majątku stanowiące własność lub współwłasność podatnika, które zostały nabyte lub wytworzone przez niego. Ponadto w dniu przekazania ich na cele działalności muszą być kompletne i zdatne do użytku, a ich przewidywany okres użytkowania powinien wynosić powyżej roku. Środki trwałe muszą być także wykorzystywane w działalności lub oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy określonej w art. 23a pkt 1. Zgodnie z ustawą zalicza się do nich w szczególności:
- budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
- maszyny, urządzenia i środki transportu,
- inne przedmioty.
Jeśli dane składniki majątku nie spełniają wszystkich powyższych wymogów, wówczas nie podlegają ujęciu w ewidencji środków trwałych.
Kiedy występuje WNT środka trwałego?
Zakup środka trwałego od kontrahenta z kraju Unii Europejskiej nie jest jedyną przesłanką do określenia transakcji mianem WNT środka trwałego. Zgodnie z definicją zawartą w art. 9 ust. 1 ustawy o VAT, za WNT uznaje się nabycie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, na skutek dokonanej dostawy z terytorium innego państwa członkowskiego, z którego miała miejsce faktyczna ich wysyłka/dostawa.
Przy czym należy pamiętać, że aby rozpoznać WNT, konieczne jest także spełnienie warunków wskazanych w ust. 2 ustawy o VAT:
- nabywcą towarów jest:
a. podatnik, o którym mowa w art. 15, lub podatnik podatku od wartości dodanej, a nabywane towary mają służyć działalności gospodarczej podatnika,
b. osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w lit. a – z zastrzeżeniem art. 10; -
dokonujący dostawy towarów jest podatnikiem, o którym mowa w pkt 1 lit. a.
-
Przepis ust. 1 stosuje się również w przypadku, gdy:
a. nabywcą jest podmiot inny niż wymieniony w ust. 2 pkt 1,
b. dokonującym dostawy towarów jest podmiot inny niż wymieniony w ust. 2 pkt 2 – jeżeli przedmiotem nabycia są nowe środki transportu.
Wówczas polski nabywca będący czynnym podatnikiem VAT dokonujący zakupu od zagranicznego kontrahenta z UE ma obowiązek dokonania rejestracji do VAT UE (krajowy NIP poprzedzony prefiksem odpowiednim dla danego państwa). Co do zasady sprzedawca zagraniczny również powinien posłużyć się numerem VAT UE. W przypadku zakupu produktów od kontrahenta z UE niezarejestrowanego do transakcji unijnych, nabywca według przepisów mimo braku numeru VAT UE po stronie sprzedawcy musi wykazać WNT.
Obowiązek opodatkowania WNT w kraju nabywcy
W przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia środków trwałych, podatek od towarów i usług, dalej zwany podatkiem VAT, należy rozliczyć w kraju nabywcy.
Na otrzymanej od sprzedawcy fakturze dokumentującej zakup środka trwałego nabywca znajdzie informacje o:
- zastosowanej stawce VAT w wysokości 0% (gdy nabywca posiada VAT UE) lub
- krajowej stawce VAT odpowiedniej dla kraju sprzedawcy (gdy nabywca nie posiada VAT UE).
Wówczas od wartości brutto wskazanej na fakturze zakupu nabywca ma obowiązek dokonać zarówno naliczenia, jak i odliczenia podatku VAT w oparciu o krajowe stawki odpowiednie dla danego zakupionego produktu. Oznacza to, że wykazany będzie zarówno VAT należny, jak i naliczony od transakcji WNT, co w praktyce nie rodzi fizycznego obowiązku zapłaty podatku od tejże transakcji do urzędu skarbowego, ponieważ wartość podatku VAT należnego i naliczonego ulega wzajemnej kompensacji.
Rozpoznanie WNT u nievatowca wiąże się z koniecznością zarejestrowania do VAT UE, nie powodując jednak utraty statusu podatnika zwolnionego z VAT. Rejestracji do VAT UE w przypadku transakcji WNT dokonuje się na druku VAT-R w części C.3. w poz. 60.
Przy czym nievatowiec mimo nieprzekroczenia limitu może dobrowolnie dokonać rejestracji do VAT UE i wykazać WNT.
"W wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury przez podatnika podatku od wartości dodanej, nie później jednak niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru będącego przedmiotem wewnątrzwspólnotowego nabycia, z zastrzeżeniem ust. 8 i 9 oraz art. 20b."
Natomiast w przypadku zaliczki na poczet WNT środka trwałego, przed jego faktyczną dostawą, w odniesieniu do tej zaliczki nie powstaje obowiązek podatkowy.
Przy transakcjach dokumentujących WNT środka trwałego bardzo często zdarza się, że faktura zakupu jest wystawiona w walucie obcej. Wówczas w odniesieniu do podatku VAT należy dokonać przeliczenia VAT należnego i naliczonego na złote polskie z zastosowaniem średniego kursu NBP z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury przez sprzedawcę.
Przykład 1.
Nabywca zamówił maszynę produkcyjną od sprzedawcy z Niemiec, który ma aktywny numer VAT UE. Wartość maszyny wyniosła 65 tys. euro. Przed faktyczną dostawą towaru, 25 kwietnia sprzedawca wystawił nabywcy fakturę zaliczkową na kwotę 20 tys. euro.
W związku z powyższym nabywca zapłacił sprzedawcy zaliczkę na poczet dostawy 5 maja. Zakupiony środek trwały został dostarczony do nabywcy 20 maja. 17 czerwca sprzedawca wystawił fakturę końcową na pozostałą wartość zobowiązania.
Obowiązek podatkowy u nabywcy powstał 15 czerwca. W związku z tym dla celów podatku VAT kwotę podatku należnego i naliczonego należy wykazać w deklaracji VAT za czerwiec, składanej do 25 lipca.
Wartość początkowa środka trwałego nabytego w ramach WNT
Na wartość początkową środka trwałego składa się zgodnie z art. 22g ustawy o PIT, w przypadku zakupu, wartość należna sprzedawcy powiększona o ewentualne koszty związane z jego nabyciem, poniesione przed wprowadzeniem tego środka do ewidencji, np. usługa montażu środka trwałego. Ponadto w przypadku WNT środka trwałego wszystkie koszty związane z jego zakupem, których wartość została wyrażona w walucie obcej, należy przeliczyć zgodnie z art. 11a ust. 2 ustawy o PIT lub art. 15 ust. 1 ustawy o CIT na złote polskie według kursu średniego ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wystawienia faktury przez zagranicznego kontrahenta.
W przypadku WNT środka trwałego na wartość początkową będą się składać, oprócz wartości z faktury zakupu i ewentualnych kosztów transportu zakupionego środka trwałego z danego kraju UE do Polski, także powstałe różnice kursowe. Różnice kursowe powstają wtedy, gdy faktura za zakupiony środek trwały jest wystawiona w walucie obcej, a płatność za nią jest regulowana w dniu innym niż dzień jej wystawienia. Przy czym płatność jest dokonywana z rachunku walutowego lub z rachunku krajowego (płatność w dacie wystawienia), dla którego bank zastosował swój własny kurs przeliczeniowy. Różnice kursowe powstają wówczas nie tylko w odniesieniu do faktury zakupu środka trwałego, lecz także w przypadku innych wydatków związanych z jego zakupem, które wpływają na wartość początkową.
W takim przypadku należy porównać wartość wystawionej faktury w walucie obcej przeliczonej na PLN z zastosowaniem kursu średniego NBP z dnia roboczego poprzedzającego dzień wystawienia faktury z wartością faktycznie uregulowaną. Jeżeli uregulowane należności składające się na wartość początkową środka trwałego, przeliczoną odpowiednio na PLN, jest mniejsza lub większa w stosunku do jego wartości w dniu nabycia, powstają wówczas tzw. różnice kursowe, które także należy uwzględnić w wartości początkowej. Różnice kursowe:
- ujemne powstają, gdy wartość środka trwałego w dniu zapłaty jest wyższa niż jego wartość w dniu nabycia – zwiększają wartość środka trwałego.
- dodatnie powstają, gdy wartość środka trwałego w dniu zapłaty jest niższa niż jego wartość w dniu nabycia – zmniejszają wartość początkową środka trwałego.
Przykład 2.
Przedsiębiorca z Polski zakupił od kontrahenta z Niemiec w ramach WNT sprzęt, który będzie stanowił dla niego środek trwały. Zagraniczny kontrahent wystawił mu 3 kwietnia 2018 r. fakturę sprzedaży o wartości 20 tys. euro. Faktura została zapłacona przez nabywcę 12 kwietnia 2018 r. z rachunku walutowego w całej wartości. Dodatkowe koszty związane z transportem środka trwałego z Niemiec do Polski pokrył sprzedawca, co oznacza, że nie wynikły już żadne dodatkowe wydatki (poniesione przed wprowadzeniem środka trwałego do ewidencji), które mogłyby wpłynąć na jego wartość początkową. W jaki sposób powinna zostać wyliczona wartość środka trwałego?
Z uwagi na fakt, że nie wynikły żadne dodatkowe koszty dotyczące środka trwałego, które mogłyby wpłynąć na jego wartość początkową, wyliczenia należy dokonać jedynie na podstawie faktury zakupu, w poszczególnych krokach:
- wartość środka trwałego przeliczona na złote polskie według kursu średniego NBP z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury:
20 000 euro x 4,2085 (kurs z 30 marca) = 84 170,00 zł - wartość środka trwałego w dniu zapłaty przeliczona na złote polskie według kursu średniego NBP z dnia poprzedzającego dzień opłacenia faktury:
20 000 euro x 4,1911 (kurs z 11 kwietnia) = 83 822,00 zł - różnica kursowa dodatnia:
84 170,00 zł - 83 822,00 zł = 348,00 zł
Zgodnie z powyższymi wyliczeniami wartość środka trwałego wynosi więc: 84 170,00 zł - 348,00 zł = 83 822,00 zł
Ponadto na wartość początkową środka trwałego mogą mieć wpływ nie tylko różnice kursowe wynikające z zastosowania odmiennych kursów przeliczeniowych zarówno dla wartości należności, jak i faktycznie zapłaconej kwoty, ale także różnice kursowe od środków własnych. W odniesieniu bowiem do art. 22g ust. 5 ustawy o PIT cenę nabycia oraz koszt wytworzenia środka trwałego koryguje się o różnice kursowe naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania, co oznacza, że ma to także zastosowanie do różnic kursowych od środków własnych. Różnice te dotyczą środków pieniężnych posiadanych na rachunku walutowym, który w momencie zasilenia rachunku miały inną wartość w przeliczeniu na złote polskie niż w momencie wypływu, wskutek dokonania np. zapłaty za fakturę walutową.
Różnice kursowe ujemne powstają, gdy wartość środków w dniu wpływu jest mniejsza, niż ich wartość w dniu wypływu, natomiast różnice kursowe dodatnie powstają, gdy wartość środków pieniężnych w dniu wpływu na rachunek jest większa, niż ich wartość w dniu wypływu.
Przykład 3.
Przedsiębiorca na potrzeby prowadzonej działalności 23 maja 2018 r. przelał z rachunku rozliczeniowego prowadzonego w polskich złotych kwotę 51 840,00 zł na rachunek walutowy, co dało 12 108,76 euro (średni kurs NBP z 22 maja 2018 r. – 4,2812). 29 maja 2018 r. przedsiębiorca opłacił fakturę opiewającą na kwotę 12 108,76 euro. Czy w skutek dokonywanych transakcji na rachunku bankowym, pojawiły się różnice kursowe od środków własnych?
Powyższe transakcje dokonane w ramach rachunku bankowego, spowodowały wystąpienie różnic kursowych ujemnych od środków własnych, w poniższej wysokości:
51 840,00 zł - (12 108,76 euro x 4,3031 - kurs z dnia 28 maja) = -265,21 zł
W przypadku dokonywania płatności za fakturę w walucie obcej, która ponadto dokumentuje zakup środka trwałego, ze środków zgromadzonych na rachunku walutowym i powstania w związku z tym ujemnej różnicy kursowej, należy powiększyć o tę kwotę wartość środka trwałego, natomiast w odwrotnym przypadku, gdy wystąpią dodatnie różnice kursowe od środków własnych, należy wartość początkową środka trwałego pomniejszyć o wskazaną kwotę powstałej różnicy.
Dokonując zakupu środka trwałego od kontrahenta z kraju UE w ramach WNT, trzeba pamiętać o kilku kwestiach. Podstawową jest opodatkowanie dokonanego zakupu odpowiednią stawką krajową, wykazanie WNT w deklaracji VAT za okres, w którym, na podstawie dokumentu zakupu, środek trwały został nabyty oraz prawidłowe określenie jego wartości początkowej celem wprowadzenia go do ewidencji środków trwałych. Podczas ustalania wartości początkowej należy uwzględnić nie tylko wartość środka trwałego z faktury zakupu, ale także wszelkie inne wydatki związane z jego nabyciem, w tym usługi transportowe. Dodatkowo jeśli poniesione wydatki były wyrażone w walucie obcej, istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia różnic kursowych pomiędzy wartością środka trwałego i faktyczną płatności oraz różnice kursowe od środków własnych zgromadzonych na rachunku bankowym, z którego regulowane były zobowiązania dotyczące nabytego w ramach WNT środka trwałego. Tylko poprawne ustalenie wartości środka trwałego stanowi podstawę do naliczania odpisów amortyzacyjnych i zaliczenia ich w ciężar firmowych kosztów.
