Otrzymanie spadku lub darowizny rodzi konkretne obowiązki podatkowe. Niekiedy można skorzystać w tym zakresie ze specjalnego zwolnienia – konieczne jest jednak spełnienie kilku kluczowych warunków. W ostatnim czasie przepisy regulujące odstępstwa od obowiązku opłacania tego rodzaju podatku uległy zmianie. Podatek od spadków i darowizn oraz obowiązki i zwolnienia z nim związane - zagadnienie to omówimy w artykule!
Podatek od spadków i darowizn - kiedy występuje obowiązek zapłaty
Zacznijmy od tego, że otrzymanie czegokolwiek tytułem dziedziczenia lub darowizny każdorazowo rodzi obowiązek podatkowy. Ciąży on zawsze na spadkobiercy lub obdarowanym. W zależności od grupy podatkowej, w której się znajduje, danina publiczna jest naliczana w odpowiedniej wysokości.
Obowiązek zapłaty podatku ciąży na obdarowanym, choćby został przez notariusza błędnie poinformowany o przysługującym mu zwolnieniu podatkowym.
Notariusz, który jako płatnik uiścił należność z tytułu podatku, nie pobierając jej wcześniej od podatnika, może żądać jej zwrotu na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu.
Jeżeli strona czynności prawnej nie wykazała, że w następstwie nieudzielenia przez notariusza lub udzielenia przez niego błędnej informacji na temat podatkowych skutków tej czynności poniosła szkodę, nie przysługuje jej względem notariusza roszczenie odszkodowawcze.
Podatek od spadków i darowizn jest z reguły tym wyższy, im większa jest wartość nabywanego prawa lub rzeczy. Istnieje jednak wyjątek od tej zasady, pod warunkiem że spadkobierca lub obdarowany należy do kręgu najbliższej rodziny spadkodawcy lub darczyńcy.
Podatek od spadków i darowizn - dotychczasowe zwolnienie
Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem przepisu 4a ust. 1 Ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
-
zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2–5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz
-
w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
Złożenie zgłoszenia SD-3 po terminie wskazanym w art. 4a ust. 1 u.p.s.d. (będącym terminem materialnoprawnym, do którego nie ma zastosowania instytucja przywrócenia terminu właściwa dla przepisów procesowych), nie wywołuje skutku w postaci powstania prawa do skorzystania ze zwolnienia od podatku.
Podatek od spadków i darowizn - nowe zasady uprawniające do zwolnienia
Katalog osób uprawnionych do skorzystania ze zwolnienia od obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn zostanie najprawdopodobniej już wkrótce rozszerzony. Oprócz dotychczasowych osób uprawnionych do skorzystania z omawianego zwolnienia, prawo to ma przysługiwać także osobom, które przebywały lub nadal przebywają w rodzinie zastępczej lub w rodzinnym domu dziecka oraz osobom, które są rodziną zastępczą, ewentualnie tworzą rodzinny dom dziecka.
Zdaniem prawników proponowana zmiana jest dobrym rozwiązaniem, ponieważ uwzględnia pomijane do tej pory osoby będące również członkami najbliższej rodziny spadkodawcy lub darczyńcy. Ustawodawca nie wyklucza także rozszerzenia szykowanej nowelizacji na opiekunów i wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych. W praktyce relacje pomiędzy takimi osobami mogą być niekiedy dużo silniejsze niż pomiędzy członkami tej samej rodziny.
Nowe rozwiązania pozwolą więc na stosowanie zwolnienia podatkowego na osoby, które nie są ze sobą spokrewnione w żaden sposób. Obecnie dziedziczenie lub przyjęcie darowizny pomiędzy takimi osobami wiązało się z koniecznością zapłaty podatku w najwyższej możliwej stawce. Niespokrewnione ze sobą osoby są bowiem zaliczane do trzeciej kategorii podatników, w której obowiązują najwyższe wartości podatków.
Podatek od spadków i darowizn - zgłoszenie zwolnienia
Niezależnie od tego, kiedy zostanie wprowadzona nowelizacja art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, ustawodawca nie zmieni sposobu korzystania ze zwolnienia podatkowego. Innymi słowy, każdy uprawniony musi pamiętać o zachowaniu 6-miesięcznego terminu na złożenie stosownego oświadczenia woli/zgłoszenia podatkowego.
Informacja o nabyciu spadku lub darowizny musi być złożona na druku SD-Z2, który dostępny jest do pobrania w każdym urzędzie skarbowym oraz przez internet. Jego wypełnienie nie powinno stanowić większego problemu – w formularzu podajemy dane spadkobiercy i spadkodawcy, względnie dane obdarowanego i darczyńcy. Konieczne jest także zaznaczenie stopnia pokrewieństwa pomiędzy takimi osobami – np. ojciec-syn, matka-córka, dziadek-wnuk, mąż-żona. Informacje muszą także uwzględniać rodzaj i wartość otrzymanych praw, pieniędzy lub przedmiotów majątkowych.
Druk SD-Z2 składa się co do zasady do urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania spadkobiercy lub obdarowanego. Jeśli w skład nabytego majątku wejdzie jednak nieruchomość lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, zgłoszenia należy dokonać do urzędu właściwego ze względu na miejsce położenia danej nieruchomości.
Złożenie druku po terminie niestety nie uprawnia do skorzystania ze zwolnienia podatkowego. Innymi słowy, organ skarbowy naliczy w takiej sytuacji podatek – obdarowany lub spadkobierca może wówczas liczyć tylko na niższy podatek ze względu na pozostawanie w I grupie podatkowej (trzeba go jednak będzie niestety zapłacić). Jeżeli jednak uda się skorzystać ze zwolnienia, uprawniony będzie mógł otrzymać na swój wniosek zaświadczenie potwierdzające ten fakt (koszt takiego dokumentu to 17 zł).
Podatek od spadków i darowizn - podsumowanie
Zwolnienie podatkowe przy nabyciu darowizny lub spadku zostanie w niedługim czasie znacząco rozszerzone. Oprócz dotychczasowej grupy członków najbliższej rodziny, która ma prawo do skorzystania ze zwolnienia, dołączą do niej osoby niespokrewnione ze spadkodawcą lub darczyńcą – będą to osoby, które przebywały lub nadal przebywają w rodzinie zastępczej lub w rodzinnym domu dziecka oraz osoby, które są rodziną zastępczą, ewentualnie tworzą rodzinny dom dziecka. W planach znajduje się także dodanie opiekunów oraz wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych (a więc osób, które nie muszą być ze sobą spokrewnione). Niezależnie od rozszerzenia katalogu osób uprawnionych do skorzystania ze zwolnienia od konieczności zapłacenia podatku od spadków i darowizn, uprawniony może z niego skorzystać tylko wtedy, gdy we właściwym 6-miesięcznym terminie poinformuje stosowny urząd skarbowy o nabyciu praw lub rzeczy w drodze dziedziczenia lub darowizny.
