Praktycznie każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą przeżywa „gorszy” finansowo okres w firmie. Aby go przetrwać, wyjściem jest kredyt czy pożyczka. Niezwykle często przedsiębiorcy w ramach współpracy biznesowej udzielają sobie pożyczek. Jednak nie zawsze przedsiębiorcy zdają sobie sprawę, jakie to wywołuje skutki podatkowe. Czy pożyczka pomiędzy podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą jest możliwa? Sprawdźmy!
Pożyczka - definicja
W rozumieniu Kodeksu cywilnego przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną sumę pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą sumę pieniędzy albo tę samą liczbę rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Pożyczka obejmuje zatem zarówno umowy dotyczące pieniędzy, jak i innych rzeczy określonych co do gatunku.
Pożyczka pomiędzy podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą a podatek od czynności cywilnoprawnych
Zgodnie z ustawą o podatku od czynności cywilnoprawnych podatkowi temu podlega zarówno sama umowa pożyczki, jak i jej zmiana, o ile spowoduje ona podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem.
Obowiązek podatkowy powstaje już z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej, czyli w praktyce już w momencie zawarcia umowy. Bez znaczenia będzie więc sam moment faktycznej wypłaty pożyczki pomiędzy podmiotami prowadzącymi działalność. Jest to istotne w przypadku umów zawartych np. pod warunkiem zawieszającym, gdzie obowiązek zapłaty podatku powstanie, mimo że faktyczna wypłata środków może się znacznie opóźnić.
Jednak w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych przewidziano sytuacje, w których czynność cywilnoprawna mieszcząca się w zakresie przedmiotowym ustawy nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Stosownie do art. 2 pkt 4 ww. ustawy nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:
- opodatkowana podatkiem od towarów i usług,
- zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem:
- umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym bądź udział w tych prawach,
- umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.
Zaznaczyć jednak należy, że o wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych nie decyduje okoliczność, że strony tej umowy posiadają status podatnika podatku od towarów i usług, lecz wyłącznie fakt, że przynajmniej jedna ze stron, z tytułu dokonania tej konkretnej czynności, jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług.
Reasumując, jeśli umowa pożyczki została objęta zakresem ustawy o podatku od towarów i usług, powyższa czynność korzystała z wyłączenia z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, zgodnie z art. 2 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Wyłączenie umowy pożyczki pomiędzy podmiotami prowadzącymi działalność powoduje, że podatnik nie jest zobowiązany do składania deklaracji PCC.
Stanowisko takie potwierdzają organy podatkowe, czego przykładem jest pismo Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 27 maja 2010 r. nr IPTPB2/436-3/11-2/KK, w którym możemy przeczytać:
"(…) Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca jest wspólnikiem Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółka ta udzieliła w dniu 14 marca 2011 r. Wnioskodawcy (swojemu udziałowcowi) pożyczki, która będzie podlegała spłacie w 72 miesięcznych ratach. Zarówno Wnioskodawca (pożyczkobiorca) jak i Spółka z o.o. (pożyczkodawca) są podatnikami podatku od towarów i usług oraz podlegają uregulowaniom prawnym na gruncie ustawy o VAT.
Reasumując, jeśli umowa pożyczki została objęta zakresem ustawy o podatku od towarów i usług, powyższa czynność korzystała z wyłączenia z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, zgodnie z art. 2 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Wyłączenie umowy pożyczki powoduje, że Wnioskodawca nie jest zobowiązany do składania deklaracji PCC. (…) "
Pożyczka za wynagrodzeniem
Na gruncie ustawy o VAT udzielenie pożyczki za wynagrodzeniem (oprocentowaniem w postaci odsetek) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej mieści się w zakresie czynności podlegających jako odpłatne świadczenie usług (art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). Stosownie bowiem do art. 8 ust. 1 tej ustawy przez świadczenie usług, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT. W tym rozumieniu pożyczka pomiędzy podmiotami prowadzącymi działalność stanowi świadczenie na rzecz innego podmiotu, polegające na udostępnieniu kapitału na wskazany w umowie czas. Jest to zatem czynność spełniająca kryteria odpłatnego świadczenia usług, co do zasady podlegająca opodatkowaniu VAT, w ramach której wynagrodzeniem są odsetki otrzymane z tytułu jej udzielenia.
Stanowisko takie potwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w piśmie z 12 kwietnia 2012 r. nr IPPP1/443-145/12-2/Igo, w którym czytamy:
"(…) Czynności polegające na udzielaniu pożyczek pieniężnych podlegających oprocentowaniu stanowią odpłatne świadczenie usług i podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy (…)."
Niemniej jednak na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę, korzystają ze zwolnienia od podatku VAT. W deklaracji podatkowej VAT jako zwolnione od podatku powinny być wykazywane jedynie odsetki od udzielonych pożyczek. To bowiem odsetki w przypadku udzielania pożyczek stanowią kwotę należną z tytułu sprzedaży, a więc obrót będący podstawą opodatkowania. Takie stanowisko potwierdził również Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w piśmie z 23 maja 2013 r., nr ITPP2/443-191/13/AK, według którego:
"(...) wykonane czynności udzielenia pożyczek stanowią usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, podlegające opodatkowaniu tym podatkiem zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, przy czym korzystają ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy. Obrotem z tego tytułu, w świetle art. 29 ust. 1 ustawy, jest kwota należna z tytułu świadczenia usług pomniejszona o kwotę podatku należnego, tj. wynagrodzenie należne Spółce w związku z udzielanymi pożyczkami, a więc kwota odsetek (…)."
Obowiązek podatkowy przy świadczeniu usług udzielania pożyczek powstaje na zasadach ogólnych określonych przepisami art. 19a ust. 1 ustawy o VAT. Oznacza to, iż obowiązek podatkowy powstaje z momentem wykonania takiej usługi, tzn. w tym przypadku zapłaty odsetek lub innych należności.
