Zatrudnianie młodocianych na podstawie umów cywilnoprawnych oraz umów o pracę – choć może stanowić sporą oszczędność dla pracodawcy – wiąże się z koniecznością spełnienia kilku dodatkowych obowiązków. Czy najęcie do pracy osoby poniżej 18. roku życia jest możliwe? Z czym wiąże się praca dla niepełnoletnich? Wyjaśniamy w artykule!
Zatrudnienie młodocianego – kim jest młodociany?
Młodocianym w rozumieniu Kodeksu pracy jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18. roku życia. Nie każdy w tej grupie wiekowej może jednak podjąć pracę. Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:
- ukończyli co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową,
- przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.
Co ważne, młodociany nieposiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego. Zatrudnianie młodocianych w celu innym niż takie przysposobienie również jest możliwe, ale wyłącznie przy wykonywaniu prac lekkich.
Zatrudnienie poniżej 16. roku życia?
Aby osoba poniżej 16. roku życia mogła wykonywać jakąkolwiek pracę, również na podstawie umowy cywilnoprawnej, podmiot zatrudniający powinien spełnić kilka warunków. Art. 304 (5) Kodeksu pracy jasno precyzuje, kto może zatrudniać takie osoby. Wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16. roku życia jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego:
- działalność kulturalną,
- działalność artystyczną,
- działalność sportową,
- działalność reklamową.
Co ważne, pracodawca powinien uzyskać zgodę zarówno przedstawiciela ustawowego tego dziecka lub jego opiekuna, jak również otrzymać zezwolenie właściwego inspektora pracy.
Wydane przez inspektora zezwolenie powinno zawierać informacje takie jak: dane osobowe dziecka; dane podmiotu prowadzącego działalność, ze wskazaniem rodzaju tej działalności; określenie prac, jakie może wykonywać dziecko; określenie okresu wykonywania prac; określenie dopuszczalnego dobowego wymiaru czasu pracy.
Praca dla niepełnoletnich powyżej 16. roku życia
Ludzie pomiędzy 15. a 18. rokiem życia to inaczej osoby młodociane. Osoby te, jak wskazuje Kodeks pracy, mogą być zatrudnione albo do przyuczenia zawodowego, albo wyłącznie do prac lekkich. Prace lekkie to – zgodnie z Kodeksem pracy – takie, które nie powodują zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, a także nie utrudniają młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego. Pracodawca może więc zatrudnić osobę powyżej 15. roku życia, która nie ukończyła 18 lat, jednak musi wziąć pod uwagę, że nie będzie ona wykonywała prac wzbronionych młodocianym.
Rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym zawiera katalog czynności, których młodociani nie mogą wykonywać. Zaliczają się do nich prace:
- związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, np. polegające wyłącznie na noszeniu;
- wymagające stałej pozycji wymuszonej i niewygodnej, np. w przysiadzie lub na kolanach;
- zagrażające rozwojowi psychicznemu, np. związane z ubojem;
- narażające na szkodliwe czynniki chemiczne, fizyczne i biologiczne, np. w kontakcie ze środkami psychotropowymi;
- stwarzające zagrożenie wypadowe, np. obsługa pras, nożyc, walców.
Praca dla niepełnoletnich – szczególna ochrona zdrowia
Zgodnie z przepisami zatrudnienie młodocianego wiąże się z tym, że pracodawca powinien podejmować działania niezbędne do zapewnienia im szczególnej ochrony zdrowia podczas pracy. W szczególności pod uwagę należy wziąć ryzyko wynikające z ich braku doświadczenia i braku świadomości istniejących lub potencjalnych zagrożeń oraz niepełnej dojrzałości fizycznej i psychicznej. Młodocianych obowiązuje szczególna ochrona, pracodawca powinien więc:
- zapewnić wykonywanie pracy i zajęć przez młodocianych na stanowiskach pracy i w warunkach niestwarzających zagrożeń dla ich bezpieczeństwa i zdrowia;
- zapewnić nadzór pracy;
- informować młodocianych o możliwych zagrożeniach i o wszelkich podjętych działaniach dotyczących ich zdrowia;
- organizować przerwy w pracy młodocianych dla ich odpoczynku w pomieszczeniach odizolowanych od czynników szkodliwych dla zdrowia lub uciążliwych.
Zatrudnianie nieletnich – o czym pamiętać?
Młodociany podlega wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz badaniom okresowym i kontrolnym w czasie zatrudnienia. Jeżeli lekarz orzeknie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca jest obowiązany zmienić jej rodzaj, a gdy nie ma takiej możliwości – niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości pensji przysługującej za okres wypowiedzenia. Młodociany nie może także pracować w godzinach nadliczbowych, bowiem czas jego pracy nie powinien przekraczać ośmiu godzin na dobę. Nieletni pracownik nie może także pracować w nocy.
Pracownik młodociany rozliczany w systemie wFirma.pl
System wFirma.pl umożliwia rozliczenie pracownika młodocianego. Po wprowadzeniu do systemu jego danych należy umieścić tam umowę poprzez KADRY » UMOWY » DODAJ » UMOWA O PRACĘ. Po uzupełnieniu podstawowych danych w umowie trzeba przejść do zakładki ZUS i zmienić kod tytułu ubezpieczenia na 01 20 – pracownik młodociany.
Na podstawie wybranego kodu tytułu ubezpieczenia automatycznie odznaczona zostanie składka na Fundusz pracy – pracodawcy są zwolnieni z opłacania ich za pracowników młodocianych. Młodociany zostanie wykazany na raporcie RCA z kodem 01 20 i podstawą składek wynikającą z wypłaconego wynagrodzenia.
Praca dla niepełnoletnich – podsumowanie
Zatrudnianie osób nieletnich pomiędzy 15. a 18. rokiem życia jest dopuszczalne, lecz ograniczone pewnymi wymogami, które mają na celu zapewnienie bezpiecznych warunków przy wykonywaniu prac. Pracodawcy powinni pamiętać, że osoby nieletnie to specyficzna grupa zawodowa i choć ich zatrudnienie może przynieść znaczną korzyść, młodym zatrudnionym trzeba zapewnić odpowiednie warunki pracy, które nie narażą ich na utratę zdrowia.
