14 maja 2020 r. ostatecznie uchwalono ustawę o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, inaczej nazywaną 3. Tarczą Antykryzysową. Wprowadzona została podwyższona kwota wolna od potrąceń. Oznacza to, że zwiększyła się ochrona pracowników, którzy są dłużnikami.
Dla kogo podwyższona kwota wolna od potrąceń?
Zgodnie z art. 52 Tarczy, jeżeli pracownikowi z powodu podjętych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działań służących zapobieganiu zarażeniu wirusem SARS-CoV-2 zostało obniżone wynagrodzenie lub członek jego rodziny utracił źródło dochodu, kwoty wolne od potrąceń ulegają zwiększeniu o 25% na każdego nieosiągającego dochodu członka rodziny, którego ma on na utrzymaniu. Ustawa wyszczególnia osoby, które uznawane są za członków rodziny. Są to:
- małżonek lub rodzic wspólnego dziecka,
- dziecko w wieku do 25. roku życia,
- dziecko, które ukończyło 25. rok życia, legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy (Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych), albo zasiłek dla opiekuna (Ustawa z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów).
Przez dziecko należy rozumieć dziecko:
- własne pracownika,
- współmałżonka,
- rodzica wspólnego dziecka.
Natomiast do członków rodziny nie zalicza się dziecka:
- pozostającego pod opieką opiekuna prawnego,
- pozostającego w związku małżeńskim,
- pełnoletniego i posiadającego własne dziecko.
Na jakiej podstawie można zastosować wyższą kwotę wolną?
Pod hasłem „obniżono wynagrodzenie” należy rozumieć sytuację, gdy pracownikowi obniżono wynagrodzenie:
- o nie więcej niż 20% na podstawie porozumienia opartego na art. 15g ust. 8 Tarczy (skorzystano z obniżonego wymiar czasu pracy);
- o nie więcej niż 50% na podstawie porozumienia opartego na art. 15g ust. 6. Traczy (wprowadzono przestój ekonomiczny);
- które wynika z porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartego na podstawie postanowień art. 15zf ust. 1 pkt 3. Tarczy.
Ustawa nie reguluje natomiast tego, w jaki sposób ustalić, czy członek rodziny utracił źródło dochodu. Należy przyjąć, że wystarczające będzie oświadczenie złożone przez pracownika, w którym wskazuje on, że członek rodziny utracił źródło dochodu.
Uznaje się, że to pracodawca powinien poinformować pracowników posiadających zajęcia wynagrodzeń o nowych zasadach ustalania kwoty wolnej od potrąceń i wezwać do złożenia odpowiednich oświadczeń.
Obecnie pracodawca nie ma możliwości, aby zweryfikować otrzymane oświadczenie, więc powinien przy ustalaniu kwoty wolnej opierać się na informacjach otrzymanych od pracownika. Sankcjami za złożenie nieprawdziwych oświadczeń powinny zająć się z kolei odpowiednie organy administracji publicznej.
Podwyższona kwota wolna od potrąceń– termin obowiązywania
Ustawodawca nie zamieścił w art. 52 informacji co do czasu obowiązywania nowej kwoty wolnej. Należy zatem przyjąć, że gdy podstawą zastosowania nowej kwoty wolnej od potrąceń byłoby obniżenie wynagrodzenia pracownika, to wraz z powrotem do poprzedniej wysokości pensji powinno się przestać stosować podwyższoną kwotę wolną. Natomiast w sytuacji, gdy członek rodziny utracił źródło dochodu, nie jest jasne, jak długo powinna trwać ta ochrona wynagrodzenia, czy miałaby trwać do uzyskania ponownie tego samego źródła dochodu czy nowego źródła dochodu. Ta kwestia pozostaje póki co niewyjaśniona.
Jak ustalić kwotę wolną?
Istotne jest to, że art. 52 Tarczy 3.0 nie określa, w jaki sposób powinna zostać podwyższona kwota wolna od potrąceń. Najprostszą metodą zwiększenia kwoty wolnej od potrąceń jest podwyższenie wynagrodzenia minimalnego po odliczeniach podatkowo-składkowych i wpłat do PPK .
Przykład 1.
Pan Jan zatrudniony jest na pełny etat z wynagrodzeniem 3000 zł brutto. Ma on jednak zajęte wynagrodzenie na poczet należności niealimentacyjnych. Jego żona straciła pracę z powodu epidemii, w związku z czym złożył on pracodawcy oświadczenie o utracie źródła dochodu przez żonę, która pozostaje teraz na jego utrzymaniu. Pracownikowi przysługują podstawowe koszty uzyskania przychodów, nie przystąpił on do PPK i złożył PIT-2.
- Kwota wolna (wynagrodzenie minimalne po odliczeniach podatkowo-składkowych): 2600 zł - 356,46 zł - 201,92 zł - 121 zł = 1920,62 zł.
- Podwyższona kwota wolna od potrąceń: 1920,62 zł + (25% × 1920,62 zł) = 2400,78 zł.
- Kwota wynagrodzenia netto: 2202,72 zł (3000 zł - 511,30 zł - 232,98 zł - 153 zł = 2202,72).
Kwota netto wynagrodzenia pracownika jest niższa niż podwyższona kwota wolna od potrąceń.
W tym przypadku dokonanie potrącenia nie jest możliwe.
Przykład 2.
Wynagrodzenie pani Ani wynosi 6000 zł brutto. W związku z COVID-19 od 1 kwietnia 2020 r. pracownikom obniżono wymiar czasu pracy. Tym samym obniżono im wynagrodzenie o 20%. Pensja pani Ani wynosiła po tym 4800 zł. W maju 2020 r. do pracodawcy wpłynęło zajęcie komornicze niealimentacyjne. Pani Anna korzysta z podwyższonych kosztów uzyskania przychodów, nie przystąpiła do PPK i złożyła PIT-2 oraz oświadczenie, że na utrzymaniu ma 2 niepełnoletnich dzieci, które nie osiągają dochodu.
- Kwota wolna (wynagrodzenie minimalne po odliczeniach podatkowo-składkowych): 2600 zł - 356,46 zł - 201,92 zł - 113 zł = 1928,62 zł.
- Kwota wolna od potrąceń zostanie zostanie zwiększona o 50% = 2 × 25% (25% na każdego nieosiągającego dochodu członka rodziny pozostającego na utrzymaniu pracownika).
- Podwyższona kwota wolna od potrąceń: 1928,62 zł + (50% × 1928,62 zł) = 2892,93 zł.
- Kwota netto wynagrodzenia: 3481,15 zł (4800 zł - 658 zł - 372,77 zł - 288zł = 3481,15 zł).
Z uwagi na konieczność zachowania kwoty wolnej od potrąceń pracodawca w maju może potrącić pani Annie z wynagrodzenia maksymalną kwotę zajęcia egzekucyjnego: 588,22 zł (3481,15 zł - 2892,93 zł = 588,22 zł).
W przypadku zastosowania wyższej kwoty wolnej pracodawca obowiązany jest zawiadomić o tym organ egzekucyjny. Jeżeli tego nie zrobi, może zostać na niego nałożona grzywna.
Podwyższona kwota wolna od potrąceń ma za zadanie chronić pracowników, którym ograniczono wynagrodzenia lub których najbliżsi stracili źródło dochodów. Z pewnością jednak ten przepis przysporzy wielu problemów interpretacyjnych i skomplikuje wyliczenie wynagrodzeń w najbliższym czasie.
