Pracujący rodzice, choć w obecnym stanie prawnym mają dość dużo dodatkowych praw i przywilejów, niejednokrotnie z trudnością godzą życie zawodowe z prywatnym. Zaradzić temu ma nowa ustawa. Ma ona na celu przede wszystkim ułatwiać pracownikom będącym rodzicami lub opiekunami godzenie życia zawodowego z prywatnym poprzez ustanowienie minimalnych wymagań dotyczących urlopów ze względów rodzinnych (urlopów ojcowskich, rodzicielskich i opiekuńczych) oraz elastycznej organizacji pracy. Nowy kodeks pracy wchodzi w życie już 26 kwietnia. Co się zmieni?
Jaki jest cel ustawy?
Głównym celem ustawy jest osiągnięcie równości płci w obszarze szans na rynku pracy przez ułatwianie pracownikom będącym rodzicami lub opiekunami godzenia życia zawodowego z prywatnym. Najważniejsze założenia to:
- zwiększenie uczestnictwa kobiet w rynku pracy i zapewnienie lepszego podziału obowiązków opiekuńczych między mężczyzn i kobiety;
- wprowadzenie środków zachęcających mężczyzn do równego dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi w drodze wprowadzenia płatnego urlopu ojcowskiego i rodzicielskiego, których brak stanowi jedną z przyczyn niewielkiego wykorzystania urlopów przez ojców.
Proponowane przepisy mają więc na celu zwiększenie możliwości pozostania na rynku pracy dla mężczyzn i kobiet pełniących obowiązki opiekuńcze. Zmiany te mają pozwolić na łatwiejsze godzenie obowiązków zawodowych i opiekuńczych oraz opiekę nad dzieckiem np. w czasie choroby lub w innej losowej sytuacji.
Jakie przywileje zyskają pracujący rodzice?
Jak wskazują Parlament Europejski i Rada Europejska w motywach Dyrektywy 2019/1158: „Równowaga między życiem zawodowym a prywatnym wciąż jednak jest dużym wyzwaniem dla wielu rodziców i pracowników pełniących obowiązki opiekuńcze, w szczególności z uwagi na coraz większą powszechność wydłużonych godzin pracy oraz zmiennych rozkładów pracy, co ma negatywny wpływ na zatrudnienie kobiet. Znaczącym czynnikiem wpływającym na niedostateczną reprezentację kobiet na rynku pracy jest trudność w godzeniu obowiązków zawodowych i rodzinnych. Kobiety, które mają dzieci, zwykle poświęcają mniej godzin na pracę zarobkową, a więcej czasu na wypełnianie nieodpłatnych obowiązków opiekuńczych. Fakt posiadania chorego lub niesamodzielnego krewnego również okazuje się mieć negatywny wpływ na zatrudnienie kobiet i powoduje, że niektóre z nich zupełnie wycofują się z rynku pracy”.
Pracujący rodzice niejednokrotnie muszą stawać na głowie, aby móc zapewnić opiekę swoim dzieciom. Kodeks pracy wprowadza następujące przywileje:
- elastyczny czas pracy – rodzice dzieci do 6. roku życia będą mogli złożyć wniosek, aby wykonywać pracę w systemie przerywanego czasu pracy, indywidualnego rozkładu czasu pracy lub zadaniowego czasu pracy;
- pracownik będzie mógł ponadto skorzystać z bezpłatnego urlopu opiekuńczego w wymiarze pięciu dni w roku kalendarzowym, aby zapewnić osobistą opiekę lub wsparcie krewnemu (syn, córka, matka, ojciec lub małżonek) albo osobie pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym, wymagającej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.
- bezwzględne wykorzystanie urlopu ojcowskiego w wymiarze 6 tygodni bez możliwości jego skrócenia – dotychczasowe brzmienie przepisu ustalało okres 2 tygodni jako górną granicę, co mogło być odczytywane jako możliwość skrócenia wymiaru tego rodzaju urlopu;
- dodatkowe dwa dni zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. Urlop ten będzie można wykorzystać w częściach. Za czas zwolnienia z pracy z powodu siły wyższej, pracownikowi będzie przysługiwało prawo do 50 proc. wynagrodzenia.
- prawo ojca do urlopu rodzicielskiego nie będzie uzależnione od pozostawania matki dziecka w zatrudnieniu (ubezpieczeniu) w dniu porodu.
Co jeszcze się zmieni?
Nowy kodeks pracy wprowadza również nowe nowe prawa dotyczące stosunku pracy np. do czasu pracy będą wliczane nowe dwie dodatkowe przerwy, pracownicy będą mogli się ubiegać o bardziej przewidywalne lub bezpieczniejsze warunki pracy. Nowelizacja rozszerza też zakres informacji o warunkach zatrudnienia pracownika oraz zakłada, że ponowne zawarcie umowy na okres próbny z tym samym pracownikiem będzie możliwe tylko pod jednym warunkiem - jeżeli ma być on zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy. Nowy Kodeks pracy zakłada też zmiany w rozwiązywaniu umów o pracę na czas określony. W przepisach przewidziano, że pracodawca będzie musiał uzasadniać wypowiedzenie takiej umowy. Dotychczas było to konieczne tylko dla umów na czas nieokreślony.
Nowy kodeks ma na celu pomóc pracującym rodzicom i znacznie ułatwić im godzenie obowiązków zawodowych z prywatnymi. Ustawa ma wejść w życie z dniem 26 kwietnia 2023 roku.
