Co powinna zrobić osoba, która prowadziła działalność gospodarczą faktycznie, ale nieformalnie ma sporo długów i nie wywiązuje się ze swoich wymagalnych zobowiązań? Czy może nastąpić ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, pomimo, że nigdy nie zarejestrowała swojej faktycznej działalności?
Przepisy prawa upadłościowego uregulowały sytuację, w której prowadzona jest faktyczna działalność gospodarcza, ale nie ma ona charakteru formalnego, bo osoba taka nigdy nie złożyła wniosku o wpis w odpowiednim rejestrze. Jeśli osoba taka nie będzie w stanie regulować swoich wymaganych należności, istnieje możliwość ogłoszenia upadłości z tym, że istnieje jeszcze tutaj konieczność spełnienia warunku czasowego.
Zgodnie bowiem z art. 9 ustawy prawo upadłościowe, wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, która faktycznie prowadziła działalność gospodarczą, nawet wówczas, gdy nie dopełniła obowiązku jej zgłoszenia we właściwym rejestrze, jeżeli od dnia zaprzestania prowadzenia działalności nie upłynął rok.
Szczególnie istotne jest wyjaśnienie kwestii dotyczącej formalnego prowadzenia działalności gospodarczej oraz rocznego terminu. Oczywistym jest, że formalność działalności gospodarczej wiąże się z jej ewidencją we właściwych rejestrach. Często jednak można spotkać się z przypadkami, kiedy rzeczywiście nie realizuje się obowiązku zgłoszenia działalności do ewidencji, natomiast jej prowadzenie ma miejsce.
Niezbędne atrybuty działalności gospodarczej
Definicja działalności gospodarczej została podana w ustawie Prawo przedsiębiorców w art.3, zgodnie z którym działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. Te atrybuty powodują, że wykonywane czynności mają charakter działalności gospodarczej.
W praktyce wykształciło się stanowisko, że dla uznania, że osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą, nie ma znaczenia akt rejestracji we właściwym rejestrze, dlatego niedopełnienie tego obowiązku z punktu widzenia możliwości złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez wierzyciela nie jest kompletnie istotne. Istotne jest, aby ziściły się warunki do orzeczenia upadłości oraz wyżej wspomniany roczny termin.
Termin uprawniający
W zakresie rocznego terminu należy wskazać, że ma on ma charakter niezmienny i nie jest przywracany w razie jego przekroczenia, tzn. nie podlega on przywróceniu. Wprawdzie kodeks postępowania cywilnego którego tutaj przepisy stosujemy także na zasadzie art. 168 k.p.c. § 1 umożliwia przywrócenie terminu, kiedy strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez swojej winy, ale nie w tym przypadku. Przepisy tzw. prawa materialnego nie podlegają przywróceniu, dlatego w razie niedochowania rocznego terminu uprawniającego złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, taki wniosek podlega oddaleniu jako niespełniający materialnych przesłanek.
Przykład 1.
Jan Kowalski formalnie był nie był nigdzie zatrudniony, nie prowadził według żadnych rejestrów oficjalnej działalności gospodarczej. Niemniej wśród lokalnej społeczności wszyscy wiedzieli, że jest znakomitym budowlańcem i że wykonuje prace wykończeniowe różnych inwestycji. Jan Kowalski żył z nieformalnej działalności od co najmniej 10 lat. Jednak przez ostatnie półtora roku, z uwagi na zatory płatnicze i reklamacje klientów, nie regulował zobowiązań w hurtowniach, które sprzedawały mu towary z długim okresem płatności. Co więcej nie spłacił on także zobowiązań kilku pożyczkodawców, które zaciągnął na swoje cele prywatne. Kiedy ostatecznie Jan Kowalski od pół roku przestał odpowiadać na różne monity i wezwania do zapłaty, nie wykonywał już także żadnych zleceń, znajomy, który pożyczył mu pieniądze w wysokości 50 tys. złotych, postanowił złożyć wniosek o upadłość Jana Kowalskiego. Wierzyciel zbierał się z myślą złożenia wniosku jeszcze ok. 3 miesięcy a następnie udał się do kancelarii celem uzyskania porady prawnej i instrukcji do sporządzenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Nie zlecił sprawy i samodzielnie postanowił sporządzić wniosek o upadłość swojego dłużnika. Ostatecznie po upływie miesiąca wierzyciel złożył wniosek wysyłając go pocztą listem poleconym. Czy termin wymagany przepisami prawa do złożenia wniosku został zachowany?
Stan faktyczny podany w przykładzie pozwala ustalić pewne fakty, dla których roczny termin uprawniający wierzyciela do złożenia wniosku o upadłość nadal biegnie. Przemawia za tym choćby okoliczność monitorowania przez samego wierzyciela ostatnich rozmów z dłużnikiem, ewentualnie wymiany pism a przede wszystkim informacja o tym, że nie przyjmuje on zleceń od 6 miesięcy, po upływie których wraz z późniejszym przebiegiem przygotowywania się do złożenia wniosku tj. 4 miesięcy wierzyciel, ostatecznie złożył wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika. Mamy zatem tutaj prosty rachunek wskazujący na brak aktywności dłużnika jako przedsiębiorcy od 10 miesięcy, a zatem nie minął jeszcze termin roczny (12 miesięcy) od dnia zaprzestania prowadzenia działalności przez dłużnika.
W tym miejscu warto poczynić także dygresje w zakresie skutków przesłania wniosku o ogłoszenie upadłości przesyłką poleconą do sądu. Zgodnie bowiem z obowiązującym prawem w tym w szczególności mając na uwadze art. 165 § 2 kpc - oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy Prawo pocztowe lub w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu.
Nadając list polecony, nadawca wypełnia specjalny druk stanowiący potwierdzenie przez urząd pocztowy nadanie przesyłki w konkretnej dacie a nawet godzinie. Dlatego uznać należy, że potwierdzenie nadania pisma w urzędzie pocztowym w zasadzie stanowi dowód zachowania terminu przy dokonywaniu czynności procesowej. Niewątpliwie ustawodawca dokonał tutaj pewnych ułatwień dla stron postępowania w zakresie składania pism procesowych do sądu. Samo potwierdzenie wydane przez placówkę pocztową operatora wyznaczonego ma moc dokumentu urzędowego potwierdzającego datę nadania pisma procesowego do sądu, co pozwala sądom na kontrolę dochowania przez stronę terminu dokonania czynności procesowej w razie zaistnienia jakichkolwiek wątpliwości w tym zakresie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2015 r. sygn. akt II UZ 10/15).
Nowe możliwości w prawie upadłościowym
Warto wskazać, że przepis nadający w/w podmiotom zdolność upadłościową nie zawsze był dopuszczalny, jednak w obecnym kształcie stało się to możliwe. Prawo upadłościowe wprowadziło tzw. mieszany model zdolności upadłościowej, w którym postępowanie po zgłoszeniu wniosku o upadłość toczy się według zasad właściwych upadłości konsumenckiej, tj. dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, ale z określonymi modyfikacjami. Chodzi tutaj o takie modyfikacje, w których ustawa wyłącza stosowanie pewnych regulacji i konkretnych przepisów.
Podsumowując, postępowanie o ogłoszenie upadłości po złożeniu wniosku przez wierzyciela, w przypadku osoby, która prowadziła działalność nieformalnie, ma się odbywać się według przepisów tytułu V części trzeciej ustawy prawo upadłościowe. Dodatkowo należy finalnie podkreślić, iż okoliczność, że osoba prowadziła działalność gospodarzą bez formalnego wpisu nie wyłącza możliwości ogłoszenia upadłości takiego podmiotu. Zgodnie z wolą ustawodawcy osoba fizyczna, która nie dokonała formalnego zgłoszenia swej działalności do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, nie powinna być w lepszej sytuacji prawnej od osoby dopełniającej ustawowego obowiązku zgłoszenia takiej działalności do właściwego rejestru.
Podstawa prawna:
art. 9 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe(Dz.U.2019.498 t.j.)
art. 165 § 2 , art. 168 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.2019.1460 t.j.).
