Rejestracja bloga jako czasopisma - co warto wiedzieć prowadząc blogi?

Kiedy obowiązkowa jest rejestracja bloga lub portalu internetowego jako czasopisma? Co grozi za zlekceważenie tego obowiązku? Jak w takich sprawach orzekają sądy? Wyjaśniamy, kiedy działalność w Internecie może zostać uznana za prasę - wydawanie dziennika lub czasopisma.

Czy blog może być prasą?

Zdecydowana większość blogów nie jest prasą. Ale nie ma też ogólnej zasady, że blog nigdy nie może być uznany za prasę, w związku z czym rejestracja bloga nigdy nie jest potrzebna.

Na zdecydowanej większość blogów przekaz nie ma charakteru informacyjnego, tylko prywatny, opiniotwórczo - literacki. To powoduje, ze większość blogów prasą nie jest i rejestracja bloga jako prasy nie jest wymagana ani nawet możliwa. Istnieją jednak blogi, które mają ogólnoinformacyjny cel - cykliczne informowanie opinii publicznej o określonych faktach społecznych, ekonomicznych, gospodarczych, politycznych, oświatowych, kulturalnych, pod oznaczonym tytułem, nazwą, adresem czy nawet linkiem. Takie blogi, jeśli spełniają też inne warunki, mogą zostać uznane za prasę i podlegać obowiązkowi rejestracji (art. 20 ust. 1 Prawa prasowego).

Cechą wyróżniającą prasę jest:

• periodyczność przekazu -  w większości blogów jest spełniona;

• ogólnoinformacyjny cel - w większości blogów nie jest spełniony;

• poprzedzający samą publikację proces przygotowania redakcyjnego - spełniony w profesjonalnie prowadzonych blogach.

Rejestracja bloga - sprawa z Łodzi

Rejestracja bloga jako czasopisma była przedmiotem ciekawej sprawy w sądzie w Łodzi. Ciekawa również dlatego, że w tym przypadku na rejestracji zależało wydawcy bloga o prawie medycznym, farmaceutycznym i żywnościowym, a sąd I instancji takiej rejestracji odmówił. Odmowę sąd uzasadnił tym, że blog prasą nigdy nie jest, bo ze względu na swój prywatny charakter nie ma on celu ogólnoinformacyjnego, a raczej opiniotwórczo - literacki. Dlatego rejestracja bloga nie była zdaniem tego sądu możliwa. 

Dopiero Sąd Apelacyjny w Łodzi (postanowienie z 18 stycznia 2013 r., sygn. akt I ACa 1032/12)  stwierdził, że nie można wykluczyć, że konkretny blog może być prasą. Sąd posłużył się definicją bloga z Wikipedii - jako “rodzaj strony internetowej, na której autor umieszcza datowane wpisy wyświetlane kolejno”. Za tym, że konkretny blog może być prasą, w związku z czym rejestracja bloga w sądzie jest niezbędna, przemawiają następujące okoliczności:

• deklarowany ogólnoinformacyjny cel publikacji (w tym przypadku stale aktualizowane i adresowane do szerokiej opinii publicznej źródło danych o prawie medycznym,farmaceutycznym i żywnościowym) - nie na każdym blogu przekaz ma charakter prywatny, wyłącznie opiniotwórczo - literacki, zdeterminowany osobowością jego twórcy;

• kolejne wpisy nie będą tworzyć jednorodnej całości (np. związanej fabułą, postaciami);

• treść wpisów będzie podlegać przygotowaniu redakcyjnemu;

• wpisy będą opatrzone datą, stałym i wspólny tytułem (nazwą) całej witryny;

• wpisy będą się ukazywać periodycznie.

Publikacja tylko w Internecie też może być prasą

Częściej niż blogi, za prasę mogą być uznane portale internetowe i to ich dotyczy większość spraw sądowych.

Nie ulega wątpliwości, że publikacja w Internecie może być uznana za prasę, nawet jeśli nie posiada swojego tradycyjnego, “drukowanego” odpowiednika.

Stanowisko Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka

Sprawą uznania za prasę działalności w Internecie zajęła się też Helsińska Fundacja Praw Człowieka, w związku z powtarzającymi się sprawami przeciwko wydawcom lokalnych internetowych  portali, często krytycznych wobec lokalnych władz, których próbowano karać za niezarejestrowanie portalu jako prasy. W jednej z takich spraw Fundacja złożyła swoją opinię (tzw. “opinia przyjaciela sądu”) zawierającą rozbudowaną analizę problemu i propozycję wykładni przepisów. HFPC stwierdziła, że sądy nie wypracowały dotąd jednolitego stanowiska co do kryteriów uznania danej strony internetowej za dziennik lub czasopismo.

Zdaniem HFPC błędne są następujące interpretacje przepisów:

• że prasą są tylko takie publikacje, które łącznie spełniają wszystkie elementy z definicji prasy (publikacja preriodyczna, nie tworząca zamkniętej, jednorodnej całości, ukazująca się nie rzadziej niż raz do roku, opatrzona stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym  i datą) - bo wystarczyłoby np. w gazecie pominąć numer bieżący, aby trzeba było uznać, że nie jest ona prasą (i konsekwentnie - pozbawić ochrony osoby, które dostarczyły takiej “prasie” poufnych informacji;

• że prasą są wszystkie publikacje wydawane periodycznie pod stałym tytułem i niestanowiące zamkniętej całości - bo trzeba by było uznać za prasę np. większość stron internetowych posiadających zakładkę “aktualności” z pojawiającymi się nowymi treściami czy profile na Facebooku lub Twitterze kilkunastu milionów Polaków, jeśli co jakiś czas publikowaliby treści pod stałym tytułem (np. swoim nazwiskiem).

Oby uznać publikację internetową za prasę, zdaniem HFPC trzeba wziąć pod uwagę szereg elementów, ale nie wszystkie muszą być spełnione łącznie i nie wszystkie mają równą wagę. Jeśli publikacja ma wystarczającą liczbę istotnych cech, należy ją uznać za prasę, nawet, jeśli publikujący nie uznawałby siebie za wydawcę prasy. Wg HFPC należy brać pod uwagę następujące elementy (nie wszystkie muszą wystąpić łącznie):

• zobiektywizowany cel, jakiemu publikacja ma służyć;

• peridoyczne ukazywanie się publikacji (ale nie musi być w równych odstępach czasu);

• publikacja nie tworzy zamkinietej, jednorodnej całości;

• publikacja jest opatrzona stałym tytułem lub nazwą, numerem bieżącym (choć i bez niego może być uznana za prasę) i datą;

• czy zamieszczane treści mają charakter materiałów prasowych (“każdy opublikowany lub przekazany do opublikowania w prasie tekst albo obraz o charakterze informacyjnym, publicystycznym, dokumentalnym lub innym, niezależnie od środków przekazu, rodzaju, formy, przeznaczenia czy autorstwa”);

• czy publikacje poprzedza proces przygotowania redakcyjnego (redakcją jest jednostka organizująca proces przygotowania materiałów do publikacji - zbierania, oceniania, opracowywania);

• czy osoby prowadzące daną stronę tworzą redakcję;

• czy można wyróżnić redaktorów i redaktora naczelnego;

• czy publikujący stosują się i odwołują do profesjonalnych standardów prasy oraz zasad etyki zawodowej dziennikarzy;

• czy publikujący powołują się na szczególne prawa przyznawane dziennikarzom (np. ochronę tajemnicy zawodowej);

• jak publikujący sami określają swoją działalność (np. czy tytułują się dziennikarzami, redaktorami, redakcją).

Rejestracja bloga i poratlu - jakie formalności?

Wniosek o rejestrację dziennika lub czasopisma składa się w  sądzie okręgowym właściwym miejscowo dla siedziby wydawcy.

Wniosek powinien zawierać:

• tytuł dziennika lub czasopisma,

• siedzibę i dokładny adres redakcji,

• dane osobowe redaktora naczelnego: imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, PESEL, adres zamieszkania;

• nazwę i siedzibę wydawcy – dokładny adres (osoby fizycznej lub osoby prawnej, jeśli wydawcą jest spółka cywilna należy wymienić wszystkich wspólników),

• częstotliwość ukazywania się czasopisma

Do wniosku należy dołączyć dokumenty:

• dotyczące wydawcy – zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, wypis z Krajowego Rejestru Sądowego,

• dotyczące redaktora naczelnego – oświadczenie redaktora naczelnego o obywatelstwie polskim, zdolności do czynności prawnych, niekaralności, posiadaniu praw publicznych.

Wniosek podpisuje wydawca (w przypadku osoby prawnej osoba upoważniona do reprezentacji).

Kary za brak rejestracji prasy

Obecnie za wydawanie publikacji prasowej bez wymaganej rejestracji grozi grzywna - jest to wykroczenie (art. 45 Prawa prasowego). Jeszcze kilka lat temu było to przestępstwo, za które groziła grzywna lub kara ograniczenia wolności. Dotyczy to każdej prasy, a więc także internetowej. Jeśli więc konkretna  działalność w Internecie "podpada" pod definicję prasy, to rejestracja bloga lub portalu jest obowiązkowa, a za jej brak grozi grzywna.