Zasiłek macierzyński jest świadczeniem, którego wysokość (wskaźnik procentowy) zależy od długości korzystania z urlopów macierzyńskiego i rodzicielskiego, a w szczególności od tego, czy osoba uprawniona z góry decyduje się wykorzystać te urlopy w pełnym zakresie. Na ogół występuje zależność: im okres korzystania z omawianych urlopów jest dłuższy, tym wskaźnik procentowy służący ustaleniu kwoty zasiłku jest niższy. Jak wygląda wyrównanie zasiłku macierzyńskiego w przypadku śmierci dziecka? Wyjaśniamy w poniższym artykule!
Różne wysokości zasiłku macierzyńskiego
Jak stanowi art. 184 Kodeksu pracy (kp), za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach określonych w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – dalej „ustawa zasiłkowa”.
Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku.
Natomiast miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego wynosi:
1) 100% podstawy wymiaru zasiłku – za okres do:
6 tygodni urlopu rodzicielskiego w przypadku, gdy urlop ten przysługuje w wymiarze 32 tygodni;
8 tygodni urlopu rodzicielskiego w przypadku, gdy urlop ten przysługuje w wymiarze 34 tygodni;
3 tygodnie urlopu rodzicielskiego w przypadku, gdy urlop ten przysługuje w wymiarze 29 tygodni;
2) 60% podstawy wymiaru zasiłku – za okres urlopu rodzicielskiego przypadający po okresach, o których mowa w pkt 1.
Z kolei miesięczny zasiłek macierzyński w przypadku ubezpieczonej będącej pracownicą, która złożyła wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, o którym mowa w art. 1791 kp, wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego (art. 31 ust. 1–3 ustawy zasiłkowej).
Wniosek o urlop rodzicielski w pełnym wymiarze
Zgodnie ze wspomnianym wyżej art. 1791 (§ 1) kp pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 1821a § 1 kp, czyli odpowiednio do liczby urodzonych dzieci – w wymiarze 32 (przy urodzeniu 1 dziecka) albo 34 tygodni (przy urodzeniu 2 lub więcej dzieci). Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownicy (art. 1791 § 5 kp).
Wyrównanie zasiłku macierzyńskiego
Jak wynika z powyższego, pracownicy decydującej się w terminie 21 dni po porodzie, że po urlopie macierzyńskim wykorzysta urlop rodzicielski w pełnym wymiarze wynikającym z art. 1821a § 1 kp, przysługuje za czas obu tych urlopów zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku. Jednak jeśli z jakichś powodów urlop macierzyński lub urlop rodzicielski wbrew zamiarowi pracownicy nie zostaną w pełni wykorzystane, powstanie sytuacja, w której wysokość zasiłku macierzyńskiego będzie niższa niż w przypadku, w którym nie zostałby złożony wniosek z art. 1791 Kodeksu pracy – wtedy bowiem w szczególności za cały okres urlopu macierzyńskiego pracownicy przysługiwałby zasiłek macierzyński w wymiarze 100%, a nie 80% podstawy wymiaru zasiłku.
Do tego rodzaju przypadków odnosi się art. 31 ust. 4 ustawy zasiłkowej, który stanowi, że w przypadku rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze albo rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wymiarze przypadającym po okresach:
- 6 tygodni urlopu rodzicielskiego w przypadku, gdy pracownikowi przysługiwało prawo do urlopu rodzicielskiego wynoszącego 32 tygodnie;
- 8 tygodni urlopu rodzicielskiego w przypadkach, gdy pracownikowi przysługiwało prawo do urlopu rodzicielskiego wynoszącego 34 tygodnie;
- 3 tygodni urlopu rodzicielskiego w przypadku, gdy pracownikowi przysługiwało prawo do urlopu rodzicielskiego wynoszącego 29 tygodni
– przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru zasiłku, pod warunkiem niepobrania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wymiarze większym niż odpowiednio 6, 8 lub 3 tygodnie.
Śmierć dziecka
Jak stanowi art. 1801 § 1 kp, w razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia, pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.
Natomiast zgodnie z art. 1801 § 2 kp w przypadku zgonu dziecka po upływie 8 tygodni życia pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Przepis art. 1801 § 2 kp stosuje się odpowiednio do urlopu rodzicielskiego (patrz art. 1821g kp).
W sytuacjach opisanych w art. 181 kp pracownica z obiektywnych przyczyn nie może wykorzystać całości bądź części urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego. Pojawia się zatem pytanie, czy również w takim przypadku przysługuje jej wyrównanie zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy jego wymiaru, o którym mowa w art. 31 ust. 4 ustawy zasiłkowej.
Wyrównanie zasiłku macierzyńskiego w przypadku zgonu dziecka
Zgodnie z wyjaśnieniem zawartym w pkt 181 Komentarza do Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – wybrane zagadnienia w przypadku braku prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze albo w wymiarze co najmniej 26 tygodni z powodu zgonu dziecka, ubezpieczonej przysługuje jednorazowe wyrównanie do 100% podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego wypłaconego wcześniej w wysokości 80% podstawy wymiaru.
Jak wynika z powyższego, wyrównanie, o którym mowa w art. 31 ust. 4 ustawy zasiłkowej, dotyczy również przypadku, w którym pracownica (ubezpieczona) nie wykorzystuje urlopu rodzicielskiego z obiektywnej przyczyny, jaką jest śmierć jej dziecka.
Przykład 1.
Pracownica urodziła dziecko 1 czerwca 2022 roku. 16 czerwca 2022 roku złożyła pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 1821a § 1 kp, czyli 32 tygodni. W związku z tym w przypadku wykorzystania przez pracownicę całego urlopu macierzyńskiego i całego urlopu rodzicielskiego przysługiwałby jej za czas tych urlopów zasiłek w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku.
Jednak dziecko pracownicy zmarło 9 lipca 2022 roku. W tych okolicznościach urlop macierzyński uległ skróceniu do 8 tygodni i zakończył się 26 lipca 2022 roku, a pracownicy nie przysługiwał już urlop rodzicielski. W związku z tym otrzymała ona wyrównanie zasiłku macierzyńskiego za wspomniane 8 tygodni do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku (czyli do poziomu, do jakiego mają prawo osoby, które korzystają jedynie z urlopu macierzyńskiego, nie decydując się na korzystanie z urlopu rodzicielskiego).
Podsumowując, wyrównanie zasiłku macierzyńskiego jest narzędziem zapobiegającym nadmiernemu zróżnicowaniu poziomów zasiłków macierzyńskich, wynikającemu z odmiennych wskaźników procentowych uzależnionych od okresów korzystania z urlopów macierzyńskiego i rodzicielskiego.
