Zdjęcia produktu lub jego wizualizacje są jednymi z najbardziej oczywistych narzędzi, jeśli chodzi o przedstawianie oferty lub promowanie produktu. Trudno wyobrazić sobie bez nich promocję lub sprzedaż usług i towarów przez internet. Zdjęcia pojawiają się w internetowych katalogach przedsiębiorstw jako element informujący internautów o działalności firmy lub jako element opisu przedmiotu w e-sklepie. Choć prawa autorskie do takich fotografii najczęściej przysługują przedsiębiorcy, którego towar przedstawiają, nie dla każdego użytkownika internetu jest to oczywiste.
Sieć często pojmowana jest jako przestrzeń wspólna, a obrazy, które znajduje wyszukiwarka, jako gotowe do pobrania. Nierzadko do takich zachowań uciekają się konkurencyjne firmy, naruszając tym samym dobre obyczaje kupieckie. Należy jednak pamiętać, że wykorzystywanie fotografii bez zezwolenia stanowi naruszenie praw autorskich.
Zdjęcie jako przedmiot ochrony prawnej
Podobnie jak utwory muzyczne czy literackie, fotografie chronione są przez przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ustawa formułuje ogólną definicję utworu, podlegającego ochronie prawnoautorskiej: jest to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Fotografia produktu musi mieć zatem charakter indywidualny i twórczy – powinna być w jakiś sposób unikalna i niepowtarzalna, a także stanowić efekt procesów myślowych twórcy.
Może się wydawać, że takie cechy przynależne są raczej zdjęciom artystycznym, ale ujęcie konkretnego produktu, kompozycja fotografii i aranżacja przedmiotu, dokonana przez osobę fotografującą to elementy świadczące o indywidualności i twórczym charakterze zdjęcia. Są to właściwie jedyne wymogi, jakie musi spełniać fotografia produktu, by twórca mógł cieszyć się pełnią praw autorskich. Co więcej, nie ma on obowiązku zaznaczać, że nie zezwala na wykorzystywanie lub kopiowanie utworu – powstrzymanie się od takich czynności stanowi prawny obowiązek odwiedzających stronę.
Naruszenie praw autorskich do zdjęcia towaru - postępowanie polubowne
Mimo obostrzeń zawartych w ustawach, prawa autorskie twórców są naruszane, a zdjęcia ich produktów oglądać można na wielu innych portalach. Co można zrobić, by nie dopuścić do takich nadużyć?
Przede wszystkim oznaczać zdjęcia. Ustawa nie wymaga takiego kroku, jednak podpisanie fotografii lub umieszczenie na niej znaku wodnego podmiotu, któremu przysługują prawa autorskie, w wyraźny sposób zasugeruje, że zdjęcie podlega ochronie. Jeżeli mimo oznaczenia zdjęcia pojawiło się ono na innej witrynie internetowej, posiadacz praw autorskich do zdjęcia ma wiele możliwości. Wskazuje je przede wszystkim art. 79 ustawy o prawie autorskim – według niego osoba, której prawa autorskie naruszono, ma prawo domagać się od naruszającego zaniechania takich czynności, usunięcia ich skutków, naprawienia szkody, jeśli taka wynikła, a także do wydania korzyści, jakie naruszający uzyskał.
Warto rozpocząć rokowania z osobą wykorzystującą fotografie od pisemnego wezwania do zaniechania naruszania praw autorskich do zdjęć. Pismo takie powinno zawierać dokładny opis naruszeń, jakich dopuściła się druga strona. Najlepiej, jeśli są one udokumentowane – przydatne tu mogą okazać się zrzuty ekranu zarówno własnej strony internetowej, jak i strony, na której pojawiły się skradzione zdjęcia. Wydruki dobrze jest też opatrzyć datami, gdyż osoby naruszające prawa autorskie nierzadko usuwają ze swoich witryn internetowych treści, będące przedmiotem roszczeń prawowitego właściciela.
Wezwanie do zaniechania czynności naruszających prawa autorskie można też rozszerzyć o wezwanie do naprawienia szkody, jeśli kierujący pismo taką poniósł. Ustawa wskazuje, w jaki sposób powinna być ona naprawiana – na zasadach ogólnych (czyli poprzez fizyczne usunięcie skutków naruszenia) lub poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia. Jako wysokość wynagrodzenia rozumie się sumę, którą zapłaciłby naruszający w sytuacji, gdy osoba uprawniona udzieliłaby mu zgody na korzystanie z utworu.
Naruszenie praw autorskich do zdjęć produktu - postępowanie przed sądem
W przypadku, gdy druga strona nie zareaguje na pismo, można skierować je jeszcze raz, za pośrednictwem prawnika. Jeśli jednak i tym razem nie wywoła to odpowiedniej reakcji, przedsiębiorca może zawiadomić prokuraturę o naruszeniu praw autorskich - według art. 122 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ściganie przestępstw związanych z bezprawnym rozpowszechnianiem utworu odbywa się tylko na wniosek pokrzywdzonego.
Zawiadomienie takie powinno zostać złożone w formie ustnej lub pisemnej. Dalsze czynności, zmierzające do ukarania naruszającego prawa autorskie, podejmie prokuratura. W przypadku, gdy ktoś wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu, a tak można określić zamieszczanie na swojej stronie internetowej zdjęć, do których ma prawa inna osoba, sąd może orzec wobec niego karę grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawiania wolności do lat 3.
Niezależnie od zawiadomienia prokuratury osoba, której prawa autorskie do zdjęć zostały naruszone, może dochodzić odszkodowania przed sądem cywilnym powołując się na art. 415 kodeksu cywilnego. Mówi on o tym, że każdy, kto wyrządził innemu szkodę, jest zobowiązany do jej naprawienia. Przepis ten jest dość ogólny, co daje skarżącemu sporą dowolność w określeniu wysokości sumy, jaka odpowiadałaby szkodzie.
Musi on określić ją w pieniądzu, a także uprawdopodobnić, że właśnie taka suma odpowiada szkodzie, jaką poniósł, ale jeżeli poprzez bezprawne wykorzystanie zdjęcia utracił znaczną sumę pieniędzy, naruszający jest zobowiązany ją zapłacić. Art. 79 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych określa także inne możliwe żądania pokrzywdzonego - może on domagać się, by osoba naruszająca prawa autorskie do zdjęć jedno- lub wielokrotnie ogłosiła w prasie lub w inny sposób podała do publicznej wiadomości orzeczenie sądu.
