W związku z nowelizacją ustawy o systemie oświaty (prawo oświatowe z dnia 10 maja 2018 r., Dz. U. z 2018 r. poz. 996) zmianie ulegnie dopuszczalny wiek młodocianych, którzy będą mogli świadczyć lekkie prace lub wykonywać obowiązki pracownicze w ramach przygotowania zawodowego. Aktualnie zgodnie z art. 190 Kodeksu pracy młodocianym w rozumieniu kodeksu jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Zabronione jest zatrudnianie młodocianych, które nie ukończyła 15 lat.
Kodeks pracy zezwala na zatrudnianie młodocianych
Zgodnie z art. 191 Kodeksu pracy wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:
-
ukończyli co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową;
-
przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.
Młodociany nieposiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia zasady i warunki odbywania przygotowania zawodowego oraz zasady wynagradzania młodocianych w tym okresie. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej może w drodze rozporządzenia określić przypadki, w których wyjątkowo jest dopuszczalne:
-
zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli ośmioletniej szkoły podstawowe
-
zwolnienie młodocianych nieposiadających kwalifikacji zawodowych od odbycia przygotowania zawodowego;
-
zatrudnianie osób niemających 15 lat, które ukończyły ośmioletnią szkołę podstawową;
-
zatrudnianie osób niemających 15 lat, które nie ukończyły ośmioletniej szkoły podstawowej.
Zatrudnienie młodocianych w celu przygotowania zawodowego
Wobec powyższego pracodawcy mogą zatrudniać młodocianych w celu przygotowania zawodowego lub w oparciu o umowę o pracę, jednak wyłącznie przy lekkich pracach, które nie będą negatywnie wpływać na rozwój fizyczny i psychiczny młodego pracownika. Warto wskazać, że umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego zawierana jest na czas nieokreślony i nie poprzedza jej umowa na okres próbny. W szczególności powinny się w niej znaleźć informacje dotyczące:
-
rodzaju przygotowania zawodowego,
-
czasu trwania i miejsca odbywania przygotowania zawodowego,
-
sposobu dokształcania teoretycznego,
-
wysokości wynagrodzenia (art. 195 Kodeksu pracy).
Zatrudnienie młodocianych w oparciu o umowę o pracę przy pracach lekkich
Prace, które mogą być wykonywane przez młodocianych, powinny być zgodne z przepisami Kodeksu pracy, zatem nie mogą być one wzbronione młodocianym, powinny być skonsultowane z lekarzem medycyny pracy i podane do wiadomości odpowiedniego inspektora PIP. Warto przytoczyć art. 2001 Kodeksu pracy, zgodnie z którym:
-
młodociany może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu lekkich prac;
-
praca lekka nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, a także nie może utrudniać młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego;
-
wykaz lekkich prac określa pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy. Wykaz ten wymaga zatwierdzenia przez właściwego inspektora pracy. Wykaz lekkich prac nie może zawierać prac wzbronionych młodocianym, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 204;
-
wykaz lekkich prac ustala pracodawca w regulaminie pracy. Pracodawca, który nie ma obowiązku wydania regulaminu, ustala wykaz lekkich prac w osobnym akcie;
-
pracodawca jest obowiązany zapoznać młodocianego z wykazem lekkich prac przed dopuszczeniem go do pracy.
Osoby młodociane posiadają status pracownika
Zakaz zatrudniania młodocianych w wieku poniżej 15 lat służy zagwarantowaniu ochrony ich zdrowia, rozwoju i życia. Zatrudnianie młodocianych spełnia przede wszystkim rolę polegającą na nauczeniu młodych zawodu poprzez przygotowanie do wykonywania zawodowego połączonego z obowiązkową edukacją. Jak już wyżej zostało wspomniane, młodociani mogą wykonywać lekkie prace w oparciu o umowę o pracę.
Przy zawieraniu umowy o pracę z młodocianym pracownikiem należy stosować zasady zawarte w Kodeksie pracy, w szczególności przepisy działu dziewiątego dotyczącego zatrudniania młodocianych. Zatem młody pracownik powinien otrzymać od przełożonego umowę o pracę na piśmie wraz z datą jej zawarcia, informacją o rodzaju umowy, o czasie jej trwania, określeniem jej stron, informacją o godzinach pracy, przysługującym mu urlopie, wysokości wynagrodzenia, zakresem obowiązków, określeniem stanowiska w terminie najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy. Warto pamiętać, że młodocianemu pracownikowi pracodawca nie może zaproponować wynagrodzenia mniejszego niż minimalne, tj. 2100 zł brutto za pracę na pełen etat.
Urlop dla młodocianego
Jeśli chodzi o uzyskanie przez młodocianego prawa do urlopu wypoczynkowego, należy wspomnieć, że przepisy Kodeksu pracy dają nieco większe uprawnienia. Zgodnie z art. 205 Kodeksu pracy młodociany uzyskuje:
-
z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych.
-
z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. Jednakże w roku kalendarzowym, w którym kończy on 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat.
Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych. Młodocianemu, który nie nabył prawa do urlopu, o którym mowa powyżej, pracodawca może, na jego wniosek udzielić zaliczkowo urlopu w okresie ferii szkolnych. Pracodawca jest obowiązany na wniosek młodocianego, ucznia szkoły dla pracujących, udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Zatem młodociany pracownik, który podejmuje dodatkowe zatrudnienie poza pobieraniem nauki w szkole, w pierwszym roku pracy nabywa prawo do dwóch urlopów. Ponadto po roku pracy może nabyć 38 dni urlopu wypoczynkowego. Powyższa regulacja stanowi korzystniejsze uregulowanie dla młodocianego pracownika niż uregulowania urlopowe dla dorosłych pracowników. Oczywiście ma to związek z ochroną zdrowia pracujących uczniów.
Pracodawca powinien szczególnie wspierać młodocianych pracowników przy poznawaniu tajników zawodu
Warto przytoczyć art. 192 Kodeksu pracy, zgodnie z którym pracodawca jest obowiązany zapewnić młodocianym pracownikom opiekę i pomoc, niezbędną dla ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy. Zatem na pracodawcy ciążą zgodnie z Kodeksem pracy obowiązki, których zakres jest nieco większy niż wobec dorosłych pracowników.
Możliwe zawieranie umów cywilnoprawnych
Warto wspomnieć, że w zakresie wykonywania lekkich czynności czy świadczenia usług mogą być zawarte z młodocianym umowy cywilnoprawne, np. w oparciu o umowę zlecenia lub umowę o dzieło. Należy pamiętać o zasadach zawierania umów cywilnoprawnych zgodnie z Kodeksem cywilnym. Zleceniodawca powinien prowadzić stosowną ewidencję godzinową wykonanych czynności czy usług przez młodocianego, za które należna stawka wynosi 13 zł za godzinę.
Konkludując, należy podkreślić, że 1 września 2018 roku obniżeniu uległa granica wieku młodocianych, z którymi można zawierać umowy o pracę. Dotychczas pracodawcy mogli zatrudniać młodocianych, którzy ukończyli 16 lat, natomiast od września wiek młodocianych, z którymi można nawiązać stosunek pracy, wynosi 15 lat. Pracodawcy powinni pamiętać, że wobec młodocianych pracowników należy stosować przepisy Kodeksu pracy ze szczególnym uwzględnieniem rozdziału dotyczącego zatrudniania młodych osób. Umowa o pracę w celu przyuczenia zawodowego powinna być zawierana na czas nieokreślony. Przedsiębiorcy mogą nawiązywać współpracę z młodocianymi również w oparciu o umowy cywilnoprawne.
