Z reguły pracownik, który złożył w ZUS-ie wniosek o przyznanie mu renty z tytułu niezdolności do pracy, jest osobą z określonymi schorzeniami utrudniającymi lub uniemożliwiającymi wykonywanie zajęć służbowych. Ten fakt wiąże się z kolei z koniecznością korzystania ze zwolnień lekarskich. W konkretnych warunkach może dojść do sytuacji, gdy pracownik wyczerpał już okresy zasiłkowe oraz okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, a nie uzyskał jeszcze uprawnień rentowych. Jaki status ma pracownik oczekujący na przyznanie renty, co powinien zrobić pracodawca – odpowiadamy na te pytania w niniejszym artykule.
Czy można nadal zatrudniać pracownika oczekującego na rentę?
Jeżeli pracownik złożył wniosek o rentę, a jednocześnie upłynęły okresy ochronne przewidziane w przepisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp), istnieje możliwość rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy bez wypowiedzenia.
Powyższe uprawnienie pracodawcy wynika z art. 53 § 1 kp. Zgodnie z tym unormowaniem pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:
- dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
- dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową.
Przykład 1.
Pracownik podczas pobierania świadczenia rehabilitacyjnego złożył wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Stwierdził, że mimo rehabilitacji leczniczej jego stan zdrowia nie uległ poprawie, co w konsekwencji spowoduje niemożność wykonywania dotychczasowej pracy na odpowiednim poziomie. Jeżeli pracownik, po upływie okresów ochronnych, nadal będzie niezdolny do pracy, przy czym nie uzyska jeszcze prawa do renty, pracodawca ma prawo zwolnić go bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika. Jednak pracodawca uzgodnił z pracownikiem, że nie rozwiąże stosunku pracy na podstawie art. 53 § 1 kp, zamiast tego zaczeka do dnia przyznania pracownikowi renty. Dzięki temu pracownik zachowa ciągłość trwania stosunku pracy.
Nieobecność pracownika w pracy w okresie od upływu okresów ochronnych do dnia przyznania renty
Zgodnie z ogólnymi zasadami kp pracodawca nie może dopuścić pracownika do wykonywania swych obowiązków, jeżeli nie uzyskał on orzeczenia lekarza medycyny pracy stwierdzającego uzyskanie zdolności do wykonywania pracy. W przypadku gdy pracownik po upływie okresów ochronnych (pobierania zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego) nadal pozostaje niezdolny do pracy, a ZUS nie przyznał jeszcze renty, powstaje kolejny problem. Dotyczyć to będzie sytuacji, w której pracodawca nie skorzysta z możliwości przewidzianej w art. 53 § 1 kp i nie zwolni pracownika bez wypowiedzenia.
Przykład 2.
Pracownik złożył wniosek o rentę. Okres pobierania przez niego zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego dobiegł końca. Pracownik nie posiada zaświadczenia o zdolności do wykonywania pracy, nie otrzymał także decyzji w sprawie przyznania renty. Pracodawca nie zwolnił pracownika (choć mógł to uczynić ze względu na upływ okresów ochronnych). Zdecydował, że pracownik pozostanie w zatrudnieniu do czasu uzyskania świadczenia z ZUS-u. Pracodawca uznał okres oczekiwania na rentę za nieobecność usprawiedliwioną, ale niepłatną.
Należy podkreślić, że postępowanie pracodawcy opisane powyżej w przykładowej sytuacji jest jak najbardziej prawidłowe.
W omawianej sytuacji mają zastosowanie przepisy art. 80 kp, zgodnie z którymi wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią.
Czy pracownik niezdolny do pracy oczekujący na przyznanie renty może być zwolniony?
Dotychczas przedstawiliśmy sytuacje, w których pracodawca – mimo posiadania takich możliwości prawnych – nie rozwiązał z pracownikiem stosunku pracy w okresie oczekiwania na przyznanie przez ZUS renty przy jednoczesnej trwającej niezdolności pracownika do pracy i wyczerpaniu się okresów ochronnych. Należy jednak podkreślić, że zwolnienie pracownika w takich okolicznościach jest w pełni legalne i pracodawca ma do tego prawo.
Przykład 3.
Pracownik pobierał zasiłek chorobowy, następnie świadczenie rehabilitacyjne. Leczenie nie przyniosło jednak spodziewanych rezultatów i zatrudniony zwrócił się do ZUS-u o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. Okresy chroniące pracownika przed zwolnieniem, przewidziane w art. 53 § 1 kp, już dobiegły końca, pracownik nie ma zdolności do pracy. Pracodawca postanowił skorzystać z możliwości zwolnienia pracownika w trybie wspomnianego powyżej przepisu kp, ponieważ uznał, że pozostawanie pracownika w zatrudnieniu w sytuacji, gdy nie posiada on zgody na wykonywanie swych obowiązków, jest pozbawione sensu.
Postępowanie pracodawcy przedstawione w powyższym przykładzie jest uzasadnione faktycznie i zgodne z prawem – skorzystał on bowiem z uprawnienia określonego w kp.
Pracownik oczekujący na przyznanie renty – podsumowanie
Pracownik niezdolny do wykonywania pracy może skorzystać z zasiłku chorobowego, a następnie ze świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli stan zdrowia nie uległ poprawie. W przypadku gdy pracownik w dalszym ciągu nie odzyskał zdolności do pracy, może wystąpić do ZUS-u o przyznanie renty. Problem pojawia się, jeżeli pomiędzy upływem okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego a dniem nabycia prawa do renty jest przerwa. W takiej sytuacji pracodawca może, ale nie musi rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika. Jeżeli pracodawca nie zwolni pracownika, to okres oczekiwania na przyznanie renty należy potraktować jako nieobecność usprawiedliwioną, lecz bez prawa do wynagrodzenia.
